Fides, Ratio et Patria. Studia Toruńskie

Wstęp

Tue, 22 Apr 2025 00:00:00 +0200

Rosyjska polityka historyczna a konflikt z Polską

prof. Marek Kornat — Sun, 30 Jun 2024 00:00:00 +0200

Autor traktuje o znaczeniu Polski w sowieckiej polityce historycznej kierowanej do zagranicy. Próbuje odpowiadać na pytanie, dlaczego zajmuje ona tak dużo miejsca w tej akcji, chociaż Polska nie pełni roli mocarstwa. Uzasadnienie tej tezy nie jest trudne. Polska – ze swoją historią – blokuje rosyjską narrację o „bezpieczeństwie zbiorowym”, któremu rzekomo służył ZSRS w dobie międzywojennej. Co więcej, była ona ofiarą paktu Ribbentrop-Mołotow i stała się pierwszą ofiarą dwóch nie cofających się przed ludobójstwem w dochodzeniu do swych celów mocarstw totalitarnych. W końcu, to na jej przykładzie najlepiej widzimy fałsz teorii sowieckiej (i rosyjskiej oczywiście) o „wyzwoleniu” narodów Europy Środkowo-Wschodniej przez Armię Czerwoną.

Historia II wojny światowej w rosyjskiej polityce historycznej wobec Polski: renesans sowieckiej wykładni dziejów

dr hab. prof. Jan Szumski — Sun, 30 Jun 2024 00:00:00 +0200

Sowiecka wykładnia historii II wojny światowej stanowi oś syntezy, wokół której buduje się przekaz polityczny mobilizujący społeczeństwo rosyjskie, nastawiony na budowę poczucia dumy za osiągniecia Związku Sowieckiego i Rosji. Pamięć o wojnie jest w zasadzie jedynym obszarem, mającym właściwości konsolidujące i mobilizujące, w zróżnicowanym etnicznie i wyznaniowo społeczeństwie rosyjskim. Kampania dezinformacyjna prowadzona przeciwko Polsce, jako części „zbiorowego Zachodu” ma kilka celów, m.in. podważenie na arenie międzynarodowej pozycji naszego kraju, tworząc poprzez zmanipulowany przekaz negatywny wizerunek Polski jako ewentualnego sprzymierzeńca Hitlera; przypisywanie Polakom współodpowiedzialności za Holokaust; wbicie klina między Polską a krajami Europy Środkowo-Wschodniej. W kontekście walki ze „zbiorowym Zachodem” i reanimowanej matrycy „oblężonej
twierdzy” Polska stanowi realne i namacalne ucieleśnienie wroga. Jednym z kierunków w ramach kampanii historycznej dezinformacji, stało się lansowanie tezy o rzekomych polskich „roszczeniach terytorialnych” względem ziem wschodnich II RP i planach „rozbioru” Ukrainy.

„Anty-Katyń” w rosyjskiej polityce historycznej wobec Polski w latach 1990-2012

dr prof. Jan Wiśniewski — Sun, 30 Jun 2024 00:00:00 +0200

Ujawnienie przez Agencję TASS 13 kwietnia 1990 r. informacji dotyczącej odpowiedzialności władz sowieckiej za zbrodnię katyńską, wywołało szok w społeczeństwie rosyjskim. Wcześniejszy przekaz, powielany przez ponad pięćdziesiąt lat, a mówiący o hitlerowskim sprawstwie, został zastąpiony całkowicie inną narracją. Dla elit poli- tycznych III RP oraz społeczeństwa polskiego wyjaśnienie ogółu okoliczności tamtych wydarzeń – zidentyfikowanie wszystkich nazwisk ofiar pomordowanych w 1940 r., wskazania miejsc ich kaźni i pochówku, ustalenia osób odpowiedzialnych zarówno za podjęcie jak i bezpośrednie wykonanie decyzji o zagładzie polskich jeńców wojennych a także, jeśli jeszcze byłoby to możliwe, postawienie przed sądem i ukaranie żyjących sprawców – stanowiło najważniejszy cel podejmowanych działań dyplomatycznych względem Moskwy. Aby osłabić wydźwięk tych informacji i jednocześnie usprawiedliwić postępowanie ówczesnych władz sowieckich na czele z Józefem Stalinem, ówczesny

