Fides, Ratio et Patria. Studia Toruńskie

Wstęp

2025-11-04T15:06:54+01:00

Etyka polityczna we wspólnocie chrześcijańskiej: od nauczania Jezusa do wyzwań współczesności

2025-11-06T08:54:47+01:00

W artykule przedstawiono nowotestamentalne fundamenty chrześcijańskiej etyki politycznej oraz jej znaczenie dla współczesnego chrześcijańskiego etosu politycznego. Pierwsza część analizy dedykowana została tzw. „pozycji politycznej Jezusa” w kontekście historyczno-społecznym I wieku, z uwzględnieniem trzech typów władzy oraz nauczania Chrystusa na temat relacji między władzą boską a polityczną. Następnie skupiono się na etosie politycznym pierwszych wspólnot chrześcijańskich, przyjmując Ewangelię Łukasza jako kluczowe źródło informacji na ten temat. Pismo to ukazuje Jezusa jako agenta zmiany społecznej, który troszczy się o osoby marginalizowane i krytykuje niesprawiedliwości władzy w kontekście rzymskiej opresji. Ewangelista Łukasz opisuje, jak młody Kościółkształtował alternatywne relacje do władzy politycznej, odrzucając dominujący system patronatu, w którym elity chroniły słabszych w zamian za lojalność i wsparcie. Taki układ prowadził do nierówności społecznych i uzależnienia, co Kościół starał się zmienić, promując równość i sprawiedliwość. Etos tych wspólnot opierał się na przyjmowaniu wykluczonych, negowaniu prestiżu społecznego i krytyce struktur władzy naruszających godność osoby. Trzeci punkt artykułu koncentruje się na wspólnym dobru jako etycznym fundamencie i celu władzy politycznej. Podkreśla znaczenie tego celu w kształtowaniu polityki oraz w działaniach państwa, wskazując, że władza powinna dążyć do zapewnienia warunków sprzyjających integralnemu rozwojowi jednostek i wspólnot. W zróżnicowanym i zsekularyzowanym społeczeństwie zasady doktryny społecznej Kościoła mogą inspirować działania polityków, aby skutecznie odpowiadać na potrzeby współczesnych obywateli. Podkreślają one godność osoby jako fundament porządku politycznego, rolę społeczeństwa w integralnym rozwoju jednostki oraz dobro wspólne jako cel władzy. Akcentują także autonomię Kościoła oraz znaczenie etyki władzy, obejmując odpowiedzialność i aktywne uczestnictwo obywateli.

Aktualność etycznej zasady powściągliwości i pracy w procesie wychowania społecznego w działalności duszpasterskiej ks. Bronisława Markiewicza

2025-11-06T08:54:46+01:00

Ks. Bronisław Markiewicz, żyjący na przełomie XIX i XX w., dostrzegł głębokie przemiany społeczne, gospodarcze i polityczne, które wpływały na kryzys wartości i osłabienie społeczeństwa. Jego odpowiedzią było stworzenie systemu wychowawczego opartego na zasadzie powściągliwości i pracy. Celem tej koncepcji było kształtowanie jednostek zdolnych do odbudowy narodu poprzez religijno-patriotyczne wychowanie i rozwój osobisty. Ks. Markiewicz, inspirowany działalnością św. Jana Bosko, stworzył w Galicji instytucje wychowawcze, które propagowały dyscyplinę, samokontrolę i etos pracy. Jego system wychowania miał wymiar normatywny, oparty na wartościach cywilizacji łacińskiej i pedagogice opiekuńczej, ukierunkowanej na przemianę jednostki i społeczeństwa. Współcześnie jego idee pozostają aktualne, zwłaszcza wobec takich wyzwań jak uzależnienia, osłabienie więzi społecznych czy kryzys wartości. Programy edukacyjne inspirowane ks. Markiewiczem są realizowane w szkołach katolickich, organizacjach harcerskich i społecznych. Współczesne inicjatywy, takie jak ekonomia społeczna czy promowanie etosu pracy, odwołują się do jego myśli. W obliczu globalnych zmian wychowanie oparte na powściągliwości i pracy nadal stanowi klucz do budowania odpowiedzialnych i moralnych społeczeństw.

