Biografistyka Pedagogiczna

O sztuce życia w listach

2025-05-29T09:34:45+02:00

Tekst jest artykułem recenzyjnym pracy Urszuli Chęcińskiej,pt. Transcende te ipsum. O sztuce życia w listach prof. Zygmunta Mysłakowskiego i Joanny Kulmowej. Przedstawiono w nim skrótowo analizę zawartych w publikacji listów Zygmunta Mysłakowskiego i Joanny Kulmowej.

Obrazy z życia socjologa

2025-05-29T09:35:05+02:00

Artykuł recenzyjny dotyczy publikacji Włodzimierza Wincławskiego, pt. Siedem obrazków z lat minionych, Toruń 2024, ss. 266. Omówiono w nim strukturę pracy i główne idee ukazując wartość publikacji jako egodokumentu.

Wychowanie chrześcijańskie w rodzinie

2025-03-12T09:28:01+01:00

Wychowanie religijne w koncepcji pedagogicznej Ewarysta Estkowskiego (1820–1856)

2025-03-05T11:04:20+01:00

Wywodzący się z Wielkopolski Ewaryst Estkowski (1820–1856) uważał, że najważniejszym zadaniem w wychowaniu dzieci jest nauka religii, czytania, pisania, liczenia,
historii własnej Ojczyzny, geografii i rysunku oraz wychowania fi zycznego. Na tych filarach oparł swój szczegółowy program wychowania dzieci, które miało być wychowaniem
patriotyczno-religijno-moralnym. Naukę religii postrzegał on jako podstawę całej zdobywanej przez ucznia wiedzy, a głównym zadaniem procesu wychowania powinno być wykreowanie człowieka dobrego, prawego, kochającego Boga, bliźniego i swoją ojczyznę, czyli Polskę – państwo, o którym marzył, podobnie jak inni Polacy tamtych czasów.

Pedagogika dla katechetów

2025-05-29T09:34:07+02:00

Celem artykułu jest ukazanie działalności i poglądów ks. Teofila Łękawskiego na znaczenie wiedzy pedagogicznej w kształceniu katechetów. Ks. Łękawski był katechetą, pedagogiem, dyrektorem seminarium nauczycielskiego i seminarium duchownego. W prezentowanych rozważaniach przedstawiono zagadnienia dotyczące: działalności ks. Łękawskiego, jego poglądów na istotę katechezy i jej związek z innymi dyscyplinami oraz jego koncepcji wiedzy pedagogicznej niezbędnej w kształceniu katechetów. Przedstawienie podjętego tematu jest o tyle ważne, że ks. Łękawski, ukazując związek wiedzy pedagogicznej z katechetyką, odwołuje się nie tylko do ówczesnej wiedzy pedagogicznej, ale i bogatego własnego doświadczenia i długoletniej praktyki pedagogicznej.

Wychowawczo-oświatowe idee w wybranych pismach Józefa Sebastiana Pelczara (1842–1924)

2025-03-01T16:39:04+01:00

Józef Sebastian Pelczar, jako profesor i rektor Uniwersytetu Jagiellońskiego oraz biskup diecezji przemyskiej, miał istotny wpływ na rozwój edukacji i wychowania na ziemiach polskich. Artykuł przedstawia jego poglądy na temat wychowania, ukazując go jako zwolennika religijno-moralnego modelu edukacji, w którym kluczową rolę odgrywały wartości moralne i duchowe. W swoich pracach pisarskich oraz publicznych wystąpieniach Pelczar promował ideę kształcenia młodzieży w duchu katolickim, rozwijając zarówno ich intelekt, jak i moralność. Niniejszy tekst jest próbą syntetycznej prezentacji jego poglądów i myśli na temat wychowania, opierając się na jego spuściźnie pisarskiej oraz mało znanych tekstach zdeponowanych w Archiwum Głównym Służebnic Najświętszego Serca Jezusowego w Krakowie, w zespole Archiwum Józefa Sebastiana Pelczara, zawierającym komplet publikacji tego autora.

