Założenie pałacowo-parkowo-folwarczne w Sitnie w powiecie zamojskim na planie z 1923 r.

Ewa Prusicka

doi:10.56583/az.805

Data publikacji : 2021-12-31

Tom 19 (2021)

Założenie pałacowo-parkowo-folwarczne w Sitnie w powiecie zamojskim na planie z 1923 r.

Ewa Prusicka

DOI: https://doi.org/10.56583/az.805

Abstrakt

Historia położonej koło Zamościa wsi Sitno sięga wczesnego średniowiecza (znaleziska archeologiczne), pierwsze wzmianki w źródłach historycznych pochodzą sprzed 600 lat. Należała kolejno do bojara Michałka Braha (Brazy), Wawrzyńca Strączka z Bzowca, Snopkowskch h. Rawicz, Sobieskich h. Janina, Fredrów h. Bończa, Malczewskich h. Tarnawa, którzy byli właścicielami Sitna najdłużej, od 1677 r. przez 235 lat. W XIX w. zbudowali zespół pałacowy – główny obiekt zainteresowania autorki. W 1912 r. majątek nabył za długi Witold Święcicki h. Jastrzębiec, który wkrótce dobra rozparcelował i odsprzedał Sejmikowi Zamojskiemu. Z tego czasu pochodzi plan założenia pałacowo-parkowo-folwarcznego, którego najważniejsza część zachowała się w zbiorach Archiwum Państwowego w Zamościu. Opiera się na nim główna część artykułu. W oparciu także o inne przekazy ikonograficzne i źródłowe oraz obserwację przeprowadzaną w terenie autorka zidentyfikowała na planie następujące obiekty: pałac, spichlerz, oborę, stodołę i pomniejsze budynki gospodarcze, jak stajnie czy chlewy, także park krajobrazowy. Opisy ich architektury i stanu zachowania uzupełniają zdjęcia z XIX/XX w. oraz współczesne. Opisano także obiekty niezachowane, jak budynek inwentarski, czworak, rządcówka, gorzelnia. W obiektach pałacowych mieściły się od lat 20. do lat 40.-50. XX w. słynna Ludowa Szkoła Rolnicza Żeńska oraz Gospodarstwo Sejmikowe. Ostatecznie ulokowano w nim wielokrotnie reorganizowany ośrodek doradztwa rolniczego.

Słowa kluczowe:

Sitno, założenie pałacowe w Sitnie, Malczewscy h. Tarnawa, Ludowa Szkoła Rolnicza Żeńska w Sitnie, Sejmik Zamojski

Szczegóły

Bibliografia

Statystyki

Autorzy

Pobierz pliki

pdf

Zasady cytowania

Prusicka, E. (2021). Założenie pałacowo-parkowo-folwarczne w Sitnie w powiecie zamojskim na planie z 1923 r. Archiwariusz Zamojski, 19, 27–52. https://doi.org/10.56583/az.805

Wskaźniki altmetryczne

Cited by / Share

Licencja

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.

Bibliografia

Archiwum Państwowe w Lublinie (dalej: APL), ChKGK, nr 101, s. 356.

APL, Księga urodzeń, małżeństw i zgonów Parafii Grekokatolickiej w Sitnie, sygn. 2 (1811, akt urodzenia nr 42), sygn. 8 (1817, akt urodzenia nr 33), sygn. 12 (1821, akt urodzenia nr 18), sygn. 14 (1823, akt urodzenia nr 22), sygn. 16 (1825, akt urodzenia nr 24), sygn. 115 (1846, akt urodzenia nr 75), sygn. 116 (1847, akt urodzenia).

Archiwum Państwowe w Zamościu (dalej: APZ), Akta Inspektoratu Szkolnego Zamość, 1916–1942, sygn. 481, s. 133, 214.

APZ, Akta urodzeń, małżeństw, zgonów parafii Rzymskokatolickiej w Sitańcu, sygn. 126 (1857, akt urodzenia), sygn. 20 (1891, akt zgonu nr 34).

APZ, Akta Ordynacji Zamojskiej i Dóbr Wydzielonych z Ordynacji (zbiory nieuporządkowane). Akta hipoteki Łazisk i Sitna, str. 3-10, 413–414, 446–447, 508, 511–513, Skorowidz, s. 128.