Zmiana norm etycznych poprzez presje polityki państwa doby współczesnej

2025-11-06T08:54:44+01:00

Celem artykułu jest ukazanie problemów etycznych i moralnych, przed jakimi stają katolicy oraz osoby wierzące, w przestrzeni politycznej w Polsce, będąc jednocześnie obywatelami Unii Europejskiej. Katolik funkcjonując we współczesnym państwie nie przestaje być obywatelem. Zarazem obywatel współtworzący to współczesne państwo nie powinien przestać być katolikiem. Kwestia zaufania i legitymizacji do państwa godzącego w podstawowe wartości i powinności wobec wiary katolików będzie stawać się coraz większym problemem. Pomocą dla chrześcijan może być Katolicka Nauka Społeczna, szczególnie katolicyzm polityczny, który jest dzisiaj „najbardziej zaniedbaną częścią nauczania Kościoła”.

Wykorzystywanie sztucznej inteligencji w stosowaniu prawa – aspekty etyczne

2025-11-06T08:54:44+01:00

Rozwój nowoczesnych technologii spenetrował każdy wymiar życia społecznego, zarówno w ujęciu prywatnym jak i publicznym. Jest to wynikiem znacznego postępu dziedziny naukowej oraz zjawiska zwanego sztuczną inteligencją, której udział jest obserwowany również w wymiarze sprawiedliwości. Rodzi to szereg wyzwań, które wymagają podjęcia debaty w celu zapewnienia obywatelom wszystkich państw prawidłowej ochrony praw człowieka. Kluczowym z punktu widzenia omawianej problematyki będzie więc zestawienie sztucznej inteligencji z reprezentatywnymi zasadami moralnymi, które się do niej odnoszą, co pozwoli na umiejscowienie całego kontekstu rozważań we właściwych ramach etycznych. Przyjęcie takiej metody, pozwoli w końcowych wnioskach odpowiedzieć na pytanie jakie są szanse i zagrożenia związane z wykorzystywaniem sztucznej inteligencji w stosowaniu prawa.

Czy altruizm się opłaca? O ekonomii bezinteresowności w dobie społecznej odpowiedzialności biznesu (CSR)

2025-11-06T08:54:42+01:00

W coraz bardziej połączonym świecie, w którym dążenie do zysku często dominuje w dyskursie biznesowym, koncepcja altruizmu wyłania się jako przekonująca kontrnarracja, kwestionująca tradycyjne paradygmaty ekonomiczne i skłaniająca do ponownej oceny bezinteresowności w ramach kapitalistycznych ram. Altruizm, definiowany w kategoriach ekonomicznych jako działania przynoszące korzyści innym przy potencjalnym koszcie dla siebie, podnosi krytyczne pytania o jego rolę i znaczenie w zachowaniu rynkowym, szczególnie gdy zestawia się go z tłem interesu własnego, który od dawna charakteryzuje teorię ekonomiczną. Historycznie altruizm był marginalizowany na rzecz modeli stawiających na pierwszym miejscu racjonalny wybór i maksymalizację zysku. Jednak ostatnie trendy wskazują na zmianę tej perspektywy, zachęcając do zbadania, w jaki sposób można kwantyfikować zachowanie altruistyczne i jego obserwowalne skutki dla zachowań konsumentów i strategii korporacyjnych. Wzajemne oddziaływanie altruizmu i rentowności przedstawia paradoks: czy te dwa zjawiska mogą współistnieć harmonijnie, czy też są z natury sprzeczne? Niniejszy artykuł ma na celu zgłębienie tej skomplikowanej relacji poprzez zbadanie studiów przypadków, w których praktyki altruistyczne zwiększyły rentowność i przeanalizowanie postrzegania interesariuszy dotyczącego równowagi między względami etycznymi a sukcesem finansowym. Ponadto integracja altruizmu z inicjatywami społecznej odpowiedzialności biznesu (CSR) otwiera nową drogę do zrozumienia korzyści ekonomicznych wynikających z motywów altruistycznych, ponieważ konsumenci coraz częściej faworyzują firmy, które są zgodne z ich wartościami. W miarę jak poruszamy się po zawiłościach globalnej gospodarki, wpływ postępu technologicznego i ewoluujących oczekiwań konsumentów na praktyki altruistyczne staje się coraz bardziej istotny, co wymaga dyskusji na temat tego, w jaki sposób decydenci mogą wspierać środowisko ekonomiczne w tym zakresie. Możemy zatem stwierdzić, iż rozważania w niniejszym artykule, eksponując wskazane współzależności, mają na celu przyczynić się do pogłębionej konceptualizacji altruizmu w teorii ekonomii, podważając zarazem tradycyjne założenia i prowokując do przewartościowania – czy w paradygmacie zorientowanym na maksymalizację korzyści, czysta bezinteresowność może stanowić funkcjonalny element systemu.