przywódca Związku Sowieckiego prezydent Michaił Gorbaczow polecił instytucjom naukowym, prokuraturze i KGB znaleźć temat, który można byłoby interpretować na korzyść Rosji. Bardzo szybko uznano, że do tego nadaje się sprawa żołnierzy Armii Czerwonej, którzy trafili do polskiej niewoli podczas wojny 1919-1920 r. Rozpoczęto działania, które zaczęły wyolbrzymiać i fałszować przyczyny i skalę związaną z śmiercią od 16 do 18 tys. żołnierzy Armii Czerwonej. W świetle dokumentów i opracowań naukowych polskich badaczy oraz niektórych rosyjskich (z lat dziewięćdziesiątych XX w.) – nie byli oni poddawani eksterminacji, nikt nie mordował ich z rozkazu władz czy dowództwa – na co kłamliwie starała się i stara wskazać strona rosyjska. Badacze rosyjscy zajmujący się losem jeńców sowieckich w polskiej niewoli szerokim łukiem omijali polskie archiwa albo korzystali ze zgromadzonych materiałów w sposób wybiórczy. Mit „anty-Katynia” był i jest wciąż potrzebny i będzie wykorzystywany do kamuflowania prawdy.

Uprzedzenia i stereotypy, jako narzędzia manipulacji w europejskich mediach

dr Robert Grochowski — Sun, 30 Jun 2024 00:00:00 +0200

Słowo stereotyp pochodzi z języka greckiego. Tłumaczą go dwa wyrazy: στερεός – twardy, stały, sztywny, przestrzenny i τυπος – wzór, odcisk1. Na podłożu psycholo- gicznym termin ten po raz pierwszy zdefiniowany został przez W. Lippmana w 1922 r.2 i oznaczał obraz umysłowy pomagający człowiekowi w zrozumieniu złożoności otaczającego go otoczenia, poprzez uproszczenie środowiska, w którym żyją ludzie. Stereotyp to generalizacja występująca w grupach społecznych lub do nich się odno- sząca, a polegająca na przypisaniu członkom grupy identycznej charakterystyki, nie zależnie od dzielących ich różnic. Przyjąć obecnie można, że stereotypy upraszczają i ułatwiają nam życie, co z jednej strony zmniejsza poznawczy wysiłek umysłowy, ale z drugiej prowadzić może do fałszowania rzeczywistości i uprzedzeń.
Artykuł ma na celu przeanalizowanie mechanizmów i narzędzi, które składają się na powstawanie stereotypów i uprzedzeń. Jego wymiar ma być ściśle edukacyjny, a nie przykładowy. W tym celu posłużono się metodą analizy treści oraz korzystano z metod wnioskowań indukcyjnych i dedukcyjnych. Po części wykorzystana również została metoda komparatystyczna i jej odmiana funkcjonalna, która pozwoliła na ocenę wpływu mediów na tworzenie uprzedzeń i stereotypów. Narzędziem badawczym stał się w tym przypadku schemat, który pozwolił pogrupować analizowane zjawiska w stosunku do potrzeb badawczych. Schemat ten w przypadku metod analitycznych nazwać należy kluczem kategoryzacyjnym3, który również wykorzystany został w artykule.

Wykorzystanie zachowań konformistycznych we współczesnych operacjach informacyjnych

dr Adam Olechowski, mgr Jarosław Wiśnicki — Sun, 30 Jun 2024 00:00:00 +0200

Konformizm czyli podporządkowanie się woli grupy, przywódcy lub uzna- nego autorytetu jest tą siłą, która skłania człowieka zarówno do popełnienia najohydniejszej zbrodni jak i bohaterskiego czynu. W niniejszym opracowaniu ukazane zostanie działanie warunkujących konformizm mechanizmów wpływu społecznego. Jest to niezbędne ze względu na cel niniejszego opracowania. Celem tym jest zaś uświadomienie czytelnikom wpływu zachowań konformistycznych dużych mas społecznych na przebieg działań wojennych. Kwestie te nabierają szczególnego znaczenia w przypadku wojen nowego typu, w których większość operacji toczyć się będzie w nowym środowisku walki, jakim jest ludzki umysł. Potwierdza to już wojna, która obecnie toczy się w Ukrainie. Z tego też względu w opracowaniu zamieszczona została ogólna analiza konformistycznych zachowań i ich uwarunkowań społeczności rosyjskiej. Zrozumienie tego zagadnienia może mieć bowiem duże znaczenie w przypadku pełnoskalowej konfrontacji z Rosją.

