Legalne organizacje społeczne w powiecie zamojskim do 1914 r.

Wojciech  Jaworski

doi:10.56583/az.1198

Data publikacji : 2013-12-31

Tom 12 (2013)

Legalne organizacje społeczne w powiecie zamojskim do 1914 r.

Wojciech Jaworski

DOI: https://doi.org/10.56583/az.1198

Abstrakt

Pierwsze organizacje społeczne w regionie zamojskim powstały w II połowie XIX w. Wcześniej aktywność na tym polu przejawiali mieszkańcy dużych miast, z Warszawą na czele, zakładający np. towarzystwa dobroczynne i resursy. Na prowincji życie społeczne koncentrowało się wokół parafii i okręgów bożniczych. Z co najmniej 78 organizacji i 27 oddziałów towarzystw o szerszym zasięgu utworzonych w latach 1869–1914 w powiecie zamojskim (taką ich liczbę udokumentował autor) tylko kilka powstało przed 1905 r.; carat po upadku powstania styczniowego prowadził w Królestwie Polskim tzw. politykę ograniczania. Liberalizacja życia społeczno-politycznego nastąpiła po rewolucji 1905 r.; uchwalono m.in. przepisy o stowarzyszeniach i związkach. Sprzyjały jej także procesy zachodzące w samym społeczeństwie. W omawianym regionie najliczniej powstawały Stowarzyszenia Spożywców (42), które prowadziły sklepy, rywalizując z kupcami żydowskimi. Taką spółdzielnię w Zwierzyńcu założyli pracownicy Ordynacji Zamojskiej. We wsi Lipsko działało stowarzyszenie założone wspólnie przez chłopów polskich i ukraińskich. Powstały towarzystwa kredytowe, kółka rolnicze, straże pożarne, organizacje kulturalno-towarzyskie i dobroczynne, sportowe, spółdzielnie pracy, 15 kół Polskiej Macierzy Szkolnej i inne, np. Stowarzyszenie Służących w Zamościu. Z inicjatywy hr Marii Zamoyskiej i Towarzystwa Popierania Przemysłu Chałupniczego uruchomiono warsztaty garbarskie, krawieckie i tkackie dla chłopów z Ordynacji.

Słowa kluczowe:

powiat zamojski, historia życia społecznego, początki ruchu spółdzielczego, skutki rewolucji 1905 r.Ordynacja Zamojska

Szczegóły

Bibliografia

Statystyki

Autorzy

Pobierz pliki

pdf

Zasady cytowania

Jaworski, W. (2013). Legalne organizacje społeczne w powiecie zamojskim do 1914 r. Archiwariusz Zamojski, 12, 41–56. https://doi.org/10.56583/az.1198

Wskaźniki altmetryczne

Cited by / Share

Licencja

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.

Bibliografia

Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie, Kancelaria Generał-Gubernatora Warszawskiego.

Archiwum Państwowe w Lublinie (dalej APLub), Kancelaria Gubernatora Lubelskiego.

APLub, Lubelski Gubernialny Urząd do spraw Stowarzyszeń.

APLub, Rząd Gubernialny Lubelski – Wydział Administracyjny - Referat I inspektorsko-nadzorczy.

Archiwum Państwowe Miasta Stołecznego Warszawy, Warszawski Gubernialny Urząd do spraw Stowarzyszeń, sygn. 123.

Gawarecka M., Lubelskie Towarzystwo Szerzenia Oświaty pod nazwą „Światło” (1906-1917), w: „Rocznik Lubelski”, t. 16 (1973).

Jaworski W., Przemiany legalnego życia społecznego w Królestwie Polskim w latach 1864-1914, Sosnowiec 2006, s. 19-68.

Mikulec B., Z dziejów spółdzielczych instytucji drobnego kredytu w powiecie zamojskim w latach 1901-1914, w: „Rocznik Zamojski”, t. 3 (1987-1988), s. 74, 76, 78, 85.

Mikulec B.,Spółdzielcze towarzystwa pożyczkowo-oszczędnościowe i kredytowe w guberni lubelskiej w latach 1898-1914, w: „Rocznik Lubelski”, t. 27-28 (1985-1986), s. 91, 92.

Okoń A., Frampol w latach 1864-1918, w: Frampol i okolice. Zarys dziejów do 1918 r., t.1, red. R. Jasiński, Frampol-Sandomierz 2002, s. 209-210.

Olejnik T., Towarzystwa ochotniczych straży ogniowych w Królestwie Polskim, Warszawa 1996, s. 30-33, 218-237, 240, 332.

Rocznik statystyczny Królestwa Polskiego. Rok 1914, oprac. W. Grabski, Warszawa 1915, s. 155.

Rocznik statystyczny Królestwa Polskiego. Rok 1913, oprac. W. Grabski, Warszawa 1914, s. 188-189.

Sowińska G., Udział Żydów w Życiu kulturalnym Zamościa w latach 1867-1914, w: „Biuletyn Żydowskiego Instytutu Historycznego w Polsce” 1989, nr 2.

Styk M. B., Teatr amatorski w Lublinie i na Lubelszczyźnie w latach 1866-1918, Lublin 1997.

Urban R., Biblioteki żydowskie w Zamościu, w: „Kwartalnik Historii Żydów” 2001, nr 2.

Zbiór praw guberni Królestwa Polskiego za wiek XX, wyd. S. Godlewski, t. 7, Warszawa 1905, s. 21.

Zbiór praw obowiązujących w guberniach Królestwa Polskiego, seria II, wyd. S. Godlewski, t. 23, Warszawa 1896, s. 510-559.

Zbiór praw. Postanowienia i rozporządzenia rządu w guberniach Królestwa Polskiego obowiązujące, wydane po zniesieniu w 1871 roku urzędowego dziennika Praw Królestwa Polskiego, t. 2, wyd. W. Wyziński, Warszawa 1875, nr 22, s. 185-191.