Działalność prokulturalna w ramach CSR w Polsce

2025-11-06T08:54:41+01:00

Celem artykułu jest przedstawienie działań prokulturalnych zrealizowanych przez podmioty biznesu. Społeczna Odpowiedzialność Biznesu (CSR) staje się coraz bardziej popularną formą wsparcia podmiotów kultury przez przedsiębiorstwa. Znaczenie sztuki w analizie perspektyw rozwoju biznesu, pozwala spojrzeć na przedsiębiorstwa nie tylko jako na podmioty wytwarzające konkretne dobro – towar czy usługę, ale również jako na jednostki biznesowe działające w określonej przestrzeni społeczno-kulturalnej, które mają wpływ na kulturalny rozwój swojej okolicy. W artykule zastosowano metodę badawczą w formie studium przypadków.

Koncepcja pokoju w życiu Jana Pawła II

2025-11-06T08:54:40+01:00

Dla Jana Pawła II pokój był czymś więcej niż tylko końcem konfliktów czy brakiem wojny. Postrzegał go jako styl życia, zakorzeniony w poszanowaniu godności ludzkiej i zrozumieniu, że każdy człowiek ma wyjątkową i życiodajną wartość dzięki miłości Boga do ludzi i Jego aktowi stworzenia. Jan Paweł II wierzył, że pokój buduje się poprzez sprawiedliwość, solidarność i zaangażowanie w obronę podstawowych praw człowieka. Wymaga on dialogu między kulturami i religiami, a także odwagi do przebaczania i dążenia do pojednania tam, gdzie zakorzeniły się podziały i nienawiść. Wierzył, że pokój można osiągnąć, zmieniając serca ludzi poprzez ich osobistą relację z Bogiem. Jan Paweł II często mówił o pielęgnowaniu „kultury pokoju”, zaczynając od ochrony życia, a kończąc na wyborach, których dokonujemy w codziennych relacjach, społecznościach i sprawach międzynarodowych. Opisywał pokój jako dar Boży i ludzką odpowiedzialność. Choć jest to coś, o co musimy się modlić i co powinniśmy przyjmować z pokorą, jest to również wartość, która wymaga działania: pielęgnowania zrozumienia, odrzucenia przemocy i wspólnej pracy dla dobra wspólnego wszystkich, niezależnie od wiary i statusu społecznego. W tym sensie pokój nie jest odległym ideałem, lecz konkretnym zadaniem, które można osiągnąć poprzez zaufanie Bogu, prawdzie, miłości i wspólnej nadziei na zbudowanie świata, w którym każdy jest szanowany.