Dezinformacja wojenna – analiza sposobów manipulacji zastosowanych w fake newsach rozpowszechnianych w pierwszych 100 dniach wojny na Ukrainie w 2022 r.

dr Klaudia Rosińska — Sun, 30 Jun 2024 00:00:00 +0200

W artykule zostanie omówione zagadnienie dezinformacji wojennej z perspektywy analizowania technik manipulacyjnych użytych w fake newsach zidentyfikowanych na portalu Facebook.com. Za pomocą jakościowej metody badawczej, jaką jest analiza zawartości dokonano klasyfikacji 188 przykładów fake newsów dystrybuowanych w ciągu pierwszych 100 dni agresji Rosji na Ukrainie. Na ich podstawie wyodrębniono najpopularniejsze techniki manipulacji, którymi okazały się: celowe wprowadzanie w błąd, jako forma propagandy wojennej oraz manipulacje prawdziwymi zdjęciami oraz danymi. To drugie zjawisko stanowi przesunięcie punktu ciężkości, jeśli chodzi o dotychczasowe zabiegi dezinformacyjne, bowiem prawdziwe dane, fotografie lub wideo wykorzystywane są do nieprawdziwej interpretacji zdarzeń i zjawisk. Zatem manipulacja nie dotyczy spreparowanych faktów, jak to miało miejsce dotychczas, a ich fałszywych interpretacji. Tego typu zabiegi znacznie trudniej zdementować, co stanowi wyzwanie w walce z dezinformacją.

Na styku granic – wyzwania i zagrożenia dla polskich służb mundurowych w kontekście wschodnich obszarów państwa

dr Katarzyna Amrozy — Sun, 30 Jun 2024 00:00:00 +0200

Kryzys na granicy polsko-białoruskiej, wybuch pełnoskalowej agresji na terenie Ukrainy, potencjalne ryzyko na rosyjskim odcinku, uświadomiły zarówno politycznym decydentom, społeczeństwu, jak i służbom znaczenie tych obszarów i ich przełożenie na bezpieczeństwo państwa. Celem niniejszego artykułu jest zaprezentowanie głównych zagrożeń oraz wyzwań stojących przed służbami mundurowymi w kontekście bezpieczeństwa wschodnich granic Polski, przede wszystkim z Białorusią, Rosją oraz Ukrainą. Skupiono się na takich zagadnieniach jak: nielegalna migracja; działania wywiadowcze, dywersyjne, sabotażowe; zagrożenia militarne i hybrydowe. Ostatnią część poświęcono funkcjonowaniu polskich formacji w warunkach kryzysu granicznego, a także proponowanym zmianom na rzecz poprawy stanu bezpieczeństwa (zarówno w zakresie pragmatyki służbowej, jak i prawa).

Nieudana próba przewrotu komunistycznego w Estonii w 1924 r. w świetle raportu attaché wojskowego RP w Rewlu (Tallinnie)

dr hab. Tomasz Gajownik — Sun, 30 Jun 2024 00:00:00 +0200

W latach 1918 – 1924 Rosja bolszewicka, a następnie Związek Sowiecki zmierzał do zdobycia i podporządkowania państw Europy Wschodniej, które powstały lub odzyskały swoją niezawisłość w wyniku upadku trzech wielkich imperiów: Cesar- stwa Niemieckiego, monarchii austro-węgierskiej oraz carskiej Rosji. Za formalny cel komuniści uznali chęć pomocy rewolucji proletariackiej, która tliła się na zgliszczach kajzerowskich Niemiec, ale faktycznie marzyli o podporządkowaniu całej Europy. Na drodze ku realizacji tego pomysłu stanęło odrodzone państwo polskie oraz państwa bałtyckie. Wojna z Polską zakończona faktyczną klęską bolszewików nie zmusiła ich do porzucenia marzeń o rzuceniu burżuazyjnego świata na kolana. Do 1924 r. sowieccy przywódcy z Włodzimierzem Leninem na czele planowali i podejmowali próby zmiany sytuacji geopolitycznej. W tym czasie w Polsce, Bułgarii, Rumunii i Finlandii dochodziło do prób osłabienia tych państw za pomocą rozwiązań siłowych. Planowane przez komunistów pucze, przewroty i powstania na terytoriach tych państw kończyły się jednak fiaskiem. Ostatnia taka próba miała miejsce w grudniu 1924 r. na terytorium Republiki Estońskiej. Zakończone także fiaskiem, stało się przedmiotem analiz polskiego attaché wojskowego w tym kraju. Jeden z takich dokumentów rzuca światło na polską perspektywę rozgrywających się w tamtym czasie wydarzeń.

