Biografistyka Pedagogiczna

W poszukiwaniu istoty bliskości

Maria Łuszczyńska — 2025-11-20

Recenzja książki ks. dra hab. Grzegorza Godawy, prof. UPJPII w Krakowie. Ksiazka została wydana w 2023 roku i analizuje wpływ izolacji społecznej podczas pandemii COVID-19 na relacje międzyludzkie, podkreślając trudności wynikające z przerwanych więzi i ich konsekwencje psychologiczne. Autor wprowadza pojęcie „pedagogiki bliskości,” skupiające się na empatii, szacunku, dialogu i odpowiedzialności społecznej jako fundamentach budowania relacji. Publikacja łączy analizę teoretyczną z praktycznymi wskazówkami, pokazując, jak odbudować i pielęgnować więzi w podzielonym społeczeństwie. Jest to lektura terapeutyczna, która skłania do refleksji nad znaczeniem relacji w życiu codziennym i pomaga w ponownym odnalezieniu się w otoczeniu społecznym.

Portret zbiorowy nauczycieli Drugiej Rzeczypospolitej

Paweł Łobacz — 2025-11-20

Dzieciństwo w świetle pamiętników kresowych ziemian w zbiorach Biblioteki Narodowej i Biblioteki Jagiellońskiej

Joanna Falkowska — 2025-11-20

Głównym celem artykułu jest próba zwrócenia uwagi na interesujące źródła pamiętnikarskie, a więc typ dokumentu o charakterze bezpośrednim, które mogą stanowić przyczynek do dyskusji o tym, jakie miejsce we wspomnieniach kresowych ziemian z początku XX w. zajmuje ich dzieciństwo. Analizie poddano wybrane pamiętniki polskich ziemian pochodzących z Kresów Wschodnich, zgromadzone w postaci rękopisów w zbiorach Biblioteki Jagiellońskiej oraz Biblioteki Narodowej. W pamiętnikach ziemian, którzy urodzili się i wychowali na Kresach, bądź związani byli z tym obszarem poprzez więzy rodzinne, odnajdziemy wspomnienia dotyczące ich dzieciństwa i przeżycia związane z tym okresem. Pojawiają się w nich rozważania dotyczące: rodziny, jej członków i ich wychowawczego wpływu, relacji z rodzeństwem i rówieśnikami, nauki domowej i szkolnej, zabaw, zabawek i czasu wolnego, czy wreszcie choroby i śmierci najbliższych. Z pewnością są to źródła ważne i interesujące z punktu widzenia badań poświęconych dziejom świadomości narodowej, społecznej, politycznej bądź z punktu widzenia badań nad kształtowaniem się „typów mentalnych” Polaków z różnych zaborów.

Geneza i recepcja „Portretów wsławionych Polaków, rysowanych na kamieniu przez Walentego Śliwickiego z opisem ich życia przez Aleksandra Chodkiewicza”

Małgorzata Chachaj — 2025-11-20

Artykuł przypomina interesujący projekt wydawniczy z 1820 roku. Walenty Śliwicki wykonywał portrety zasłużonych Polaków, które następnie odbijano na prasach litograficznych, zaś Aleksander Chodkiewicz dbał o dołączenie biografii do wizerunków zmarłych bohaterów. Część napisał sam, ale zapraszał do współpracy także innych autorów. Z zapowiedzianych czterdziestu portretów do 1828 roku ukazało się dwadzieścia osiem. Piętnastu towarzyszyły biografie. Prześledzenie prasy z tego okresu pozwala na lepsze poznanie intencji twórców, pierwszych ocen ich dzieła oraz na wyjaśnienie przyczyn niedoprowadzenia inicjatywy do końca.

Grzegorza Piramowicza „służba piórem” i jej wpływ na tradycje dobrego wychowania oraz aksjologię edukacyjną – w perspektywie dydaktyki literatury

Elżbieta Mazur — 2025-11-20

W artykule przedstawiono biografię twórczą Grzegorza Piramowicza i jego zasługi dla Komisji Edukacji Narodowej oraz zaakcentowano wpływ tej działalności na tradycje dobrego wychowania i aksjologię edukacyjną. Szkic podzielono na dwie części. W pierwszej z nich omówiona została biografia oświeceniowego jezuity i jego „służba piórem”, potwierdzona m.in. dziełami: Powinności nauczyciela oraz Wymowa i poezja dla szkół narodowych. Pozwoliło to na podkreślenie roli poradników metodycznych oraz podręczników w kształceniu i wychowaniu, a także na uwydatnienie roli sztuki słowa w edukacji. Znaczący dorobek Piramowicza, w tym fundamentalna rozprawa Powinności nauczyciela, pozwoliły na zwrócenie uwagi na aktualność dzieła i jego znaczenie we współczesnym dyskursie edukacyjnym. Nawiązując do tego stwierdzenia, w drugiej części artykułu podjęto rozważania na temat roli edukacji aksjologicznej w perspektywie dydaktyki literatury, obejmujące cechy dobrego nauczyciela, kompetencje, imponderabilia oraz wpływ wybranych lektur na rozpoznawanie, rozumienie i respektowanie wartości (na przykładzie interpretacji wiersza Zbigniewa Herberta Potęga smaku). W konkluzji sformułowano kilka postulatów, podkreślając, że edukacja szkolna oraz kształcenie studentów – poza rozwijaniem umiejętności i nabywaniem wiedzy – powinny służyć wychowaniu oraz uwzględniać etyczny wymiar myślenia.