Myśl edukacyjna ks. Aleksandra Pechnika (1854–1935)

2025-05-29T09:34:16+02:00

Artykuł ma charakter analityczny. Jego przedmiotem są poglądy edukacyjne ks. Aleksandra Pechnika (1854–1935), ujęte w aspekcie specyfiki teoretycznej i historycznej. Zaprezentowane analizy odnoszą się do wybranego dorobku publicystycznego pedagoga z lat 1875–1907, kiedy był nauczycielem gimnazjalnym w kolejnych szkołach w Krakowie, Nowym Sączu, Tarnowie i Lwowie. Celem artykułu jest przedstawienie myśli edukacyjnej, odnoszącej się do realiów szkoły gimnazjalnej w Galicji na przełomie XIX i XX w. Podjęto w nim próbę omówienia następujących zagadnień – rysu biograficznego ks. Aleksandra Pechnika, jego zapatrywań na kształcenie i wychowanie w szkole średniej oraz podkreślenie roli nauczyciela w edukacji.

Małżeństwo i rodzina w twórczości Kazimierza Bisztygi SJ (1869–1938)

2025-03-14T20:42:07+01:00

Celem artykułu jest rekonstrukcja poglądów Kazimierza Bisztygi na temat małżeństwa i rodziny na podstawie tekstów opublikowanych na łamach „Głosów Katolickich” – wysokonakładowego czasopisma, które ukazywało się od 1900 r. do wybuchu II wojny światowej. W tym okresie dokonywał się proces laicyzacji zapoczątkowany głównie w krajach Europy Zachodniej, zwłaszcza we Francji. W niepodległej Polsce procesy laicyzacyjne widoczne były w aspiracjach do utworzenia świeckiej szkoły. W ówczesnych dążeniach do stworzenia szkoły bezwyznaniowej widział jezuicki publicysta Bisztyga ogromne zagrożenie. Proces laicyzacji przenikał również do instytucji małżeństwa poprzez wprowadzenie ślubów cywilnych i dopuszczalność rozwodów. Podjął więc Bisztyga pracę nad uświadamianiem zagrożeń dla rodzin katolickich, jakie płynęło z tych dwóch źródeł: świecka szkoła bez nauczania religii i bez praktyk religijnych oraz śluby cywilne i możliwość rozwodów. W odpowiedzi na te zagrożenia Bisztyga dał wykładnię chrześcijańskiego rozumienia małżeństwa i rodziny. Zawarł je w broszurach: Małżeństwo, Rozwody i Upominek dla rodzin.

Religijność dziecka w twórczości Janusza Korczaka i Joanny Kulmowej

2025-05-29T09:34:35+02:00

Religijność dziecka odgrywa ważną rolę w holistycznym podejściu do edukacji, w której istotną rolę pełnią wychowanie do modlitwy i umiejętnie prowadzona katecheza. Pamięć o własnym dzieciństwie uzyskała swoje odzwierciedlenie w autobiograficznej materii oryginalnych „modlitw” Janusza Korczaka i lirycznych „modlitewek” Joanny Kulmowej. Wychowanie do modlitwy według Korczaka i Kulmowej wiąże się z reinterpretacją religijną „momentów wychowawczych”, obecnych w szczególny sposób w utworze Korczaka Sam na sam z Bogiem. Modlitwy tych, którzy się nie modlą czy w Garbatej modlitwie i Różnych takich modlitewkach Kulmowej. Utwory te znajdują się na „skrzyżowaniu religijnych dróg” Korczaka i Kulmowej, potwierdzają wagę duchowości dziecięcej, skuteczności modlitwy w wychowaniu moralnym, wspólnotowym i eklezjalnym. Korczakowskie Modlitwy i Różne takie modlitewki Kulmowej to, zdaniem autorki, najdoskonalszy przykład połączenia na najwyższym poziomie pedagogiki religii z pedagogiką kultury. Niniejszy artykuł jest egzemplifikacją tego faktu, propozycją uwzględnienia ekumenicznych Modlitw Korczaka i Modlitewek Kulmowej w katechetycznym modelu wychowania, w którym ważną rolę odgrywa hermeneutyczne rozumienie praktyki nauczania i wychowania religijnego.

