Polonia Inter Gentes

Wprowadzenie

2025-01-18T18:40:54+01:00

Sprawozdanie z działalności Instytutu im.gen. Władysława Andersa w 2024 roku

2025-01-18T21:51:12+01:00

Rola rządu RP na uchodźstwie w dążeniach polityki zagranicznej rządu Miklósa Kállay’ego w 1943 roku

2025-01-18T19:08:28+01:00

Historia stosunków polsko-węgierskich podczas II wojny światowej jest dość dobrze zbadanym tematem wśród węgierskich i polskich historyków, choć istnieją elementy tej relacji, które nie są jeszcze wystarczająco znane nawet w tych kręgach. Jedną z takich kwestii są polsko-węgierskie relacje międzypaństwowe odbywające się nieformalnie i w konspiracji. Mogą być one nie tylko ważne z punktu widzenia bilateralnych stosunków, ale również z perspektywy historii powszechnej. Głównym pytaniem niniejszego artykułu jest to, w jaki sposób węgierski rząd Miklósa Kállaya próbował wykorzystać relacje z uchodźczą Polską, aby zbliżyć się do aliantów oraz jaką rolę odegrała w tym polska dyplomacja. Swoje opracowanie oparłem głównie na materiałach znajdujących w Instytucie Polskim i Muzeum gen. Sikorskiego w Londynie oraz Studium Polski Podziemnej oraz dokumenty rządu RP na uchodźstwie znajdujące się w Archiwum Akt Nowych w Warszawie. Należy przy tym zaznaczyć, że niniejszy artykuł stanowi raczej pierwszą próbę opisania tego zagadnienia, a niekoniecznie jest pełnym, monograficznym, ujęciem tej tematyki.

Stosunki polsko-węgierskie przed wybuchem II wojny światowej (marzec-wrzesień 1939 roku)

2025-01-18T20:43:49+01:00

Rok 1939 stanowił decydujący moment w relacjach polsko-węgierskich, które znalazły się pod silnym stresem w obliczu wzrastającej presji Niemiec na Polskę. Węgrzy przewidywali, że konflikt z Niemcami może przerodzić się w pełnoskalową wojnę, co rodziło obawy o konsekwencje tego konfliktu. Mimo historycznej przyjaźni z Polakami, węgierska polityka rewizjonistyczna, wspierana przez Berlin, wywołała napięcia w relacjach z Warszawą. Rząd premiera Pála Telekiego, który objął urząd w lutym 1939 roku, starał się zminimalizować te napięcia i stworzyć obraz Węgier jako sojusznika Polski, mimo różnic w polityce międzynarodowej. W artykule omówiono wpływ wydarzeń z marca 1939 roku (po układzie monachijskim i rozbiorze Czechosłowacji) na stosunki między Polską a Węgrami, w tym zajęcie Karpatii przez armię węgierską, co miało kluczowe znaczenie dla dalszej ewakuacji polskich uchodźców do Węgier po wybuchu wojny. Zawiera on także opis wiedzy Budapesztu o niemiecko-sowieckich negocjacjach wiosną 1939 roku oraz sposobu przekazywania tych informacji polskim władzom. Artykuł kończy się wydarzeniami z 17 września 1939 roku, kiedy Węgrzy otworzyli granicę dla polskich uchodźców, a rząd Polski i węgierski przedstawiciel dyplomatyczny w Warszawie opuścili terytorium II RP.

Działalność węgierskiej „Gwardii Obdartusów” w związku z sytuacją w Polsce w 1939 roku

2025-01-18T20:59:53+01:00

5 lipca 1939 r. oddział „Gwardii Obdartusów”, czyli węgierskiej organizacji prawicowej o profilu antyniemieckim, przedostał się na terytorium II Rzeczypospolitej celem wzięcia udziału w polsko-niemieckim konflikcie o Gdańsk. Węgierscy sojusznicy „sprawy polskiej” zamierzali zaangażować w te działania większą grupę ochotników organizując transport poszczególnych osób spod granicy polsko-węgierskiej wgłąb ziem polskich. Pomimo, że operacja dowodzona przez Kálmána Zsabkę nie została zrealizowana, a jednostka została przymusowo repatriowana dwa tygodnie później, to cała sprawa przyczyniła się do skandalu na węgierskiej scenie politycznej. 1 sierpnia 1939 r. dwóch członków proniemieckiej Partii Strzałokrzyżowców skompromitowało uczestników tej akcji w węgierskim Zgromadzeniu Narodowym, wprawiając jednocześnie w zakłopotanie węgierski rząd – kierowany przez Pála Telekiego. W niniejszym artykule podjęto więc pierwszą próbę rekonstrukcji tła, historii i przebiegu incydentu na podstawie węgierskiej literatury przedmiotu, źródeł archiwalnych i prasy.