Instytucjonalny wymiar pedagogicznej biografii bł. Marceliny Darowskiej (1827–1911)

Lucyna Dziaczkowska — 2025-11-20

Prezentowany tekst nawiązuje do koncepcji systemu wychowawczego bł. Marceliny Darowskiej, założycielki (wraz z Józefą Karską) zgromadzenia zakonnego Sióstr Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny (zwanych również Zgromadzeniem Sióstr Niepokalanek). Jest próbą ukazania biografii pedagogicznej tytułowej postaci w tym wymiarze, który dotyczył stworzonego przez Darowską instytucjonalnego systemu wychowania i związanych z nim placówek. Jako przykład takiej placówki została szerzej scharakteryzowana szkoła z internatem dla dziewcząt w Jazłowcu, którą w 1863 r. założyła Darowska. Charakterystyka ta dotyczy zarówno materialnych, jak i niematerialnych aspektów pedagogii (działalności wychowawczej) Darowskiej. W końcowej części tekstu rozważania prowadzone są w kierunku uchwycenia przejawów ciągłości i zmiany w instytucjonalnym systemie wychowania stworzonym przez Darowską, realizowanym aktualnie w placówkach wychowawczych prowadzonych przez Siostry Niepokalanki.

Chiara Offreduccio i Edith Stein – dwie psychologiczne drogi do świętości

Beata Raszczyk — 2025-11-20

W publikacji analizowane są z psychologicznego punktu widzenia dwie drogi prowadzące człowieka do świętości – dojrzałość osobista dwóch kobiet rozdzielonych siedmioma stuleciami: Klary Offreduccio z Asyżu (XII/XIII w.) i Edyty Stein z Wrocławia (XX w.). Pierwsza, narodowości włoskiej, osiągnęła szczyt świętości w zgromadzeniu Ubogich Sióstr od św. Damiana, druga, narodowości niemieckiej, w zgromadzeniu sióstr karmelitanek bosych. Ich różne drogi do duchowej doskonałości interpretowane są zgodnie z założeniami psychologii egzystencjalnej (św. Klara) i psychologii kryzysowej (św. Teresa Benedykta od Krzyża).

„Nie znam narodu, który byłby tak niepodatny na wychowanie jak Niemcy”

Grzegorz Kucharczyk — 2025-11-20

W artykule zajmuję się zagadnieniem pedagogiki społecznej w Niemczech i wobec Niemców, która to problematyka jest ściśle powiązana z kulturowym i duchowym kryzysem naszych zachodnich sąsiadów. Symptomy tego kryzysu na potrzeby niniejszego tekstu zostały przedstawione na podstawie analizy zawartej w pismach wybitnego niemieckiego pedagoga Friedricha Wilhelma Förstera oraz jednego z największych pisarzy XX w. Sandora Maraia (Węgra wywodzącego się z rodziny o niemieckich korzeniach). Niemiecki kulturowy kryzys, który ukazał swoje straszliwe, ludobójcze oblicze w latach II wojny światowej, był wynikiem głębszego procesu, definiowanego przez Förstera jako „dechrystianizacja niemieckiego ducha”. Jak pisał Marai w swoich powieściach, których akcja rozgrywała się w Niemczech krótko przed przejęciem władzy przez nazistów, kulturalne i społeczne życie Republiki Weimarskiej naznaczone było nihilizmem. Ten zaś był rezultatem rewolucji zapoczątkowanej w Rzeszy przez Marcina Lutra. Jak podkreśla autor artykułu, jednym z najbardziej jaskrawych dowodów na niepowodzenie odnowy w powojennych Niemczech pedagogiki społecznej był faktyczny brak rozliczeń zbrodni popełnianych w latach 1939–1945 przez późniejszych obywateli RFN, którzy byli uniewinniani w myśl wykładni prawnej, która nakazywała stwierdzić i udowodnić, że oskarżeni „kierowali się osobistą nienawiścią” wobec swoich ofiar.