Relacja wiary i kultury w nauczaniu Jana Pawła i Benedykta XVI

2025-11-06T08:54:39+01:00

Relacja między wiarą, a kulturą była jednym z najważniejszych i najbardziej złożonych tematów poruszanych podczas pontyfikatów Jana Pawła II i Benedykta XVI. Obaj papieże poświęcili znaczną część swojego nauczania refleksji nad tym, w jaki sposób wiara chrześcijańska może i powinna wchodzić w dialog ze współczesną kulturą oraz jak teologia może pełnić rolę pomostu między wymiarem boskim a ludzkim. Pomimo różnic w podejściu – wynikających z osobistych doświadczeń, kontekstów historycznych i odmiennych wrażliwości teologicznych – obaj starali się odpowiedzieć na wyzwania współczesności, proponując całościową wizję osoby ludzkiej, w której wiara, rozum i kultura harmonizują, by promować godność człowieka i dobro wspólne. Celem niniejszej prezentacji jest ukazanie perspektyw Jana Pawła II i Benedykta XVI na relację między wiarą a kulturą, uporządkowanych wokół kluczowych zagadnień, które uwydatniają zarówno punkty wspólne, jak i różnice w ich nauczaniu.

Zarys skuteczności public relations Kościoła katolickiego

2025-11-06T08:54:38+01:00

Kościół posiada prawo do edukowania i ewangelizowania stosując dostępne środki i możliwości w dążeniu do najwyższego celu, jakim jest zbawienie wszystkich ludzi. Przywiązanie Polaków do Kościoła spada, słabnie autorytet jako instytucji zaufania publicznego, dlatego potrzeba kształtować odpowiedzialność za jego wizerunek. Chcąc właściwie przygotować PR Kościoła należy nie tylko określić podręcznikowe cele i funkcje public relations, ale zrozumieć czym jest budowanie Królestwa Bożego na ziemi. Tworzenie pozytywnego wizerunku stanowi jedno z zadań wszystkich osób włączonych przez chrzest do wspólnoty, której bosko-ludzki charakter odróżnia ją od wspólnot świeckich. Szczególną jednak rolę spełniają liderzy: osoby obdarzone szczególnym charyzmatem w tym wymiarze, właściwie przygotowane i delegowane do tego celu.

Wpływ mediów na system wartości młodzieży na przykładzie województwa podkarpackiego

2025-11-06T08:54:36+01:00

Początek XXI wieku to intensywny rozwój technologii w tym mediów społecznościowych, które są nie tylko miejscem aktywności młodych ludzi, ale także wyrażania własnej osoby oraz interpretowania różnorodnych treści. Social media wpisały się na stałe w funkcjonowanie młodych i z ogromną siłą oddziałują na ich sferę osobową, społeczną i kulturową. Młodzi ludzie w mediach kreują swój wizerunek oraz uzależniają go od aprobaty innych użytkowników. Z mediów tych czerpią także wzorce (czasem niedoścignione), do których bardzo często aspirują. Media społecznościowe stanowią rozrywkę, służą podtrzymywaniu kontaktów międzyludzkich, a niektórym pozwalają zarabiać pieniądze. Facebook, Instagram czy TikTok mają wpływ nie tylko na samą informację czy też jej odbiór, ale po prostu zmieniają świat. Tworzą zupełnie nową kulturę i rzeczywistość, w której żyje współczesny człowiek. W niniejszym artykule zostały omówione zagadnienia nowych mediów, a także dokonana charakterystyka współczesnego pokolenia młodzieży. W opracowaniu przedstawiono charakterystykę wartości ze szczególnym zwróceniem uwagi na ich socjologiczne ujęcie. Ponadto do konano opisu znaczenia wartości w życiu codziennym młodzieży oraz podjęto próbę odpowiedzi na pytanie, w jaki sposób współczesne media wpływają na kształtowanie się hierarchii wartości młodzieży z Podkarpacia. Całość wieńczy podsumowanie.

