Kariery dragomanów pochodzenia żydowskiego w Egipcie na tle sytuacji Żydów w Sułtanacie Mameluków (XV – początek XVI wieku)

Łukasz Burkiewicz

doi:10.56583/sz.2307

Data publikacji : 2023-12-31

Tom 13 (2023)

Kariery dragomanów pochodzenia żydowskiego w Egipcie na tle sytuacji Żydów w Sułtanacie Mameluków (XV – początek XVI wieku)

dr Łukasz Burkiewicz

https://orcid.org/0000-0001-9115-0837

DOI: https://doi.org/10.56583/sz.2307

Abstrakt

Celem niniejszego artykułu jest przedstawienie sylwetek dwóch dragomanów pochodzenia żydowskiego — Sajfa al-Dīn Shāhīna al-Tarjumāna oraz Taghrīa Birdīa — którym udało się zrobić zauważalne kariery w otoczeniu sułtanów Mameluków na przestrzeni XV i XVI wieku. Położenie Żydów w Sułtanacie Mameluków nie było łatwe, gdyż podlegali licznym ograniczeniom ze strony panującej dynastii, i przyjmuje się, że był to okres niewątpliwie gorszy dla Żydów, niż to miało miejsce w czasach panowania Fatymidów (909–1171) i Ajjubidów (1171–1250) w Egipcie. Dodatkowo Sułtanat Mameluków na przestrzeni XIV wieku przeżywał głęboki kryzys społeczny i ekonomiczny, który odbił się również na Żydach i doprowadził do upadku rzemiosła, zmuszając ich do zajęcia się głównie handlem. Pomimo ogólnego pogorszenia się sytuacji Żydów w Egipcie pełnili oni również ważne funkcje w administracji państwa Mameluków, jak choćby rolę dragomana, czyli tłumacza języków europejskich na dworze sułtana, co później zostało zaadoptowane i powszechnie wykorzystywane przez Osmanów.

Słowa kluczowe:

Żydzi, Egipt, Mamelucy, interpretator, dragoman

Inne teksty tego samego autora

dr Łukasz Burkiewicz, Cypryjska Ziemia Obiecana. Plany stworzenia żydowskiego państwa na Cyprze (XVI wiek) , Studia Żydowskie. Almanach: Tom 12 (2022)

Szczegóły

Bibliografia

Statystyki

Autorzy

Pobierz pliki

PDF

Zasady cytowania

Burkiewicz, Łukasz. (2023). Kariery dragomanów pochodzenia żydowskiego w Egipcie na tle sytuacji Żydów w Sułtanacie Mameluków (XV – początek XVI wieku). Studia Żydowskie. Almanach, 13, 25–40. https://doi.org/10.56583/sz.2307

Wskaźniki altmetryczne

Cited by / Share

Licencja

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.

Bibliografia

Amitai-Preiss R., Mongols and Mamluks. The Mamluk-Ilkhanid War, 1260–1281, Cambridge 1995. DOI: https://doi.org/10.1017/CBO9780511563485

Arad D., Being a Jew under the Mamluks. Some Coping Strategies, in: Muslim-Jewish Relations in the Middle Islamic Period. Jews in the Ayyubid and Mamluk Sultanates (1171–1517), ed. S. Conermann, Göttingen 2017, s. 21–39. DOI: https://doi.org/10.14220/9783737007924.21

Ashtor E., A Social and Economic History of the Near East in the Middle Ages, London 1976.

Ashtor E., Levant Trade in the Later Middle Ages, Princeton 1983. DOI: https://doi.org/10.1515/9781400853168

Ashtor E., Prolegomena to the Medieval History of Oriental Jewry, „The Jewish Quarterly Review”, 50 (1959), no. 1, s. 55–68; 50 (1959), no. 2, s. 147–166. DOI: https://doi.org/10.2307/1453196

Ashtor E., The Number of the Jews in Medieval Egypt, „Journal of Jewish Studies”, 18 (1967), s. 9–42; 19 (1968), s. 1–22. DOI: https://doi.org/10.18647/548/JJS-1967

Atiya A.S., Crusade, Commerce and Culture, Bloomington 1962.

Atiya A.S., Historia kościołów wschodnich, tłum. S. Jakobielski i in., Warszawa 1978.

Atiya A.S., The Crusade in the Fourteenth Century, in: A History of the Crusades, ed. K.M. Setton, vol. 3: The Fourteenth and Fifteenth Centuries, ed. H.W. Hazard, Madison 1975, s. 3–26.

Atiya A.S., The Crusade in the Later Middle Ages, London 1938.