Kobieta nowoczesna. Poglądy Aleksandry Słomińskiej na temat roli i zadań Wielkopolanek w świetle publikacji na łamach „Ruchu Chrześcijańsko-Społecznego” z lat 1907–1910

Agnieszka Szudarek — 2025-11-20

Artykuł poświęcony jest Aleksandrze Słomińskiej, poznańskiej działaczce społecznej i oświatowej oraz jej poglądom na temat zadań i roli Wielkopolanek, które prezentowała w swoich artykułach na łamach „Ruchu Chrześcijańsko-Społecznego” w latach 1907–1910. Celem artykułu jest wykazanie, że nieeksponowana dotąd w literaturze przedmiotu Słomińska związana była ze środowiskiem księży społeczników i w swojej publicystce zawarła wiele treści pozwalających zdefiniować ją jako liderkę katolickiego ruchu kobiecego, kształtującego się w Poznańskiem przed I wojną światową. W swoich artykułach ukazujących się w „Ruchu Chrześcijańsko-Społecznym”, piśmie wydawanym przez duchowieństwo w Poznaniu w latach 1902–1910, posłużyła się figurą kobiety nowoczesnej, aby ukazać Wielkopolankom konieczność skorzystania z możliwości kształcenia, jakie dawał kobietom pruski system edukacji, w tym także studiów uniwersyteckich. Celem pogłębionej edukacji miało być lepsze przygotowanie kobiet z klasy średniej, które jako matki miały pracować nad katolicko-narodowym wychowaniem następnego pokolenia narodu polskiego, a jako działaczki społeczne nad patriotyczną formacją najniższych warstw, zgodną z założeniami katolickiej nauki społecznej.

Henryk Romanowski (około 1860 – około 1940) – zapomniany polski ekonomista i filozof cywilizacji, obrońca kultury personalistycznej

Paweł Skrzydlewski — 2025-11-20

.Autor artykułu omawia myśl filozoficzną, społeczną i kulturową, leżącą u podstaw wychowania i edukacji, jaką pozostawił po sobie Henryk Romanowski. Dowodził on, że zarówno wychowanie i edukacja, jak i tworzona w obrębie życia społecznego kultura wypływają z filozoficznych założeń. Zdaniem Romanowskiego błędna nowożytna i współczesna myśl filozoficzna pojęła próby tworzenia porządku społecznego i kulturowego nie tylko w opozycji do głównych tez katolicyzmu, ale przede wszystkim w stosunku do natury ludzkiej. Przyczyniła się w ten sposób do szkodzenia człowiekowi jako osobie.

Od biografii do terapii

Paulina Hornik — 2025-11-20

W artykule zostały przebadane związki między osobistymi doświadczeniami Viktora Frankla a fundamentami logoterapii, którą stworzył. Frankl, psychiatra, neurolog i autor bestsellerowej książki „Człowiek w poszukiwaniu sensu”, również poprzez własne cierpienia w obozach koncentracyjnych odkrył, że poszukiwanie sensu jest kluczowym motywem ludzkiego życia. Logoterapia, jako trzecia wiedeńska szkoła psychoterapii, koncentruje się na egzystencjalnych aspektach ludzkiej kondycji, podkreślając wolę sensu jako najistotniejszy czynnik motywujący. W artykule analizowane są również techniki terapeutyczne, takie jak humor i wdzięczność, które Frankl wykorzystywał w praktyce, aby pomóc pacjentom odnajdywać sens w trudnych okolicznościach życiowych. Jego biografia, w której z tragicznymi przeżyciami splata się uniwersalne przesłanie, stanowi silny argument na rzecz wiarygodności logoterapii jako metody terapeutycznej.

Halina Maria Sutarzewicz (1909–1991)

Ewa Andrysiak — 2025-11-20

Artykuł przypomina zasłużoną dla Kalisza postać Haliny Sutarzewicz, nauczycielki języka polskiego w kaliskich szkołach i wykładowcy historii literatury polskiej i powszechnej w Studium Nauczycielskim, ale także badaczki i popularyzatorki biografii i twórczości pisarzy związanych z Kaliszem i regionem. Przez 20 lat przewodniczyła, utworzonemu w Kaliszu z jej inicjatywy, kołu ogólnopolskiego Towarzystwa im. Marii Konopnickiej w Warszawie, inspirując wiele działań. Była twórczynią, funkcjonującej w latach 1980-1991, kaliskiej Izby Marii Konopnickiej. W roku 2000 założono stowarzyszenie jej imienia promujące m.in. twórczość pisarzy związanych z Kaliszem i regionem oraz patronki.
Przy opracowaniu artykułu korzystano ze źródeł archiwalnych, prasy i opracowań, także materiałów dostępnych w Internecie, wykorzystując metodę biograficzną oraz analizy i krytyki źródeł.