Wyzwania edukacyjne wobec problemu FOMO i jego pochodnych

2025-11-06T08:54:34+01:00

Cyfryzacja wkroczyła niemal w każdy aspekt naszego życia – od zakupów, przez kontakty społeczne, aż po rozrywkę, pracę i edukację. Dzięki niej wiele zadań możemy realizować szybciej, efektywniej i wygodniej. Jednak za tymi udogodnieniami kryją się także realne zagrożenia. Jedno z nich związane jest z nieustanną obecnością w mediach społecznościowych, czego skutkiem jest zjawisko FOMO (ang. Fear of Missing Out), czyli lęk przed tym, że – będąc odłączonym od świata cyfrowego pominiemy coś ciekawego, popularnego lub ważnego. Zjawisko to stanowi zagrożenie głównie dla młodych ludzi, którzy dojrzewając – budują swoją tożsamość między innymi w oparciu o ocenę otoczenia, zwłaszcza tę negatywną. Od powyższego zagrożenia nie są wolni również dorośli. Problematyce cyfrowych zagrożeń w świecie dorosłych poświęcono dotychczas znacznie mniej opracowań naukowych, stąd warto przyjrzeć się bliżej temu zagadnieniu. Okazuje się, że wprowadzenie higieny cyfrowej, ograniczenie czasu spędzanego w sieci i pielęgnowanie relacji w realnym świecie dotyczy każdego człowieka bez względu na wiek.

Dogmat w epoce cyfrowej: wiarygodność prawd wiary w czasach nowych mediów. Studium teologiczne

2025-11-06T08:54:33+01:00

Celem niniejszego artykułu jest udzielenie odpowiedzi na pytanie: jak zachować wiarygodność w „cyfrowym” przekazie treści, które naturalnie warunkują i determinują bezpieczne i zharmonizowane życie społeczne, skoro w przestrzeni wirtualnej bardzo łatwo o różnego rodzaju manipulacje? Ten element życia społecznego należy również do segmentu misji, jaką w społeczeństwie pełni Kościół – dbałość o kondycję każdego człowieka oraz obiektywny przekaz prawdy, jako syntezy dobra i piękna, które jako spójne trzy komponenty w naturalny sposób są odbiciem działania samego Boga w Trójcy Świętej Jedynego. Wobec tego uwaga zostanie poświęcona procesowi dbałości w przekazie prawd wiary, które w kompleksowy sposób są zawarte w „twierdzeniach dogmatycznych” Kościoła. W ramach prowadzonego wywodu wykorzystana zostanie metoda analizy wybranych tekstów z nauczania: Urzędu Nauczycielskiego Kościoła, papieży oraz teologów, oraz ich interpretacji w ramach współczesnego kontekstu historycznego i społeczno-kulturowego.

Biografia i okoliczności śmierci ks. Ludwika Robowskiego, proboszcza sadkowskiego

2025-11-06T08:54:31+01:00

Tekst porządkuje wiedzę o osobie, posłudze oraz okolicznościach śmierci ks. Ludwika Robowskiego (1864-1930), krzewiciela polskiego patriotyzmu, wieloletniego proboszcza parafii w Sadkach i dziekana nakielskiego. Kapłan ten został zamordowany wskutek napadu rabunkowego w noc z 30 na 31 stycznia 1930 roku w swojej plebanii. Jego sprawcy zostali wkrótce osądzeni przez Sąd Okręgowy w Bydgoszczy. W tekście zebrano informacje pochodzące z teczki personalnej księdza z Archiwum Archidiecezji Gnieźnieńskiej, publikacji prasowych relacjonujących jego śmierć, pogrzeb i proces zabójców, archiwum parafii w Sadkach oraz innych dostępnych źródeł.

Wizyta księdza biskupa Stanisława Stefanka TChr w Jassach w Rumunii w sierpniu 1997 r.

2025-11-06T08:54:30+01:00

W dniach od 2 do 8 sierpnia 1997 r. ksiądz biskup Stanisław Stefanek TChr jako członek Papieskiej Rady ds. Rodziny uczestniczył w sesji wyjazdowej Rady w Wyższym Seminarium Duchownym i Fakultecie Teologicznym w Jassy w Rumunii. Spotkanie składało się z szeregu wykładów. W czasie obrad ksiądz biskup Stanisław Stefanek wygłosił referaty: „Mężczyzną i niewiastą ich stworzył. Płeć w Biblii” oraz ”Metody naturalne i duchowość małżonków”. W kontekście współczesnych trendów propagujących m.in. ideologię gender nauczanie księdza biskupa Stanisława Stefanka w kontekście małżeństwa i rodziny jest niezwykle aktualne i warto je przypominać.

