Facta Simonidis

Wstęp

Ernest Kuczyński — 2024-12-31

Emocje zapisane w aktach. O posttotalitarnym poszukiwaniu pamięci w Magdalenie Jürgena Fuchsa

Ernest Kuczyński — 2024-12-31

Jürgen Fuchs (1950-1999) był jednym z niewielu pisarzy urodzonych w NRD, którzy tak bezlitośnie zajmowali się tematami tabu i mechanizmami rządzonego w sposób totalitarny państwa. Jego nasycone doświadczeniem pisarstwo zabiera czytelnika we wstrząsającą podróż w czasy drugiej niemieckiej dyktatury i ukazuje konfrontację ze zbrodniczym systemem. W swojej ostatniej książce Magdalena (1998) Fuchs porusza szereg istotnych dla niemieckiej rzeczywistości pozjednoczeniowej kwestii: Jak rozliczyć spuściznę kolejnej dyktatury? Czy tym razem naród niemiecki stanie na wysokości zadania? Czy „otwierając teczki”, gotowi jesteśmy na konfrontację z prawdą i emocjami? Celem artykułu jest refleksja nad powyższymi pytaniami oraz zwrócenie uwagi na fakt, iż doświadczenie dyktatury wpływa tak na biografię, jak i estetykę dzieła literackiego. Autor, usiłując pozbyć się ciężaru przeszłości, decyduje się opisać, czym skutkuje poszukiwanie prawdy i w tym celu wkracza w „krajobrazy kłamstwa”, by zmierzyć się z posttotalitarną rzeczywistością.

Przekaz emocjonalny w zapiskach więziennych Lebenslang für die Wahrheit. Aufzeichnungen aus dem Gefängnis Cana Dündara

Krzysztof Okoński — 2024-12-31

„Więzienie jest akademią dla tureckich elit” – pisze w swojej książce Can Dündar, dziennikarz, autor książek i filmów dokumentalnych, do 2016 roku redaktor naczelny gazety „Cumhuriyet”, a obecnie najbardziej znany turecki emigrant polityczny w Niemczech, wydawca portalu #ÖZGÜRÜZ i publicysta tygodnika „Die Zeit”. Jego zapiski więzienne z jednej strony są świadectwem represji wobec nielicznych opozycyjnych mediów w Turcji, z drugiej – pokazują niemieckiemu czytelnikowi, na czym polegają tamtejsze autorytarne rządy. Książka Dündara zawiera wiele wątków typowych dla literatury więziennej, wśród nich refleksje nad własnymi emocjami w warunkach izolacji i odbywania kary więzienia. Mając na uwadze powyższe przemyślenia, należy zadać pytanie nie tylko o aspekty polityczne, lecz również o manifestację różnych emocji w literaturze faktu.

Powieść Stolica Roberta Menassego jako przykład europejskiego dyskursu tożsamościowego

Adrian Madej — 2024-12-31

Niniejszy artykuł koncentruje się na analizie literackiego dyskursu politycznego w powieści Stolica austriackiego pisarza Roberta Menassego w kontekście jego rozważań o kształcie i rozwoju Unii Europejskiej. Autor wykorzystuje wątki kryminalne oraz polityczne, aby zilustrować złożoność struktur administracyjnych UE i rolę państw narodowych w zjednoczonej Europie. Menasse, posługując się ironią, podkreśla opieszałość brukselskiej biurokracji, jednocześnie potępia nacjonalizm jako przeszkodę na drodze do pełnej integracji Europy. W analizie przywołane zostaje pojęcie populizmu zdefiniowane przez Ernesto Laclau jako logika polityczna. Główną tezą powieści jest konieczność odrzucenia narodowych partykularyzmów na rzecz idei zjednoczonej Europy. W powieści, stanowiącej przykład literatury zaangażowanej, austriacki pisarz analizuje możliwe kierunki politycznej przyszłości UE.

Dziecięcy bagaż emocji z podróży (II Rzeczpospolita – Związek Socjalistycznych Republik Sowieckich – Nowa Zelandia)

Dariusz Zdziech — 2024-12-31

Nowa Zelandia to jedno z najlepiej rozwiniętych państw świata. W roku 1944 ten wówczas półtora milionowy kraj pomimo ogromnej odległości od Polski przyjął w jednym momencie ponad 800 polskich uchodźców, w tym 733 dzieci, głównie sieroty. Celem artykułu jest ukazanie emocjonalnego bagażu doświadczeń, jakim zostali obarczeni nieletni obywatele II RP w latach 1939-1945, oraz ich starań o zachowanie polskiej kultury, tożsamości i religii podczas deportacji w czasie II wojny światowej do ZSRS, a następnie drogi przez Iran po Nową Zelandię. W pracy zostały wykorzystane fragmenty niezwykle emocjonalnych wywiadów, jakich po latach udzieliły przebywające na terenie Nowej Zelandii dawne polskie dzieci z Pahiatua, dla wielu osób piszących artykuły, książki, oraz tworzących filmy dokumentalne, traktujące na ten temat.