Strategie dyskursywne w szkolnej biografii bohatera narodowego

Daria Hejwosz-Gromkowska — 2025-11-20

Celem badania była rekonstrukcja dyskursu narracji biograficznej ks. Jerzego Popiełuszki w podręcznikach szkolnych do historii (1991–2022). W badaniu zastosowano krytyczną analizę dyskursu (CDA), która umożliwiła eksplorację wartości oraz ideologii ukrytych w podręcznikowych narracjach o ks. Popiełuszce. Uzyskane wyniki pokazują, że w podręcznikach szkolnych dominuje strategia martyrologiczna, wedle której bohaterstwo narodowe nie jest sprawcze. Nowsze podręczniki – te wydane po 2012 r. – ukazują ks. Popiełuszkę jako ważnego aktora politycznego. Obserwuje się powolne wykraczanie poza wymiar moralistyczny, w kierunku aksjologiczno-identyfikacyjnym: ku wartościom i przekonaniom, które reprezentuje ks. Popiełuszko, a także ku działaniu, z którym uczeń może się identyfikować. Bohaterskie biografie mają kluczowe znaczenie dla internalizacji wartości i zasad obywatelstwa narodowego.

„Poskromicielka dzikich zwierząt”

Milena Miałkowska-Kozaryna — 2025-11-20

Natalia Han-Ilgiewicz była polską pedagożką specjalną, która w pracy zawodowej i naukowej poświęciła się resocjalizacji nieletnich.

Była autorką innowacyjnych, jak na swoje czasy, projektów resocjalizacyjnych, jak np. kolonie nad jeziorem Bajkał czy „Reymontówka”. Doświadczenie zbierała zarówno w kraju, pracując z młodzieżą „zaniedbaną moralnie”, jak i podczas podróży po Europie, przyglądając się resocjalizacji nieletnich m.in. w Szwajcarii, Anglii, Belgii czy Włoszech.

Podkreślała istotę diagnozy oraz dogłębnego poznania dziecka dla powodzenia oddziaływań resocjalizacyjnych. Przedkładała wychowanie nad karanie, które stanowiło wówczas podstawową „metodę oddziaływań” wobec dzieci.

Przez wiele lat pracowała w Państwowym Instytucie Pedagogiki Specjalnej, założonym przez Marię Grzegorzewską, gdzie uczyła studentów m.in. kryminologii nieletnich. Jest autorką licznych prac naukowych, których przekaz nadal pozostaje aktualny. Jej twórczość warto przypominać zwłaszcza ze względu na fakt, iż Natalia Han-Ilgiewicz żyła i pracowała w trudnych czasach powojennych. Na swojej drodze spotykała dzieci doświadczone przez wojnę – sieroty, dzieci z traumą, dzieci cierpiące z powodu biedy. Jej zdobyte doświadczenie może okazać się przydatne, zwłaszcza w obliczu wojny za naszą wschodnią granicą.

Profesor Kazimierz Pospiszyl

Filip Chrypankowski — 2025-11-20

Profesor Kazimierz Pospiszyl jest znanym i cenionym nauczycielem oraz psychologiem zajmujący się zagadnieniami przestępczości i szeroko pojętego niedostosowania społecznego. Jego zainteresowania naukowe, publikacje i wykłady miały istotny wpływ na rozwój polskiej myśli resocjalizacyjnej. Liczne pozycje książkowe Pana Profesora dowodzą poświęceniu się omawianym zagadnieniom tematycznym. Aktualnie jest autorem ponad 400 publikacji, w tym 19 książek, wypromował 14 doktorów i ponad tysiąc magistrów. Do tej pory stara się być aktywny na polu naukowym i dydaktycznym. Celem niniejszego artykułu jest przedstawienie i opis biograficzny osoby Profesora Kazimierza Pospiszyla oraz Jego dorobku naukowego na przestrzeni lat. Efektem długoletniej pracy są podręczniki dla studentów resocjalizacji, z których adepci korzystają do dziś. Poniższy artykuł stanowi dowód na wieloletnie oddanie się tematyce niedostosowania społecznego przez Pana Profesora oraz nieoceniony wysiłek włożony w rozwój dzisiejszej resocjalizacji.