Sodalicje mariańskie nauczycielek w okresie II Rzeczypospolitej w świetle czasopisma „Sodalis Marianus”

dr hab. prof. Piotr Gołdyn — Sun, 30 Jun 2024 00:00:00 +0200

Wśród wielu sodalicji mariańskich w Polsce, w okresie międzywojennym znaczące miejsce zajmowały stanowe, wśród nich były te dedykowane nauczycielkom. W poszczególnych latach omawianego okresu odnotowywano około trzydzieści tego typu stowarzyszeń, które skupiały ponad 1800 członkiń. Na łamach czasopisma „Sodalis Marianus” pojawiały się informacje na temat ich aktywności. Na pierwsze miejsce wysuwała się ta stricte religijna, jednakże aktywne były również w innych obszarach m.in. Solidacje popierały na działalność misyjna. Jako nauczycielki działały także społecznie, pomagały biednej młodzieży, organizowały świetlice dla uczniów, zajmowały stanowisko wobec polityki oświatowej realizowanej przez władze. Walczyły z demoralizacją, troszcząc się o wychowanie w duchu katolickim i narodowym.

Kościół i szkoła, czyli o dążeniach Polaków lupeńskiej parafii rzymskokatolickiej w Transylwanii do zachowania języka ojczystego w wieloetnicznym społeczeństwie

dr Maria Radziszewska — Sun, 30 Jun 2024 00:00:00 +0200

Parafia rzymskokatolicka w Lupeni powstała w ostatniej dekadzie XIX w. z inicja- tywy napływowych górników i robotników kopalni węgla. Przybywali oni z różnych stron monarchii austriacko-węgierskiej. W parafii, od początku jej istnienia, to Węgrzy dominowali nad Polakami. O znacznych ustępstwach w stronę polskich wiernych moż- na mówić dopiero w okresie rumuńskim. Celem artykułu jest próba zaprezentowania aktywności Polaków w przestrzeni parafii Kościoła rzymskokatolickiego w miejscowo- ści Lupeni, w wieloetnicznej Transylwanii od końca XIX w. do drugiej połowy XX w. Założenia badawcze zmierzały w kierunku poszukiwania odpowiedzi na pytanie, w jaki sposób polscy parafianie w Kościele rzymskokatolickim w Lupeni dążyli do zachowania kultury i języka polskiego w środowisku, w którym silnie oddziaływali zaznaczali Węgrzy czy Rumunii? Do przedstawienia problematyki badawczej zastosowano jakościową analizę materiału źródłowego. Studiami objęto również literaturę przedmiotu badań w języku węgierskim i rumuńskim.

Wymiana handlowa II Rzeczypospolitej z Afryką Północną

dr Anna Ambrochowicz-Gajownik — Sun, 30 Jun 2024 00:00:00 +0200

Światowy kryzys gospodarczy spowodował w gospodarczych relacjach polsko-francuskich liczne obostrzenia i utrudnienia, czego przejawem było wprowadzenie polityki kontyngentowej. Ich negatywne, dla polskiej ekonomiki, konsekwencje skutkowały potrzebą poszukiwania nowych rynków zbytu. Władze w Warszawie skierowały zatem swój wzrok w stronę kolonii francuskich, a szczególnie leżących w Afryce Północnej. Podjęcie ryzyka wejścia na nieznany grunt wymagało dużego zaangażowania i doświadczenia ze strony nie tylko ośrodków decyzyjnych, ale przede wszystkim firm zainteresowanych ekspansją, wszak rynek kolonialny był terenem dość wymagającym i nieznanym. Algieria, Maroko i Tunezja były w głównej mierze krajami rolniczymi. Rynek kolonialny dla państwa polskiego stanowił spore wyzwanie na różnych płaszczyznach m.in.: transportu, promocji produktów, współpracy pomiędzy firmami. Strona polska, mimo funkcjonowania sieci konsulatów honorowych w Algierze, Casablance, Tunisie, które miały czuwać i dbać o aspekt animacji gospodarczej, nie była w sposób właściwy przygotowana do podjęcia starań i zabiegów w celu rozwinięcia eksportu własnych produktów i towarów.