W stronę transformacji. Przemiany polityczne i społeczne u schyłku PRL

2025-11-06T08:54:29+01:00

Aktywność podziemia „solidarnościowego”, jaka miała miejsce od pierwszych chwil wprowadzenia stanu wojennego w Polsce, spowolniła w połowie lat osiemdziesiątych. Wprawdzie działalność wydawnicza, ulotkowa, samokształceniowa kwitła nadal, ale demonstracje uliczne gromadziły już niewiele osób. Zmęczenie kryzysem gospodarczym i brak wiary w możliwość jakiejkolwiek zmiany politycznej rodziły społeczną apatię, jednak pogłębiający się kryzys gospodarczy sprawił, że aparat władzy także znalazł się w sytuacji patowej. Rządzący zaczęli rozumieć, że bez zasadniczych rozwiązań politycznych nie da się wyjść z kryzysu, zwłaszcza że w Związku Sowieckim zaczęła się liberalizacja związana z objęciem władzy przez Michaiła Gorbaczowa. W sytuacji narastającego kryzysu gospodarczego i społecznego rysował się głęboki kryzys polityczny. W tej sytuacji władza różnymi metodami, wykorzystując do tego aparat bezpieczeństwa wnikliwie obserwowała i analizowała nastroje społeczne. W 1988 roku czyniono także przygotowania do stanu wyjątkowego, którego jednak plany nigdy nie weszły w życie. Ostatecznie w obliczu pogłębiającego się chaosu i dekompozycji obozu władzy, podjęto rozmowy z przedstawicielami opozycji, które doprowadziły do „okrągłego stołu” i pierwszych pod II wojnie światowej częściowo wolnych wyborów do parlamentu.

Ofiara terroryzmu. Garść uwag o nieoczywistej subkategorii wiktymologicznej ofiary przestępstwa na tle kontrowersji w definiowaniu zjawiska terroryzmu

2025-11-06T08:54:28+01:00

Opracowanie poświęcone zostało prezentacji niektórych zagadnień związanych z wyodrębnieniem, z ogólnej kategorii wiktymologicznej ofiary przestępstwa, subkategorii ofiary terroryzmu. Analiza uwzględnia kontrowersje wynikające z definiowania zjawiska terroryzmu, wynikające z istnienia relatywistycznych postaw wobec niego, a także z braku powszechnej zgody na jakiś jeden, określony sposób ujmowania atrybutów tego zjawiska i kształtowania jego treści w obrębie różnych dyscyplin naukowych, które poświęcają mu uwagę, jak i w szerszym dyskursie społeczno-politycznym, który go dotyczy. Autor zwraca uwagę, że kategoria ofiar terroryzmu obecna jest w prawie międzynarodowym publicznym oraz w prawie Unii Europejskiej, gdzie również akcentowane są szczególne potrzeby tych ofiar. Zaznacza też, że w Polsce to sprawcy terroryzmu, działalność represyjna państwa wobec nich i kwestie zapewnienia powszechnego bezpieczeństwa antyterrorystycznego (czyli potrzeba ochrony interesu państwa jako zorganizowanej wspólnoty) są lepiej widoczne w publicznej przestrzeni informacyjnej niż ofiary terroryzmu (nawet te potencjalne) i działalność związana ze świadczeniem im efektywnej pomocy (czyli potrzeba ochrony interesu konkretnej jednostki). Aktualnie, również troska państwa polskiego o bezpieczeństwo antyterrorystyczne w sferze opracowywanych i wprowadzanych w życie rozwiązań prawnych oraz instytucjonalnych jest wyraźniejsza niż troska o potencjalną ofiarę terroryzmu.