Ayalon D., Aspects of the Mamluk Phenomenon. The Importance of the Mamluk Institution, „Der Islam”, 53 (1976), no. 2, s. 196–225. DOI: https://doi.org/10.1515/islm.1976.53.2.196

Ayalon D., Ba.hrī Mamlūks, Burjī Mamlūks. Inadequate Names for the Two Reigns of the Mamlūk

Sultanate, „Tārīḫ”, 1 (1990), s. 3–53.

Battuta I., Osobliwości miast i dziwy podróży, 1325–1354, red., wybór, przedm. A. Zajączkowski, tłum. T. Majda, H. Natorf, koment. T. Majda, Warszawa 1962.

Bauden F., The Role of Interpreters in Alexandria in the Light of an Oath (Qasāmah) Taken in the Year 822 AH/1419 AD, in: Continuity and Change in the Realms of Islam. Studies in Honour of Professor Urbain Vermeulen, ed. K. d’Hulster, J. van Steenbergen, Leuven 2008, s. 33–65.

Behrens-Abouseif D., European Arts and Crafts at the Mamluk Court, „Muqarnas. An Annual on the Visual Culture of the Islamic World”, 21 (2004), s. 45–54. DOI: https://doi.org/10.1163/22118993_02101006

Bielawski J., Islam. Religia państwa i prawa, Warszawa 1973.

Bieżuńska-Małowist I., Małowist M., Niewolnictwo, Warszawa 1987.

Bliznyuk S.V., A Crusader of the Later Middle Ages. King of Cyprus Peter I Lusignan, in: The Crusades and the Military Orders. Expanding the Frontiers of Medieval Latin Christianity, eds. Z. Hunyadi, J. Laszlovszky, Budapest 2001, s. 51–57.

Brüll N., Der ägyptische Vezir Tagri Berdi, „Jahrbücher für Jüdische Geschichte und Litteratur”, 8 (1887), s. 41–42.

Burkiewicz, Ł., A Crusading Policy of the Rulers of the Kingdom of Cyprus after the Fall of Acre (1291), in: Holy War in Late Medieval and Early Modern East-Central Europe, eds. J. Smołucha, J. Jefferson, A. Wadas, Kraków 2017, s. 185–199.

Burkiewicz Ł., A Cypriot Royal Mission to the Kingdom of Poland in 1432, „Crusades”, 10 (2011), s. 103–112. DOI: https://doi.org/10.1080/28327861.2011.12220450

Burkiewicz Ł., Cypr pod panowaniem dynastii Lusignanów i Republiki Wenecji (1192–1571), w: Cypr. Dzieje, literatura, kultura, t. 1, red. M. Borowska, P. Kordos, D. Maliszewski, Warszawa 2014, s. 243–264.

Burkiewicz Ł., Kastylijczyk Pero Tafur i jego egipska misja dyplomatyczna z 1437 r. w służbie cypryjskich Lusignanów, „Perspektywy Kultury”, 40 (2023), s. 193–206. DOI: https://doi.org/10.35765/pk.2021.4001.14

Burkiewicz Ł., Libros de viajes. A Study of Castilian Travel Accounts from the 15th Century on the Eve of the Great Geographical Discoveries, „Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia ad Bibliothecarum Scientiam Pertinentia”, 19 (2021), s. 19–34. DOI: https://doi.org/10.24917/20811861.19.2

Burkiewicz Ł., Podróż króla Cypru Piotra I z Lusignan po Europie w latach 1362–1365 i jego plany krucjatowe, „Studia Historyczne”, 50 (2007), z. 197, s. 3–29.

Burkiewicz Ł., Polityczna rola Królestwa Cypru w XIV wieku, Kraków 2013.

Burkiewicz Ł., Życie codzienne w podróży na przykładzie Ambasady do Tamerlana (1403–1406). Z badań nad relacjami międzykulturowymi, Kraków 2019.

Christ G., Trading Conflicts. Venetian Merchants and Mamluk Officials in Late Medieval Alexandria, Leiden 2012. DOI: https://doi.org/10.1163/9789004222007

Cohen M.R., Jews in the Mamlūk Environment. The Crisis of 1442 (A Geniza Study), „Bulletin of the School of Oriental and African Studies”, 47 (1984), no. 3, s. 425–448. DOI: https://doi.org/10.1017/S0041977X00113680

Combe É., Notes de topographie et d’histoire alexandrine, „Bulletin de la Société Royale d’Archéologie d’Alexandrie”, 36 (1946), s. 120–145.

Coureas N., The Dispatch of Envoys between the Mamlūk Lands and Cyprus under Venice (1473–1517), in: Egypt and Syria in the Fatimid, Ayyubid and Mamluk Eras VIII, eds. U. Vermeulen, K. d’Hulster, J. van Steenbergen, Leuven 2016, s. 391–418.