Historyczno-systemowy projekt pedagogiki Zygmunta Kukulskiego (1890–1944)

2025-02-12T20:09:10+01:00

Przedmiotem artykułu jest koncepcja pedagogiki opracowana przez Zygmunta Kukulskiego i ujęta w aspekcie jej specyfiki historycznej i teoretycznej.Wybór tematu jest o tyle istotny, że dotyczy jednej z pierwszych, pionierskich polskich koncepcji pedagogicznych okresu międzywojennego. Jest ona ponadto wytworem pedagoga mało znanego współczesnemu środowisku pedagogicznemu w Polsce. Kukuski uwzględnia w niej zarówno odniesienie do współczesnego mu dorobku nauk przyrodniczych, filozofii, jak i historii, traktując je jako źródło dla formułowania celów, metod oraz treści wychowania. Co istotne, Kukulski porusza także problematykę wychowania narodowego. Formułuje postulaty dotyczące zmiany polskiego charakteru narodowego, umieszczając je w kontekście uniwersalnych prawidłowości społecznych, kulturowych i edukacyjnych.

Ks. Edward Nitka – animator społeczności lokalnej i sztuki ludowej

2025-04-01T15:48:56+02:00

Prezentowany artykuł ukazuje dzieło księdza Edwarda Nitki, jakim był rozwój aktywności twórczej mieszkańców Paszyna. Praca duszpasterska w tej parafii zaowocowała bowiem powstaniem unikatowego ośrodka sztuki ludowej, w którym w szczytowym momencie tworzyło ponad 120 artystów nieprofesjonalnych. Zaangażowanie kapłana doprowadziło do odkrycia talentu rzeźbiarskiego wśród mieszkańców, który dzięki staraniom księdza Nitki rozwinął się na niespotykaną wcześniej skalę. Paszyn stał się w latach sześćdziesiątych i siedemdziesiątych XX wieku fenomenem zadziwiającym zarówno badaczy, jak i kolekcjonerów sztuki nieprofesjonalnej z Polski i zagranicy, a prace miejscowych twórców trafiły do licznych muzeów i kolekcji prywatnych. Ksiądz Nitka przez wiele lat dokumentował rozwój ruchu artystycznego w parafii prowadząc „Kronikę ekspozycji paszyńskiego talentu”, która stanowi obecnie cenne źródło wiedzy o tym ciekawym zjawisku. Dzięki charyzmie i zaangażowaniu duszpasterz stał się wzorem animatora lokalnej sztuki ludowej, a jego działalność możemy dziś analizować zarówno z perspektywy animacji kultury, jak i takich zjawisk w sztuce, jak Art Brut, czy arteterapia.

Nauczyciel w żywiole wiary – Czesław Stanisław Bartnik

2025-02-22T00:26:41+01:00

Prezentowany tekst dotyczy wybranych aspektów twórczości ks. prof. Czesława Bartnika. Koncentruję się na trzech obszernych zagadnieniach: nauka o osobie i jaźni człowieka (opracowana w ramach systemu personalistycznego), rola i znaczenie wartości w życiu człowieka (prawda, dobro, rozumność) oraz godność osoby ludzkiej. W przestrzeni publicznej każdy z tych tematów jest dyskutowany, wywołuje liczne spory, a przede wszystkim inspiruje do myślenia w zakresie pedagogiki, edukacji, filozofii i teologii. W tym znaczeniu twórczość Księdza Profesora jest do dziś aktualna.