Bondyra, W., Własność ziemska w województwie bełskim w czasach saskich, Lublin 2015, s. 130.

Chmiel, S., Ośrodek Kultury Rolnej w Sitnie, Sitno 1995 (broszura).

Chmiel, S., Spacerkiem po Muzeum Rolnictwa w Sitnie, Sitno 2014, s. 55.

Chmiel, S., Szkoła Życia Wandy Popławskiej, Sitno 2014, s. 1-2, 28–30.

Czarnecki, W., Szlachta ziemi chełmskiej do połowy XVI wieku, Białystok 2012, s. 220–221, 223, 224-225, 227.

Fijałkowski, D., Kseniak, M., Parki wiejskie Lubelszczyzny – stan, ochrona i rewaloryzacja biocenotyczna, Warszawa 1982, s. 209–210.

Gmiterek, H., Szczygieł, R., Urzędnicy województwa bełskiego i ziemi chełmskiej XIV–XVIII wieku. Spisy, Kórnik 1992, s. 264.

Górak, J., Materiały do historii parków zabytkowych w województwie zamojskim, Zamość 1980, s. 43,

Karta Ewidencji Zabytków Architektury i Budownictwa (dalej KEZAiB), nr 2825, 2826, 2827, 2828, 2829, oprac. W. Boruch, 1995 (w archiwum WUOZ w Lublinie Delegatura w Zamościu).

Kripjakewycz, I., Cerkwi Chołmszczczyy i Pidljaszja, Chołm 1944, s. 45–49.

Kseniak, M., Marczak, A., Opracowanie ewidencyjne parku pałacowego w Sitnie, woj. zamojskie, Warszawa 1976, s. 1.

Maziarczyk, W., Fotografująca ziemianka Zofia Julia Malczewska (1877–1950), [w:] Dzieje Sitna i okolic, red. E. Prusicka, Zamość – Sitno 2021.

Mikulec, B., Przemysł powiatu zamojskiego w latach 864–1914, „Rocznik Zamojski”, t. I, s. 58.

Nosek, S., Materiały do badań nad historią starożytną i wczesnośredniowieczną międzyrzecza Wisły i Bugu, „Annales UMCS”, sec. F, vol. VI: 1951 (1957), s. 366.

Paprocki, B., Herby rycerstwa polskiego, Kraków 1858, s. 547.

Pohorecki, L., Sobiescy herbu Janina, Warszawa 1981, s. 6, 8, 41.

Prusicka, E., Fortyfikacje obiektów rezydencjonalnych typu dwory na terenie Lubelszczyzny od średniowiecza do końca XVII wieku, [w:] Fortyfikacje Lubelszczyzny w badaniach archeologicznych, praca zbiorowa pod red. Ewy Banasiewicz-Szykuły, Lublin 2017, s. 109–153).

Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, Warszawa 1880–1904 (dalej SGKP), t. X (wyd. 1889, dane pochodzą z 1886 r.), s. 628-629.

Sochacka, A., Własność ziemska w województwie lubelskim w średniowieczu, Lublin 1987, s. 198.

Tarnawski, A., Działalność gospodarcza Jana Zamoyskiego kanclerza i hetmana w. kor. (1572– 1605), Lwów 1935, s. 89.

Uruski, S., Kosiński, A., Włodarski, A. A., Rodzina. Herbarz szlachty polskiej, Warszawa 1904, t. 4, s. 58.

Uruski, S., Kosiński, A., Włodarski, A. A., Rodzina. Herbarz szlachty polskiej, Warszawa 1904, t. 10, s. 135, 142, 137–138.

Zbiór dokumentów małopolskich, wyd. Kuraś, S., Sułkowska-Kuraś, I., cz. VII, Wrocław 1975, nr 1904.

Ziemianie Polscy XX wieku. Słownik biograficzny, pod red. Arkuszewskiego, A. Ciepłowskiej, S., Epszteina, T., Górzyńskiego, S., Warszawa 2007, cz. 8, s. 162–164 (hasło: Święcicki Witold Bronisław, oprac. Jan Marian Włodek).