Archiwariusz Zamojski

Projekty zmian statutu Towarzystwa Rolniczego Hrubieszowskiego w XX wieku

Janusz Panasiewicz — Sat, 31 Dec 2022 00:00:00 +0100

Artykuł przedstawia odkryte w trakcie kwerend archiwalnych polskie i rosyjskie projekty statutów Towarzystwa Rolniczego Hrubieszowskiego. Ukazały one obszary funkcjonowania państwa rosyjskiego, które przybrały odmienny kierunek rozwoju prawodawstwa od zakładanych przez ks. Stanisława Staszica na samym początku XIX wieku (upadek feudalizmu i początki ustroju kapitalistycznego). Rosyjski projekt nie wpłynął na działalność Towarzystwa, jednak ukazał obszary, w których organizacja była bezceremonialnie wykorzystywana do planów imperialnych. Polskie projekty zmierzały do dostosowania modelu organizacyjnego S. Staszica do wymogów rozwoju prawodawstwa XX wieku, jednak ostatecznie zostały zaniechane w 1936 roku wobec uświadomienia sobie prywatnego charakteru tej organizacji.

Dr Zygmunt Klukowski Warunki higieniczne i medycyna zapobiegawcza na wsi w Zamojszczyźnie w I połowie XIX stulecia

Dariusz Górny — Sat, 31 Dec 2022 00:00:00 +0100

Referat dr. Zygmunta Klukowskiego Warunki higieniczne i medycyna zapobiegawcza na wsi w Zamojszczyźnie w I połowie XIX stulecia, przechowywany w Głównej Bibliotece Lekarskiej im. St. Konopki w Warszawie, został przygotowany i przedstawiony przez Autora w trakcie XV Zjazdu Lekarzy i Przyrodników Polskich (Lwów, 1937). Można traktować go jako pod wieloma względami prekursorski, bowiem sprawę historii medycyny na obszarze Ordynacji Zamojskiej w XIX w. doktor uznaje za tak ważną, że obiera za przedmiot swoich badań naukowych. Mało tego, referat w sposób komplementarny łączy w sobie: wspomnianą historię medycyny, historię Ordynacji Zamojskiej, wiedzę o regionie.

Dzieje Szczebrzeszyna na podstawie anonimowego maszynopisu z zasobu Archiwum Państwowego w Zamościu

Ewelina Nawrocka — Sat, 31 Dec 2022 00:00:00 +0100

Artykuł powstał na podstawie znajdującego się w Archiwum Państwowym w Zamościu, w zespole Aktach miasta Szczebrzeszyna, maszynopisu pod nazwą „Dzieje Szczebrzeszyna”. Tekst w przejrzysty sposób przedstawia historię miasta oraz 5-letni plan działania zaproponowany przez Miejską Radę Narodową w Szczebrzeszynie na lata 1960-1965. Część historyczna kończy się na roku 1823 – Szkole Wojewódzkiej. W dalszej części przedstawia plany dotyczące zmian w rolnictwie, handlu, przemyśle. Prezentuje konkretne działania dla poprawy jakości życia mieszkańców zwiększone budownictwo, nowe drogi. Snuje ambitną wizję stworzenia ośrodka przemysłowego – trójmiasta, obejmującego Szczebrzeszyn, Klemensów i Bodaczów.

Mosty zwodzone twierdzy zamojskiej

Zbigniew Stankiewicz — Sat, 31 Dec 2022 00:00:00 +0100

Miasto – twierdza Zamość od samego początku posiadała przed swoim obwodem obronnym przeszkodę w postaci sztucznie wykonanego rowu. W celu umożliwienia komunikacji z twierdzą przerzucono nad nim mosty prowadzące do bram miejskich.

Oblężenie twierdzy zamojskiej w 1813 roku

Zbigniew Stankiewicz — Sat, 31 Dec 2022 00:00:00 +0100

W artykule poruszono sprawę oblężenia twierdzy zamojskiej w 1813 roku przez wojsko rosyjskie. Tym razem nie wojsko polskie jest „głównym bohaterem”, a jego przeciwnik. Pzedstawiono skład rosyjskiego korpusu oblegającego Zamość oraz ciągłe jego zmiany w zależności od potrzeb głównego teatru wojny. W krótkim zarysie pokazano działania oblegających mające doprowadzić do opanowania twierdzy, które były zawsze uzależnione od posiadanych w tym czasie sił i środków. Działania te były nastawione na szybkie, a tym samym krwawe rozstrzygnięcia.