Coureas N., The Tribute Paid to the Mamluk Sultanate, 1426–1517. The Perspective from Lusignan and Venetian Cyprus, in: Egypt and Syria in the Fatimid, Ayyubid and Mamluk Eras VII, eds. U. Vermeulen, K. d’Hulster, J. Van Steenbergen, Leuven 2013, s. 363–380.

Dąbrowska M., Peter of Cyprus and Casimir the Great in Cracow, „Byzantiaka”, 14 (1994), s. 257–267.

Dols M., The Black Death in the Middle East, Princeton 1977.

Dulska A.K., Diaspora żydowska na Bliskim Wschodzie oczami sefardyjskiego podróżnika Beniamina z Tudeli, Kraków 2015.

Faber F., Evagatorium in Terrae Sanctae, Arabiae et Egypti peregrinationem, vol. 3, Stuttgart 1849.

Fenton P.B., Sufis and Jews in Mamluk Egypt, in: Muslim-Jewish Relations in the Middle Islamic Period. Jews in the Ayyubid and Mamluk Sultanates (1171–1517), ed. S. Conermann, Göttingen 2017, s. 41–62. DOI: https://doi.org/10.14220/9783737007924.41

Graf T.P., The Sultan’s Renegades. Christian-European Converts to Islam and the Making of the Ottoman Elite, 1575–1610, Oxford 2017. DOI: https://doi.org/10.1093/acprof:oso/9780198791430.001.0001

Heyd W., Histoire du commerce du Levant an moyen-âge, trad. F. Raynaud, t. 2, Leipzig 1886.

Hill G., A History of Cyprus, vol. 2, Cambridge 1948.

von der Hoch M., Muslim Embassies in Renaissance Venice. The Framework of an Intercultural Dialogue, in: Cultural Brokers at Mediterranean Courts in the Middle Ages, eds. M. von der Hoch, N. Jaspert, J.R. Oesterle, Paderborn 2013, s. 165–184. DOI: https://doi.org/10.30965/9783657775590_011

Hofer N., The Ideology of Decline and the Jews of Ayyubid and Mamluk Syria, in: Muslim-Jewish Relations in the Middle Islamic Period. Jews in the Ayyubid and Mamluk Sultanates (1171–1517), ed. S. Conermann, Göttingen 2017, s. 95–120. DOI: https://doi.org/10.14220/9783737007924.95

Holt P.M., Bliski Wschód od wypraw krzyżowych do 1517 roku, tłum. B. Czerska, Warszawa 1993.

Holt P.M., Mamlūks, in: The Encyclopaedia of Islam. New Edition, eds. C.E. Bosworth i in., vol. 6, Leiden 1991, s. 321–330.

Humphreys R.S., Egypt in the World System of the Later Middle Ages, in: The Cambridge History of Egypt, vol. 1: Islamic Egypt, 640–1517, ed. C.F. Petry, Cambridge 1998, s. 445–461. DOI: https://doi.org/10.1017/CHOL9780521471374.017

Iorga N., Philippe de Mézières (1327–1405) et la croisade au XVIe siécle, Gèneve-Paris 1976.

Janik M., Świat łaciński i Królestwo Armenii cylicyjskiej w latach 1199–1375. Zarys problemu, Kraków 2014.

Johnson P., Historia Żydów, tłum. M. Godyń, M. Wójcik, A. Nelicki, Kraków 2004.

Lapidus I.M., Muslim Cities in the Later Middle Ages, Cambridge 1967.

Levanoni A., The Mamlūks in Egypt and Syria. The Turkish Mamlūk Sultanate (684–784/1250–1382) and the Circassian Mamlūk Sultanate (784–923/1382–1517), in: The New Cambridge History of Islam, vol. 2: The Western Islamic World Eleventh to Eighteenth Centuries, ed. M. Fierro, Cambridge 2011, s. 237–247. DOI: https://doi.org/10.1017/CHOL9780521839570.010

Lewicka P.B., Healer, Scholar, Conspirator. The Jewish Physician in the Arabic-Islamic Discourse of the Mamluk Period, in: Muslim-Jewish Relations in the Middle Islamic Period. Jews in the Ayyubid and Mamluk Sultanates (1171–1517), ed. S. Conermann, Göttingen 2017, s. 122–143. DOI: https://doi.org/10.14220/9783737007924.121

Machieras L., Wykład o słodkiej ziemi Cypru Cronaca, to jest Kroniką, zwany, tłum., wstęp, oprac. M. Borowska, Warszawa 2022. DOI: https://doi.org/10.31338/uw.9788323556091

Małowist M., Tamerlan i jego czasy, Warszawa 1991.

Mazor A., The Jews in Medieval Egypt under the Mamluks (1250–1517), in: The Jews in Medieval Egypt, ed. M. Frenkel, Boston 2021, s. 244–268. DOI: https://doi.org/10.2307/j.ctv1zjg3dr.14

Moukarzel P., The Translators at the Chancellery of the Mamluk Sultans in Cairo, „Sawt al-Jamiaa”, 11 (2017), s. 35–52.