Poza sylwetkę biograficzną

Kamen Rikev — 2025-11-20

Artykuł podsumowuje informacje biograficzne o wybitnym bułgarskim poecie i myślicielu Atanasie Dałczewie (1904–1978) z konkluzją, że dane publikowane w encyklopediach, zbiorach poezji i podręcznikach szkolnych w Bułgarii i Polsce podają fakty z jego kariery zawodowej i publikacji, ale nie ujawniają ani nawet nie sugerują wydarzeń, które najprawdopodobniej stanowiły kluczowe momenty w jego drodze życiowej. Takie profile biograficzne, które nie podkreślają wyjątkowych wyzwań i wyborów, przed którymi stanął Dałczew, nie osiągają swojego celu edukacyjnego i kontekstualizującego jako narzędzia do zrozumienia jego poezji i utworów niefikcjonalnych przez uczniów szkół średnich, studentów lub czytelników. Referat jest próbą rekonstrukcji głównych punktów zwrotnych w życiu Dałczewa, które niewątpliwie wpłynęły na jego twórczość, publiczne zachowania i poglądy społeczne. Są nimi, zdaniem autora, jego osiedlenie się w Sofii (1914), narzucenie reżimu komunistycznego w Bułgarii i związane z tym dotkliwe konsekwencje osobiste (1944–1947) oraz opublikowanie jego aforyzmów i myśli zatytułowanych „Fragmenty” (1967), dzięki którym Dałczew stał się jednym z najczęściej cytowanych bułgarskich autorów.

Sonoryzm miejsca w biografiach edukacyjnych wybitnych krakowskich muzyków

Monika Kowalska — 2025-11-20

W artykule podjęto problem roli kategorii miejsca w kształtowaniu się wybitności muzycznej. Inspiracją do badań były analizy związane z dźwiękowym pejzażem miast, stworzone przez Renatę Tańczuk i Roberta Losiaka, ale przede wszystkim skupiono się na identyfikacji relacji między miejscem (w wymiarze instytucjonalnym i personalnym) a formami doskonalenia artystycznego. Celem badań było poznanie roli miejsca w biografii edukacyjnych wybitnych muzyków, a także identyfikacja związanych z nim społeczno-kulturowych czynników warunkujących rozwój wybitności muzycznej. Wykorzystano metodę biograficzną. Podstawą badań była jakościowa analiza częściowo ustrukturyzowanych wywiadów z uznanymi krakowskimi artystami. Przyjęta procedura interpretacji pozwoliła na stworzenie metaforycznej mapy brzmienia Krakowa, „sonoryzmu” tego miasta, widzianego oczami badanych – od opisu tych miejsc, które były związane z wyborem ich muzycznej drogi, przestrzeni profesjonalizacji oraz z budowaniem sylwetki twórczej. Jednocześnie badania pozwoliły na określenie istotnej funkcji i emocjonalnych znaczeń nadawanych przez muzyków poszczególnym miejscom, które wynikały z ich charakterystyki instytucjonalnej oraz osobistych doświadczeń. Dla większości muzyków szczególnie pobyt w Krakowie, uczestniczenie w życiu kulturalnym miasta były realizacją osobistych aspiracji i młodzieńczych marzeń, a także stanowił ważny czynnik dynamizujący rozwój, pomagając w osiąganiu przez artystów kolejnych etapów na drodze do swojej niepowtarzalnej wybitności.

Hasła biograficzne w Encyklopedii 100-lecia KUL

Edward Gigilewicz — 2025-11-20

Encyklopedia 100-lecia KUL to dzieło prezentujące dorobek Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego – prywatnej wyższej uczelni na prawach państwowych, założonej w 1918 r. Celem tego przedsięwzięcia wydawniczego było nie tylko udokumentowanie działalności dydaktycznej i naukowej prowadzonej w latach 1918-2018, ale także ukazanie wkładu Uczelni w życie kulturalne, społeczno-polityczne, a także religijne. W warstwie biograficznej dzieło zawiera 2026 biogramy, nie tylko pracowników naukowych, ale także osób pełniących funkcje kierownicze w strukturach administracyjnych Uczelni, ważniejszych absolwentów (szczególnie zasłużonych na różnych polach działalności), doktorów honoris causa KUL oraz osób wyróżnionych innymi nagrodami uczelnianymi, a także darczyńców i donatorów Uniwersytetu. W procesie praktycznej realizacji dzieła wykorzystano wiele nowoczesnych metod i technik komputerowych. Wiele rozwiązań natury metodologicznej, zastosowanych przy tworzeniu tej Encyklopedii, a także przywołane w tekście artykułu szczegółowe instrukcje, schematy haseł wzorcowych czy opisane sposoby rozwiązania zasadniczych problemów merytorycznych i leksykograficznych, mogą okazać się bardzo pomocne w pracach nad formułowaniem koncepcji metodologicznych innych dzieł o charakterze encyklopedii lub słowników biograficznych. Wskazania te mogą znaleźć zastosowanie także w samym procesie praktycznej realizacji dzieł o podobnym charakterze.