Niebezpieczne związki na skrwawionej ziemi. Węgierska perspektywa na ukraiński radykalizm narodowy, 1930–1945

2025-01-18T21:28:41+01:00

Jesienią 1943 roku do Budapesztu przybyła trzyosobowa delegacja Ukraińskiej Powstańczej Armii. Cel ich przyjazdu miał na celu podniesienie wcześniejszego porozumienia z węgierskimi wojskami okupacyjnymi do poziomu politycznego, mając nadzieję, że podziemne państwo ukraińskie państwo uzyska uznanie dyplomatyczne od Budapesztu. Do tego nie doszło, a wydarzenia potoczyły się w innym kierunku. Niemniej jednak spotkanie to stanowiło kulminację stosunków węgiersko-ukraińskich, które w pierwszej połowie XX wieku miały bardzo ograniczony charakter. Zatem niniejsza praca zamierza pogłębić ten, dotąd nieobecny w literaturze przedmiotu, antecedent tych relacji. Autor artykułu ma ambicję przedstawienia szerszej perspektywy tych stosunków, które łączyły z jednej strony reprezentantów węgierskiego państwa, a z drugiej – przedstawicieli ukraińskiego radykalizmu narodowego. W przypadku tych ostatnich chodzi głównie o Organizację Ukraińskich Nacjonalistów, która nie posiadała możliwości w pełni legalnego działania w przedwojennej Polsce czy na anektowanym przez Węgry Zakarpaciu. Kształt stosunków węgiersko-ukraińskich był wieloetapowy. Tym samym artykuł stanowi próbę opisania drogi do zawiązania określonego porozumienia, które miało szasnę na realizację dopiero od 1941 roku, czyli po ataku Niemiec na ZSRR. Aby jak najszerzej wytłumaczyć krajobraz tych stosunków, autor skorzystał nie tylko z materiałów wojskowych i służb wywiadowczych, ale także z fragmentów prasy ukazujących stosunek węgierskiej opinii publicznej tamtego okresu do sprawy ukraińskiej niepodległości i ukraińskiego radykalizmu narodowego.

Poles in resistance under German uniform: A singular experience of underground warfare in occupied Belgium, 1914–1918

2025-01-20T16:07:19+01:00

During World War I, hundreds of thousands of Poles served in the German army, with some participating in the occupation of Belgium. This article focuses on the unique experience of a small group of them, often from the province of Posen, who became involved in the Belgian resistance against Germany. Several of them used their position within the occupying forces to pass on information to Belgian intelligence networks, such as Golenvaux and Wasseige. The best-documented case is that of Marian Szeszycki, a guard in the German section of the Liège prison. Szeszycki took advantage of his position to assist Allied agents imprisoned there and became involved in an actual resistance network operating within the prison itself, which worked closely with the Dame Blanche, the largest Allied intelligence network in occupied territory. In 1918, Szeszycki successfully helped two deathrow prisoners escape and, in the process, deserted himself. As a former German soldier, Szeszycki could have been expelled from Belgium after the war, but he gained the support of former resistance members he had worked with, allowing him to settle in Belgium for a time. His actions, as well as those of his counterparts involved in other networks, did not go entirely unnoticed. Even though the authorities were reluctant to grant them official recognition, their activities were made public, especially within Belgian Catholic circles. In the years leading up to World War II, as rising international tensions raised fears of a new invasion of Belgium and Poland, Szeszycki’s name even appeared in several books about the secret war of 1914–1918, contributing to a favorable image of Poland among Western countries.

Działalność naukowa Centrum Badań nad Historią Polskiego Państwa na Uchodźstwie KUL (2021–2024)

2025-01-20T16:21:05+01:00

We wrześniu 2024 r. zakończył się pierwszy etap funkcjonowania Centrum Badań nad Historią Polskiego Państwa na Uchodźstwie KUL, co tworzy naturalną cezurę pozwalającą podsumować dorobek naukowy tej instytucji. Czym jest Centrum? To ośrodek naukowo-badawczy, koordynacyjny i popularyzatorski specjalizujący się w analizie struktur polskiej państwowości na emigracji po 1939 r. Jego głównym zadaniem jest realizacja interdyscyplinarnych badań naukowych nad szeregiem zagadnień szczegółowych dotyczących funkcjonowania polskiego państwa w warunkach emigracyjnych z lat 1939–1991. Misją Centrum jest więc wypełnienie luki badawczej poprzez utworzenie pierwszego na świecie ośrodka podejmującego całościowo tematykę polskiego państwa na uchodźstwie. W tym celu zespół naukowy tej jednostki rozpoczął proces opracowywania szerokiego, niewystarczająco dotąd przebadanego, zasobu archiwalnego zgromadzonego głównie w zagranicznych instytucjach emigracyjnych. W latach 2021–2024 pion naukowy ośrodka współtworzyli: dr hab. Jarosław Rabiński, prof. KUL (dyrektor), dr Bartosz Czajka, dr Michał Dworski, mgr Jadwiga Kowalska oraz mgr Kamil Świderski.

Stowarzyszenie Polskich Kombatantów (SPK) w Kanadzie: Historia i działalność

2025-01-20T21:54:31+01:00