Emocje i etyka w sporze zamojskich architektów z lat 30. XX wieku. Historia konfliktu między Waldemarem Kranzem a Tadeuszem Zarembą

Ewelina Lilia Polańska — 2024-12-31

W międzywojennym Zamościu do grona znanych architektów należał Tadeusz Zaremba. W latach 1934-1956 jako architekt miejski czuwał nad przywracaniem historycznego charakteru Starego Miasta. W swojej pracy bezkompromisowo walczył z wszelkimi samowolnymi remontami, dobudówkami, które szpeciły architektoniczne piękno miasta. Jednym z jego adwersarzy był Waldemar Kranz, który również zajmował się projektami architektonicznymi. Głośny spór W. Kranza z T. Zarembą z połowy lat 30. XX wieku zachował się na łamach prasy i w dokumentach archiwalnych. Kranz oskarżał Zarembę o nadużycia, fałszerstwa, działania z pobudek zemsty osobistej na szkodę osób prywatnych i interesu publicznego oraz niedopełnienie obowiązków służbowych. Sprawa trafiła do różnych urzędów, do ministerstwa, a nawet do prokuratury. Na podstawie analizy źródłowej w artykule zrekonstruowano przebieg sporu.

Emocje w Koranie: meandry strachu w surze VIII Łupy (Al-Anfāl)

Marek Dziekan — 2024-12-31

VIII sura Koranu Łupy (Al-Anfāl) została według tradycji objawiona w związku ze zwycięską dla muzułmanów pierwszą bitwą medyńczyków z wrogami proroka Muḥammada z Mekki (Badr, 634). W konsekwencji należy ona do tych rozdziałów Koranu, które w szerokim stopniu odnoszą się do walki, zawsze wpływającej na zarówno pozytywne, jak i negatywne emocje walczących stron. W surze określenie strachu przejawia się w czterech rdzeniach zawierających te znaczenia: (1) w-q-y / t-q-y, (2) w-ǧ-l, (3) f-z-ʿ, (3) ḫ-w-f, oraz (4) r-h-b. Analizie poddane zostaną przypadki 1 i 4, ponieważte znaczenia związane są z szerokimi kontekstami religijnymi i politycznymi. Analiza będzie miała charakter transdyscyplinarny z zastosowaniem tradycyjnej hermeneutyki tekstu koranicznego, a także elementów translatologii i nauk o polityce, co zostało z powodzeniem wykorzystane w moich wcześniejszych badaniach.

Hala Stulecia / Hala Ludowa we Wrocławiu. Dynamika sporu o nazwę na łamach prasy i Internetu

Mariusz Dzieweczyński — 2024-12-31

Zaprojektowana przez Maxa Berga Hala Stulecia uważana jest za arcydzieło architektury epoki modernizmu. Powstała w 1913 roku hala stanowi krajobraz kulturowy odgrywający kluczową rolę w życiu kulturalnym mieszkańców stolicy Dolnego Śląska. W wyniku cezury 1945 roku hala zmieniła swoją nazwę z Jahrhunderthalle (Hala Stulecia) na Hala Ludowa. W 2006 roku hala wpisana została na listę światowego dziedzictwa UNESCO pod swoją pierwotną nazwą ‘Centennial Hall’ (Hala Stulecia), co wywołało spór na temat jej nazwy. Prowadzona po 2007 roku dyskusja na ten temat podzieliła środowiska polityczne, naukowe, dziennikarskie oraz opinię publiczną. Zogniskowana wokół nazwy budowli debata niosła ze sobą duży ładunek emocjonalny, wpisując się w szersze ramy dyskusji na temat poniemieckości i stosunku mieszkańców miasta do swojej przeszłości i tożsamości.