Myśl pedagogiczna Kazimierza Twardowskiego w studenckich klinikach prawa (egzemplifikacja szczecińska)

Aleksandra Klich — 2025-11-20

W publikacji omówiono ideę praktycznego nauczania prawa, odnosząc ją do koncepcji pedagogicznej Kazimierza Twardowskiego. Autorki przedstawiły, w jaki sposób myśl edukacyjna Twardowskiego, oparta na kształtowaniu umiejętności praktycznych i rozwijaniu kompetencji intelektualnych, została zaadaptowana w działalności studenckich klinik prawa. Zaprezentowane zostały również przykładowe metody pracy klinik prawa, które pozwalają na rozwijanie postaw i umiejętności miękkich studentów, niezbędnych w przyszłej praktyce prawniczej, takich jak empatia, umiejętność komunikacji i współpraca z klientem.

Upowszechnianie koncepcji Planu Daltońskiego na świecie w latach dwudziestych i trzydziestych XX wieku

Marta Kwella — 2025-11-20

Artykuł przedstawia kierunki rozprzestrzeniania się Planu Daltońskiego na świecie po 1920 r., kiedy oficjalnie i w pełnym wymiarze został wprowadzony w szkole w Dalton, w Stanach Zjednoczonych. Do dzieła tego przyczyniła się Helen Parkhurst, której osobiste zaangażowanie, chęć dzielenia się wiedzą i doświadczeniem zamieniło się w ciężką pracę. Podczas wielu trudnych, odległych i egzotycznych podróży zapoznawała z ideą Planu Daltońskiego tysiące nauczycieli i pedagogów. Artykuł jest kontynuacją części pierwszej w której przedstawiłam początki pracy pedagogicznej i tworzenie się zrębów nowatorskiej koncepcji pracy z dziećmi, znanej aż do dzisiaj na całym świecie.

Punkty zwrotne w biografii jako doświadczenia życiowe tworzące (rozwojowe), przełomowe i transgresyjne

Halina Monika Wróblewska — 2025-11-20

Pojęcie punktów zwrotnych zawiera w sobie wielość znaczeń i kontekstów interpretacji. Proponowane ujęcie zagadnienia punktów zwrotnych w biografii dotyczy doświadczeń życiowych o zróżnicowanym charakterze: jako tworzących (rozwojowych), przełomowych i transgresyjnych. Opracowanie jest próbą odpowiedzi na pytanie o istotę tak rozumianych doświadczeń życiowych. Pierwsza część wyjaśnia kluczowe kategorie pojęć, ich ujmowanie i interpretacje. Kontekstem analizy prowadzonej w drugiej części są źródła doświadczeń życiowych w biografiach i (cało)życiowa twórczość kobiet polskiej nauki: Marii Grzegorzewskiej (1888–1967), Aliny Szemińskiej (1907–1986), Haliny Mirosławy Spionek-Pelc (1924–1991), pionierki pedagogiki empirycznej i psychologii rozwojowej opartej na badaniach rozwoju dziecka. Były tymi badaczkami, które stworzyły podstawy metodologiczne i organizacyjne dla późniejszych badań nad dziećmi w Polsce. Ich zainteresowanie problematyką rozwoju i wychowania dziecka oraz pracą nauczyciela zaowocowało znaczącym dorobkiem naukowym, a ich osiągnięcia inspirują do dalszej dyskusji nad przedmiotem badań w tym obszarze zagadnień.

Droga Juliana Apostaty do samodzielnej władzy cesarskiej

Anna Pająkowska-Bouallegui — 2025-11-20

Cesarz Flawiusz Klaudiusz Julian (Flavius Claudius Iulianus), nazwany przez potomnych Apostatą, jest w dziejach Cesarstwa Rzymskiego postacią niezwykłą. I chociaż sprawował urząd cezara tylko pięć lat (355–360), a cesarza niespełna dwa (361–363), zasłynął jako władca mądry i sprawiedliwy, dobry wódz, dzielny żołnierz i sprawny administrator. Był także wielkim miłośnikiem kultury antycznej i utalentowanym pisarzem.

Życie cesarza Juliana Apostaty było pełne trudnych i przełomowych momentów, takich jak śmierć matki niebawem po jego narodzinach, rzeź najbliższych członków rodziny podczas walk o tron, kilkuletnie odosobnienie w posiadłości Macellum w Kapadocji, zabójstwo przyrodniego brata Gallusa, mianowanie cezarem i wysłanie do Galii nękanej najazdami barbarzyńców, zdobycie władzy cesarskiej w wyniku uzurpacji, odrzucenie wiary chrześcijańskiej i powrót do religii starorzymskiej, a także podjęcie wyprawy na Persję i śmierć na polu bitwy.