Ojciec prof. Władysław Kubik SJ – katechetyk i pedagog religii

2025-03-27T10:27:51+01:00

Transformacja ustrojowa w Polsce umożliwiła wszechstronny i interdyscyplinarny rozwój badań nad pedagogiką religii, których jednym z prekursorów jest Władysław Kubik, jezuita, profesor, rektor, pedagog i katechetyk, założyciel Instytutu Kultury Religijnej i Sekcji Pedagogiki Religijnej w Wydziale Filozoficznym Towarzystwa Jezusowego w Krakowie. Niewątpliwie to on, obok Jerzego Bagrowicza, Bogusława Milerskiego, Romualda Niparko i Cypriana Rogowskiego, wniósł istotny wkład w rozwój pedagogiki religii w Polsce, rozszerzając przedmiot badań tej subdyscypliny na ogół procesów edukacji i socjalizacji religijnej. Podjętym przez nas celem badań jest przybliżenie drogi życiowej oraz biografii pedagogicznej profesora Władysława Kubika SJ – prekursora i przedstawiciela pedagogiki religii w Polsce.

Wychowanie religijne w rodzinie w badaniach ks. Józefa Wilka (1937–2003)

2025-03-01T01:02:28+01:00

Ksiądz Józef Wilk (1937–2003) jako salezjanin i profesor nadzwyczajny KUL w wyjątkowy sposób wiązał działalność duszpasterską i posługę kapłańską z pracą naukowo-dydaktyczną na rzecz rodziny, którą ujmował jako podstawowe i pierwsze środowisko życia i rozwoju oraz szczególne miejsce przekazu wiary kolejnym pokoleniom. Celem niniejszego artykułu jest zaprezentowanie przebiegu procesu wychowania religijnego dziecka w rodzinie w ujęciu ks. prof. Józefa Wilka, który jest integralną częścią całego procesu wychowania. Problem główny niniejszego opracowania sprowadza się do pytania, jaka jest specyfika, etapy oraz uwarunkowania wychowania religijnego dziecka w rodzinie w badaniach Józefa Wilka. Metodą jego rozwiązania jest analiza wybranych tematycznie tekstów źródłowych oraz analiza literatury przedmiotu. Proces wywodu rozpoczęto od przedstawienia biogramu księdza Wilka, a następnie zaprezentowano założenia koncepcyjne profesora w obszarze religijnego wychowania dziecka w rodzinie oraz scharakteryzowano fazowy przekaz wiary w tym środowisku w ujęciu autora.

Pedagogiczne przesłanie w życiu i działalności błogosławionego Carla Acutisa

2025-05-29T09:33:56+02:00

Artykuł ma na celu przybliżenie postaci Carla Acutisa – „Bożego influencera” i pedagogicznego przesłania jego działalności ewangelizacyjnej. Błogosławiony chłopiec, wychowany w Mediolanie, jest inspiracją dla młodzieży żyjącej w pluralistycznym świecie wartości i światopoglądów, odczuwającej coraz większe zagubienie w sferze moralnej i duchowej. Życie Carla Acutisa ukazuje, że w dzisiejszych czasach można dostrzec filary, na których warto się oprzeć oraz wzory osobowe, które mogą wskazać właściwy kierunek życia – oparty na miłości, szacunku dla innych, wrażliwości na cierpienie osób biednych i pokrzywdzonych. Liczne zaangażowania Błogosławionego sprowadzały się przede wszystkim do działalności ewangelizacyjnej, która wnosi cenne implikacje pedagogiczne, jak wychowanie do wartości, wskazywanie wzorów osobowych, promowanie dobra czy przestrzeganie przed niemoralnym życiem.

Droga do kapłaństwa w narracjach osób duchownych

2025-05-29T09:34:26+02:00

Artykuł przedstawia wyniki badań empirycznych na temat drogi do kapłaństwa. Celem badań było poznanie i zrozumienie doświadczeń osób duchownych rekonstruowanych w ich narracjach biograficznych. Materiał badawczy stanowiły wywiady z czterema osobami duchownymi. Analiza wyników badań zawiera takie obszary, jak: rodzina jako środowisko wychowawcze, osoby znaczące, doświadczanie duchowości, droga do kapłaństwa, punkty zwrotne, kryzysy i trudności.