Gdy politolog i antropolog obserwują pamięć i jej emocje: o sprawczości, polszczyźnie i rozpamiętanej współczesności

Joanna Pietraszczyk-Sękowska — 2024-12-31

Przedmiotem artykułu jest refleksja nad charakterem związków między polszczyzną i rodzimą myślą pamięcioznawczą oraz zawartą w obu historyczną i emocjonalną ważnością pamięci w Polsce. Podejmując próbę transdyscyplinarnego dialogu pomiędzy lingwistyką, antropologią kulturową i naukami politycznymi, w tekście konstruujemy stosunkowo rozbudowane i niekiedy nieoczywiste pole analizy, w ramach którego obserwujemy przykłady wzajemnego oddziaływania na siebie polskiej (ich) pamięci i historii oraz znaczenia ich relacji dla emocji, języka i tożsamości. Nieodłączne tło naszych rozważań stanowi perspektywa psychologiczna, dzięki której pamięć i jej emocje stanowią dla nas nie tylko eksponenty znaczeń historii i narzędzia polityki, ale też mechanizmy adaptacji do trudnych dziejów i ich interpretacji.

Edukacja w cieniu wojny. Emocje związane z działalnością po 2022 roku centrów rosyjskich w Niemczech

Magdalena Żakowska — 2024-12-31

Celem artykułu jest omówienie kontrowersji związanych z działalnością instytucji promujących kulturę rosyjską w Niemczech, finansowanych z budżetu Federacji Rosyjskiej. Autorka przedstawia kwestie, w jak dużym zakresie instytucje te poddawane są presji Kremla, a także do jakiego stopnia narażone są one z tego tytułu na społeczną krytykę w Niemczech. Zwraca uwagę także na proces tworzenia świadomości historycznej i kulturowej odbiorców oferty edukacyjnej centrów rosyjskich. Artykuł odwołuje się m.in. do definiowania i typologii pamięci historycznej w ujęciu Zheng Wanga oraz założeń edukacji obywatelskiej w Niemczech. Wymiar metodologiczny pracy bazuje na analizie ilościowej i jakościowej materiałów dotyczących działalności czterech rosyjskich centrów kulturowych (po części finansowanych przez fundację Russkij Mir) działających w Berlinie, Dreźnie, Norymberdze i Hamburgu.

Granie na emocjach. Dyskurs polityczny Javiera Mileia w czasie kampanii prezydenckiej w Argentynie

Stanisław Kosmynka — 2024-12-31

W 2023 roku wybory prezydenckie w Argentynie przyniosły zwycięstwo politykowi obiecującemu zasadniczą zmianę rozwiązań politycznych i gospodarczych. Artykuł ukazuje strategię dyskursywną Javiera Mileia w czasie kampanii prezydenckiej w kontekście kryzysu ekonomicznego i wielu wyzwań społecznych w Argentynie, a także specyfikę jego wizerunku politycznego w trakcie walki o urząd głowy państwa i prowadzonego przez niego dyskursu. Odwołując się do metod historycznej i elementów analizy dyskursu, ukazuje narrację prowadzoną przez J. Mileia przed wyborami prezydenckimi w kategorii zjawiska „antypolityki” – opartej na emocjach populistycznej frazeologii politycznej, budującej image na „antysystemowości” i postulatach wprowadzenia reform libertariańskich. Główny wniosek dotyczy efektywności analizowanej strategii w sytuacji kumulujących się w ostatnich latach katalizatorów niezadowolenia społecznego w Argentynie.

Koncepcja mentalności emocjonalnej w szkicu estetyki politycznej. Budowanie politycznej wspólnoty

Michał Staroszczyk — 2024-12-31

W artykule została zaprezentowana autorska koncepcja mentalności emocjonalnej, czyli specyficznego stanu emocjonalnego dominującego w danej kulturze i samoistnie reprodukowanego m.in. poprzez podejmowane działania przez sprawujących władzę polityczną. Koncepcja została oparta na badaniach z zakresu psychologii i refleksji filozoficznej. Mentalność emocjonalna jest specyficznym klimatem emocjonalnym przenikającym każdą sferę życia publicznego i prywatnego, np. sztukę, urbanistykę czy ekonomię. Każdy uczestnik danej społeczności może mentalność emocjonalną przyjąć za swoją lub przeciwko niej wystąpić, nie mogąc zarazem pozostać biernym obserwatorem. Autor artykułu proponuje zastosowanie koncepcji estetyki politycznej Adama Chmielewskiego w celu zaobserwowania i analizy mentalności emocjonalnej oraz interwencji w nią.