Wyraźne piętno w życiorysie Juliana Apostaty odcisnęła także podjęta przez niego edukacja, będąca zarówno formą realizacji własnych pasji, jak i ucieczką od niebezpieczeństw życia, oraz jego bogata i interesująca twórczość literacka.

W artykule przedstawione zostały wybrane przełomowe momenty z biografii Juliana Apostaty oraz pokazano, jak oddziaływały one nie tylko na samo jego życie, ale i na osobowość. Wielki wpływ miały te, które narzucili mu inni, jak i te spowodowane przez niego samego. Przedstawione są punkty zwrotne w biografii Juliana Apostaty, począwszy od dzieciństwa aż do zdobycia samodzielnej władzy cesarskiej.

Osadzenie w domu karnym jako punkt zwrotny w biografii wybranych więźniarek Domu Karnego w Fordonie w okresie międzywojennym

Magdalena Juszczak — 2025-11-20

W niniejszym opracowaniu zostaną przedstawione i omówione dwa skrajne przypadki kobiet, które odbywały swój wyrok z tytułu popełnienia różnych przestępstw – zabójstwa, kradzieży oraz współudziału w morderstwie. Na ich przykładach zostanie dokonana analiza, czy popełnienie przestępstwa, jak i późniejsze osadzenie i odbywanie wyroku, wpłynęło na życie kobiet. Możliwe będzie również uzyskanie odpowiedzi na pytanie, czy omawiane zdarzenia były punktami zwrotnymi w życiu więźniarek.

Włączanie estetyki codzienności do edukacji poprzez autonarrację

Alicja Lisiecka — 2025-11-20

Od kilkunastu lat w literaturze pedagogicznej zwraca się uwagę na potrzebę zrewidowania teorii wychowania estetycznego, podkreślając konieczność dostosowania jej założeń do współczesnych warunków społeczno-kulturowych. Tradycyjna formuła edukacji estetycznej traci dziś na znaczeniu. Zachowanie relewantności edukacji estetycznej wymaga rozszerzenia przedmiotu zainteresowania teorii oraz docenienia podmiotowości uczestników procesu edukacyjnego. W tym kontekście estetyka postkantowska, a zwłaszcza nurt estetyki codzienności, może stanowić istotne źródło inspiracji. Celem niniejszego artykułu jest zasygnalizowanie możliwości włączenia estetyki codzienności do edukacji poprzez autonarrację. Takie podejście umożliwia podejmowanie refleksji nad spektrum zjawisk, analizowanych zarówno z perspektywy biograficznej, jak i w szerszym wymiarze społeczno-kulturowym, co sprzyja budowaniu poczucia koherencji oraz wspólnoty doświadczeń.

O tożsamości i punktach zwrotnych w życiu kobiet, które wybrały dom na miejsce narodzin

Urszula Domańska — 2025-11-20

Przedmiotem analizy jest tożsamość kobiet i punkty zwrotne, które mają decydujący wpływ na podjęcie przez nie decyzji o wyborze domu na miejsce narodzin. Analiza tożsamości i punktów zwrotnych w życiu matek, które urodziły w domu została oparta na kanwie założeń Anselma Straussa (socjologia, interakcjonizm symboliczny): tożsamość ma charakter interakcyjny, tożsamość ulega transformacji i ma swoje punkty zwrotne, w budowaniu tożsamości znaczenie ma język i uczestnictwo w różnych światach społecznych, istotne w przemianie tożsamości są przejścia statusowe, którym towarzyszą rytuały, znaczenie dla transformacji tożsamości ma zjawisko coachingu. Do opisu zjawiska tożsamości i punktów zwrotnych w życiu kobiet, które urodziły w domu wykorzystano także wybrane wątki z koncepcji psychologicznych. Tożsamość kobiet rodzących nazwano „tożsamością zorientowaną na naturę i prywatność”. Transformację tożsamości zilustrowano wypowiedziami kobiet, które pochodzą z wywiadów swobodnych przeprowadzonych przez autora z 18 kobietami, które wybrały dom na miejsce narodzin. Analiza pokazuje, że jest to grupa matek, która niestereotypowo postrzega rzeczywistość macierzyństwa i świadomie kształtuje swoją tożsamość matki, przejmując kontrolę nad narodzinami.

Świadoma celebracja narodzin i świadome kształtowanie tożsamości przez „niestandardowe matki”- matki rodzące w domu, stawia nas wobec pytania: Czy nie zgubiliśmy czegoś ważnego w kontekście rozwoju opieki położniczej i technologii?