Mruk W., Pielgrzymowanie do Ziemi Świętej w drugiej połowie XIV wieku, Kraków 2001.

Obadiah da Bertinoro, 1487–1490, in: Jewish Travelers. A Treasury of Travelogues from Nine Centuries, ed. E.N. Adler, New York 1966, s. 209–250.

Oliwa D., Żydzi, konwertyci, nowi chrześcijanie, marrani — dylematy wiary, tożsamości i egzystencji społeczności żydowskiej w Portugalii po przymusowej konwersji w 1497 roku, „Studia Historyczne”, 55 (2012), z. 3–4, s. 305–328.

Otten-Froux C., L’Aïas dans le dernier tiers du XIIIe siècle d’après les notaires génois, in: The Medieval Levant. Studies in Memory of Eliyahu Ashtor (1914–1984), eds. B.Z. Kedar, A.L. Udovitch, Haifa 1988, s. 147–171.

Pahlitzsch J., The Mamluks and Cyprus. Transcultural Relations between Muslim and Christian Rulers in the Eastern Mediterranean in the Fifteenth Century, in: Acteurs des transferts culturels en Méditerranée médiévale. Ateliers des Deutschen Historischen Instituts Paris, eds. R. Abdellatif i in., Paris 2010, s. 111–120.

Quirini-Popławska D., Włoski handel czarnomorskimi niewolnikami w późnym średniowieczu, Kraków 2002.

Rabbi Meshullam ben R Menahem of Volterra, 1481, in: Jewish Travelers. A Treasury of Travelogues from Nine Centuries, ed. E.N. Adler, New York 1966, s. 156–208.

Roth C., History of the Marranos, Philadelphia 1932.

Runciman S., Dzieje wypraw krzyżowych, t. 3: Królestwo Akki i późniejsze krucjaty, tłum. J. Schwakopf, posł. B. Zientara, Warszawa 1987.

Setton K.M., The Papacy and the Levant (1204–1571), vol. 1, Philadelphia 1976.

Stillman N.A., The Non-Muslim Communities. The Jewish Community, in: The Cambridge History of Egypt, vol. 1: Islamic Egypt 640–1517, ed. C.F. Petry, Cambridge 1998, s. 198–210. DOI: https://doi.org/10.1017/CHOL9780521471374.009

Stillman N.A., The Jews of Arab Lands. A History and Source Book, Philadelphia 1979.

Tafur P., Travels and Adventures 1435–1439, ed., trans. M. Letts, New York-London 1926.

Una embajada de los Reyes Católicos a Egipto, trad., prologo, notas L. García y García, Valladolid 1947.

Viladrich M., Solving the ‘Accursed Riddle’ of the Diplomatic Relations between Catalonia and Egypt around 1430, „Al-Masāq”, 14 (2002), no. 1, s. 25–31. DOI: https://doi.org/10.1080/09503110220114425

Wansbrough J., A Mamluk Ambassador to Venice in 913/1507, „Bulletin of the School of Oriental and African Studies”, 26 (1963), no. 3, s. 503–530. DOI: https://doi.org/10.1017/S0041977X00070282

Waterson J., Wojny mameluków. Władcy i rycerze islamu, wstęp J. Man, tłum. B. Tkaczow, Warszawa 2008.

Yosef K., Mamlūks of Jewish Origin in the Mamluk Sultanate, „Mamlūk Studies Review”, vol. 22 (2019), s. 49–95.

Ziada M.M., The Mamluk Sultans, 1291–1571, in: A History of the Crusades, ed. K.M. Setton, vol. 3: The Fourteenth and Fifteenth Centuries, ed. H.W. Hazard, Madison 1975, s. 486–512.

dr Łukasz Burkiewicz

lukasz.burkiewicz@ignatianum.edu.pl
https://orcid.org/0000-0001-9115-0837

Afiliacja:

Uniwersytet Ignatianum w Krakowie Polska

Biogram

Doktor nauk humanistycznych (UJ, historia); absolwent kulturoznawstwa śródziemnomorskiego i zarządzania jakością (UJ), marketingu (AGH) oraz studiów Executive MBA (Politechnika Krakowska i Central Connecticut State University, New Britain, US). Specjalizuje się w dziejach średniowiecznych oraz wczesnonowożytnych wschodniej części basenu Morza Śródziemnego. Jego zainteresowania obejmują również wczesne eksploracje Azji Środkowej przez przedstawicieli Europy Zachodniej, w szczególności Kastylijczyków. Dyrektor czasopism naukowych w AIK (od 2019), redaktor naczelny „Perspektyw Kultury” (140 pkt).