Znaleziska pod Horodłem

Marian Głowacz, Zbigniew Mazur, Janusz Panasiewicz — Sat, 31 Dec 2022 00:00:00 +0100

Zbieg okoliczności sprawił, że udało się skojarzyć znaleziony nad jeziorkiem pod Horodłem „kawałek żelaznego złomu” ze wspomnienia mi tamtejszej mieszkanki z tragicznych dni wojny obronnej 1939 roku rozgrywających się nieopodal jej domu rodzinnego we wsi Poraj. Matce Mariana Głowacza jako kilkunastoletniej dziewczynce utkwił w pamięci widok żołnierzy Wojska Polskiego niszczących swoje uzbrojenie. Literatura i dostępne w Internecie opracowania pozwoliły wzbogacić nieznany dotąd epizod z dziejów Wołyńskiej Szkoły Podchorążych Rezerwy Artylerii, rozgrywający się na lewym brzegu Bugu.

Wspomnienia mojego Ojca – Tomasza Wiciejewskiego (1908-1988)

Tadeusz Wiciejewski — Sat, 31 Dec 2022 00:00:00 +0100

Tomasz Wiciejewski, gajowy z Werechań, urodzony w 1908 roku. Od najmłodszych lat był bliskim świadkiem i uczestnikiem wydarzeń lat I i II wojny światowej. Ważną postacią w jego życiu był starszy brat – Jan – uczestnik bitwy warszawskiej w 1920 roku, funkcjonariusz Policji także w czasie okupacji, ppor. AK, zamordowany w zamojskiej Rotundzie. Autor tekstu na podstawie relacji swojego Ojca, który pisał pamiętniki (zostały spalone w obawie o bezpieczeństwo rodziny), kreśli życie ludności cywilnej w bliskim sąsiedztwie działań wojennych, współpracę z walczącą armią polską – zawodową i podziemną, kontakty z okupantami, prześladowania, śmierć. Głównym miejscem akcji jest gajówka Maziarnia w Werechaniach, która dzięki położeniu w lesie, na uboczu, była bezpiecznym miejscem spotkań i narad dowódców wojskowych m.in. podczas bitew pod Tomaszowem Lubelskim we wrześniu 1939 roku oraz niejednokrotnie znajdowała się w centrum wydarzeń podczas walk polsko-niemieckich oraz rosyjsko-niemieckich, czego skutki dotkliwie odczuwały mieszkające tam rodziny.

Wspomnienie o Józefie Kusie (1948-2022) – historyku, archiwiście, przyjacielu

Bartosz Staręgowski — Sat, 31 Dec 2022 00:00:00 +0100

Znalezisko glinianej fajki wachmistrza Józefa Troszczyńskiego (1787-1836) w kamienicy przy ulicy Zamenhofa 20 w Zamościu

Jerzy Kuśnierz — Sat, 31 Dec 2022 00:00:00 +0100

W 2016 roku, podczas remontu staromiejskiej kamienicy w Zamościu przypadkowo znaleziono w jej piwnicach główkę ceramicznej fajki złożonej, tzw. lulki. Zabytek trafił do zbiorów Muzeum Zamojskiego. Na
powierzchni bogato zdobionej fajki znajdują się sygnatury: „Iosef Troszczynski”, „Kunstler”, „1823” i „7”. Miejsce odkrycia, położone w obrębie Twierdzy Zamość, w sąsiedztwie XIX-wiecznych koszar wojskowych,
sugerowało związek znaleziska z żołnierzem o nazwisku Troszczyński. Badania bibliograficzne i genealogiczne wykazały, że właścicielem fajki był Józef Troszczyński (1787-1836), wachmistrz 1 Pułku Ułanów Księstwa Warszawskiego, uczestnik kampanii napoleońskiej 1814 roku na terenie Francji, odznaczony krzyżem Legii Honorowej oraz Virtuti Militari, późniejszy porucznik 5 Pułku Ułanów im. Zamoyskich w powstaniu listopadowym 1830-1831 roku, amnestionowany zesłaniec spoczywający na Cmentarzu Powązkowskim w Warszawie.