Zmiany tożsamości i punkty zwrotne w doświadczeniu przejścia na emeryturę i zakończenia pracy zawodowej w narracjach inżynierów

Dorota Kowalska-Papke — 2025-11-20

Przejście na emeryturę i zakończenie pracy zawodowej jest niewątpliwym punktem zwrotnym w biografii człowieka, który staje w obliczu licznych zmian społecznych, biologicznych i ekonomicznych. Dotykają one szeregu aspektów życia, takich jak: status społeczny i finansowy, utraty: pozycji zawodowej i władzy z nią związanej, sieci kontaktów, utrwalonych rutyn, postrzegania czasu, pełnionych ról i tożsamości, zdrowia. Celem badania była analiza i rekonstrukcja procesu przejścia z okresu pracy zawodowej przez fazę jej zakończenia do stania się emerytem. Do badania zostało zastosowane podejście teoretyczno-metodologiczne Fritza Schützego analizy autobiograficznych wywiadów narracyjnych. Otrzymane wyniki wskazują na różnorodność znaczeń nadawanych przez narratorów przeżywanym doświadczeniom w poszczególnych fazach procesu przejścia. Narratorzy wykazują odmienne formy nastawienia wobec własnego życia, co oznacza różne struktury procesowe, które kształtują ich biografię, i które różnorodnie są organizowane i porządkowane.

Mozaika doświadczenia autoetnograficznego związanego z macierzyństwem w świetle teorii relacji pedagogicznej Maxa Van Manena

Ewa Kos — 2025-11-20

Artykuł jest rezultatem autoetnograficznego badania macierzyństwa ujmowanego z perspektywy społeczno-kulturowej, skoncentrowanego na procesie rozwoju samoświadomości i introcepcji. Nawiązuje do tradycji human science research. Autorka, wdrażając przyjętą metodę, zmierza w stronę głęboko osobistego doświadczenia kobiety-matki, która nie tylko uczy się bycia mamą, ale też odkrywa na nowo, czym jest bycie sobą w relacji z drugim człowiekiem. Macierzyństwo jawi się tutaj jako proces ciągłej rekonstrukcji własnego „ja”, jako pole introspekcji, w którym codzienność staje się przestrzenią transformacji. Spogląda w swoje wnętrze, przyglądając się z uważnością własnej praktyce macierzyńskiej – nie jako gotowemu zestawowi ról i obowiązków, lecz jako żywemu, zmiennemu procesowi, w którym każda codzienna sytuacja staje się punktem wyjścia do refleksji nad sobą, relacjami i otaczającym światem. Prowadząc badanie autoetnograficzne, Autorka nie tylko analizuje doświadczenie, ale również je przeżywa i transformuje – badanie staje się bowiem nie tylko metodą poznania, lecz także narzędziem wewnętrznego rozwoju. W tym sensie autoetnografia pełni funkcję edukacyjną – umożliwia głębsze rozumienie siebie w kontekście społeczno-kulturowym, uruchamiając proces uczenia się poprzez doświadczenie, refleksję i emocjonalne zaangażowanie. To właśnie ta wielowarstwowość – bycie jednocześnie badaczką i podmiotem badania – sprawia, że akt pisania i interpretacji nabiera cech praktyki transformacyjnej, prowadzącej do poszerzenia samoświadomości i przewartościowania dotychczasowych schematów myślenia o macierzyństwie. Oglądowi poddaje strumień aktywności podejmowanej przez Nią w roli matki, jej pedagogicznemu zaangażowaniu w rozwój dziecka, ze względu na nie samo, w kontekście teorii relacji pedagogicznej Maxa Van Manena. Dokonuje niejako interpretacji doświadczenia, związanego ze spotkaniem z dzieckiem, które właśnie przeżywa, stosując intuicyjne narzędzia wspierające rozwój samoświadomości i introspekcję (linia życia, mapa pojęć podstawowych). Kieruje swą uwagę w stronę żywego doświadczenia cudownego dziecięcego świata, którego współdoświadcza. Chcąc ukazać złożoność własnych doświadczeń w świetle teorii relacji Maxa van Manena, łączy to co kulturowe z tym, co prywatne.

Kryzys biograficzny związany z aresztowaniem ojca

Kinga Jastrzębska — 2025-11-20

Biografia człowieka składa się wielu wydarzeń. Część z nich nie ma większego znaczenia, natomiast są też takie, które wyznaczają granicę pomiędzy różnymi jej etapami bądź całkowicie zmieniają jej bieg. Zdarzenie, które radykalnie zmienia życie człowieka określane jest między innymi jako punkt zwrotny lub wydarzenie krytyczne.

W niniejszym artykule analizuję pojęcie kryzysu biograficznego w kontekście aresztowania ojca. Egzemplifikacji tego traumatycznego wydarzenia dostarczą fragmenty wywiadów przeprowadzonych z dorosłymi już dziećmi mężczyzn odbywających karę pozbawienia wolności.