Emocje w polityce i kulturze: zmiana paradygmatu z nowoczesności na ponowoczesność

Maria Eleonora Hebisz — 2024-12-31

Na przestrzeni dziejów ludzkość doświadczyła szeregu paradygmatów, które ukształtowały nasze rozumienie świata i nasz sposób interakcji z nim. Na Zachodzie paradygmaty te dzielą się na trzy główne kategorie: paradygmat wiary, który opiera się na przekonaniach religijnych i dogmatach; paradygmat postępu, który podkreśla ideę postępu i ciągłego doskonalenia poprzez rozum i naukę; oraz paradygmat rozwoju, który koncentruje się na indywidualnym wzroście gospodarczym. Artykuł analizuje, w jaki sposób zmiana paradygmatu z nowoczesności na ponowoczesność wpłynęła na nasze postrzeganie emocji w polityce i kulturze. Podkreśla rosnące znaczenie holistycznego podejścia, które kontrastuje z tradycyjną metodą naukową (T.S. Kuhn, M. Foucault). Ta zmiana nie tylko redefiniuje nasze rozumienie emocji, ale także podkreśla konwergencję między nauką a sztuką jako wzbogacającą drogę do badania emocji w kontekście politycznym i kulturowym ( J.-F. Lyotard, Z. Bauman, R. Shusterman, F. Jameson, A. Damasio).

Emocje w komunikowaniu politycznym. Prasowy obraz emocji i polityki na przykładzie marszu 4 czerwca (2023)

Zbigniew Bednarek — 2024-12-31

Emocje i sposoby ich wyrażania w tekstach publikowanych na łamach prasy są z jednej strony odzwierciedleniem stanowisk ich autorów (dziennikarzy, publicystów, komentatorów, właścicieli gazet, polityków), a z drugiej strony – poprzez komentowanie i przedstawianie takiego, a nie innego zagadnienia za pomocą językowego obrazu świata – konstruują obraz świata współczesnego, niekiedy też rekonstruują przeszłość i kształtują zbiorowe emocje. Te z kolei na drodze swoistego sprzężenia zwrotnego ponownie kształtują politykę. Szczególnie interesujące okazuje się skonfrontowanie tekstów na ten sam temat publikowanych w krajowej prasie opiniotwórczej („Newsweek” i „Polityka”) z prasą tabloidową („Fakt” i „Super Express”). Istotne są sposoby konstruowania na płaszczyźnie emocjonalnej obrazu rzeczywistości widocznego w przestrzeni mediów, funkcjonowanie emocji w społeczeństwie, a także sensy nadawane wypowiedziom i działaniom polityków.

Reklama bazująca na emocjach odbiorców w świetle prawa polskiego

Agnieszka Kwiecień-Madej — 2024-12-31

Przedmiotem opracowania są prawne aspekty reklamy bazującej na emocjach. Oprócz aktualnie obowiązujących w tym zakresie przepisów dotyczących m.in. zwalczania nieuczciwej konkurencji w zakresie reklamy oraz ochrony małoletnich odbiorców przekazu handlowego w artykule omówione zostały przykłady samoregulacji rynku reklamy odnoszące się do przedmiotowego zagadnienia takie jak Kodeks etyki reklamy. Szczególną uwagę zwrócono na wykorzystywane współcześnie neuromarketing i neurodesign – narzędzia służące badaniu emocjonalnych reakcji odbiorców reklamy, które umożliwiają również wywieranie wpływu na ich zachowania. Omówiono także problematykę reklamy szokującej jako techniki prowadzenia działalności reklamowej oraz kampanii społecznych.

Emocje w świecie sztucznej inteligencji. O systemach rozpoznawania emocji w świetle Aktu o sztucznej inteligencji uwag kilka

Aleksandra Bar — 2024-12-31

Najnowsze osiągnięcia w dziedzinie informatyki afektywnej obejmują rozmaite technologie korzystające z rozwiązań sztucznej inteligencji, które wykazują zdolność do rozpoznawania stanów emocjonalnych na podstawie pozajęzykowych środków wyrazu, takich jak: ekspresja mimiczna, prozodia afektywna czy gestykulacja. Wykorzystywanie sztucznej inteligencji do zautomatyzowanego wykrywania i wyciągania wniosków na temat ludzkich emocji rodzi wiele wątpliwości natury etycznej. Powszechnie dostrzega się liczne zagrożenia, jakie technologia ta stwarza dla praw człowieka i podstawowych wolności. W niniejszym opracowaniu przedstawiono problematykę systemów rozpoznawania emocji z punktu widzenia regulacji rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady ustanawiającego zharmonizowane przepisy dotyczące sztucznej inteligencji (Aktu w sprawie sztucznej inteligencji).

Strony tytułowe

2024-12-31

Spis treści