Uwarunkowania funkcjonowania przemysłu torfowego na Białorusi. Wykorzystanie torfu w celach energetycznych

dr hab. prof. Arkadiusz Czwołek — Sun, 30 Jun 2024 00:00:00 +0200

Wydobycie torfu na Białorusi posiada długą tradycję. Po 1991 r. nastąpiła degra- dacja przemysłu torfowego na Białorusi. Rosyjsko-białoruskie konflikty energetyczne wymusiły na Białorusi powrót do planów wydobycia torfu i jego wykorzystania w ener- getyce. Celem artykułu jest przeanalizowanie roli i znaczenia przemysłu torfowego na Białorusi. Obecnie Białoruś jest jednym z największych producentów tego surowca na świecie. W pracy przeanalizowano kolejne programy rozwoju sektora torfowego oraz szanse ich realizacji. Podjęto się także określenia roli torfu w białoruskiej energetyce. Omówiono także największe inwestycje w sektorze torfowym i szanse ich realizacji. Przeanalizowano także poziom wydobycia torfu i jego wykorzystanie do celów ener- getycznych. Osobne miejsce poświęcono kierunkom eksportu torfu oraz określono jego skalę.

Koszty nadużywania substancji psychoaktywnych i uzależnienia wśród nieletnich w gospodarstwach domowych i społecznościach w Nigerii. Czy poradnictwo i doradztwo mogą być panaceum?

Sun, 30 Jun 2024 00:00:00 +0200

Badanie dotyczyło rosnącej fali nadużywania substancji psychoaktywnych i uzależnienia wśród młodych ludzi w Nigerii, a także finansowego ciężaru, jaki nadużywanie substancji psychoaktywnych i uzależnienie wywiera na gospodarstwa domowe i społeczności, w których żyją uzależnieni. Głównym celem badania było ustalenie, czy gospodarstwa domowe takich uzależnionych od substancji psychoaktywnych ponoszą jakiekolwiek znaczące koszty finansowe i czy istnieją inne skutki dla ich społeczności. Starano się również ustalić, czy doradztwo może być korzystne zarówno dla uzależnionych od substancji psychoaktywnych, jak i ich gospodarstw domowych. Projekt badania wykorzystał metodę ankiety opisowej. Próba, która składała się z 600 rodziców nieletnich uzależnionych z różnych kosmopolitycznych dzielnic w sześciu stanach Nigerii, została wybrana losowo spośród wszystkich rodziców uzależnionych. Respondentom zadawano ważne pytania za pomocą sprawdzonego Kwestionariusza kosztów ekonomicznych nadużywania substancji psychoaktywnych i uzależnienia od substancji psychoaktywnych w gospodarstwach domowych i społecznościach (JSAAECCHCQ). Zebrane dane oceniono przy użyciu średniej i testu t. Wyniki ws- kazały, że większość rodziców młodych narkomanów i osób uzależnionych poniosła w rezultacie statystycznie istotne koszty finansowe. Badanie wykazało również koszty finansowe i inne skutki, jakie takie nadużywanie narkotyków i uzależnienie mają na ich społeczności. Biorąc pod uwagę wyniki, przedstawiono sugestie dotyczące ograniczenia używania narkotyków i uzależnienia wśród młodych ludzi, aby pomóc wielu dotkniętym tym rodzicom i ich społecznościom.

Wojskowa służba kobiet w Siłach Zbrojnych Rzeczpospolitej Polskiej w kontekście rozwiązań międzynarodowym oraz szkolnictwa wyższego na przykładzie Wojskowej Akademii Technicznej

Anna Pęzioł, dr hab. inż. prof. Anna Borucka — Sun, 30 Jun 2024 00:00:00 +0200

Jednym z następstw zniesienia obowiązkowej służby wojskowej i profesjonalizacji Wojska Polskiego była decyzja o możliwości kwalifikacji wojskowej kobiet. Od ponad 20 lat kobiety mają dostęp do wszystkich stanowisk w szeregach armii i okres ten pozwala na wyciągnięcie wniosków. Dlatego celem artykułu jest analiza wojskowej służby kobiet w Polsce i przedstawienie w jaki sposób ten element Sił Zbrojnych RP ewoluował w czasie oraz ocena znaczenia otwarcia wojska na służbę kobiet. Autorki odnoszą się również do doświadczeń w zakresie rozpoczęcia służby w ramach studiów wojskowych przez kobiety w Wojskowej Akademii Technicznej, która jest największą uczelnią wojskową w Polsce i pierwsza przyjęła kobiety na studia oficerskie, a odsetek kobiet studiujących w Akademii na studiach wojskowych jest najwyższy. Dodatkowo autorki przedstawiają proces otwarcia sił zbrojnych na służbę wojskową kobiet w innych państwach NATO. Artykuł stanowi próbę podsumowania procesu integracji kobiet w Siłach Zbrojnych RP, która jest ważnym elementem procesu profesjonalizacji armii.