O zamojskim handlu alkoholem na początku XIX w.

Paweł Kulikiewicz

doi:10.56583/az.824

Data publikacji : 2020-12-31

Tom 18 (2020)

O zamojskim handlu alkoholem na początku XIX w.

Paweł Kulikiewicz

DOI: https://doi.org/10.56583/az.824

Abstrakt

Produkcja spirytusu i obrót nim oraz opodatkowanie alkoholi są dziś elementem polityki państwa, dawniej też podlegały regulacji. Autor artykułu omawia produkcję, dystrybucję i konsumpcję alkoholu w Zamościu na początku XIX w. W tym czasie wpływy z podatku od sprzedaży alkoholu (czopowego) stanowiły najważniejszą pozycję w przychodach budżetu Zamościa, co czyniło gorzelnictwo, szynkarstwo i browarnictwo jedną z najważniejszych gałęzi miejskiej gospodarki. Czerpanie zysków ze sprzedaży alkoholu było w tym czasie wyłącznym przywilejem Ordynacji Zamojskiej, ale było cedowane na władze miasta. Autor opisuje organizowane w tym czasie licytacje (przetargi) na ściąganie czopowego, cieszące się ogromnym zainteresowaniem przedsiębiorców, zwłaszcza żydowskich. Przedstawiono sylwetki dwojga z nich: rabinowej beresteckiej Estery Herrn (właścicielki także browaru, potentatki tej branży) i Mojżesza Erlichera ze znanej zamojskiej kupieckiej rodziny. Autor ustalił nazwiska kilkudziesięciu zamojskich szynkarzy tego okresu, zamieszcza mapę i wykaz szynków, miodosytni itp. (ponad 40 pozycji), ustala lokalizację słynnej karczmy janowickiej, szacuje wielkość produkcji i spożycia alkoholu w mieście i ustala jego ówczesne rodzaje (okowita, wódka szynkowa, likiery, miody smakowe – maliniak i wiśniak, likwor i in.), omawia drożenie alkoholi, porównuje ich ceny z cenami artykułów spożywczych, omawia podupadające już w tym czasie tradycje winiarskie, przybliża ówczesne technologie produkcyjne.

Słowa kluczowe:

gospodarka Zamościa, czopowe, wyszynk, Estera Herrn, tradycje gorzelnicze Zamościa

Inne teksty tego samego autora

Paweł Kulikiewicz, Zapomniani mieszkańcy Podwala Reformackiego w Zamościu , Archiwariusz Zamojski: Tom 21 (2023)
Paweł Kulikiewicz, Numeracja domów w Zamościu na podstawie aktów metrykalnych z początku XIX wieku , Archiwariusz Zamojski: Tom 13 (2014)
Paweł Kulikiewicz, O zamojskich rzeźnikach z przełomu XVIII i XIX wieku , Archiwariusz Zamojski: Tom 17 (2019)
Paweł Kulikiewicz, Szymon Służewski – Zamojski rzemieślnik z początku XIX w. , Archiwariusz Zamojski: Tom 8 (2009)

Szczegóły

Bibliografia

Statystyki

Autorzy

Pobierz pliki

pdf

Zasady cytowania

Kulikiewicz, P. (2020). O zamojskim handlu alkoholem na początku XIX w. Archiwariusz Zamojski, 18, 35–68. https://doi.org/10.56583/az.824

Wskaźniki altmetryczne

Cited by / Share

Licencja

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.

Bibliografia

Archiwum Główne Akt Dawnych, Komisja Rządowa Spraw Wewnętrznych, sygn. 4142-4146.

Baranowski B., Polska karczma, restauracja, kawiarnia, Wrocław 1979, s. 26, 29.

Bełza J., Zasady technologii chemicznej gospodarskiej, Warszawa 1840, t. 1, s. 210.

Chwalba A., Obyczaje w Polsce, Warszawa 2005, s. 155.

Grossman H., Struktura społeczna i gospodarcza Księstwa Warszawskiego, Warszawa 1925 , s. 20-28, 35.

Kasperek J., Przemysł rolno-spożywczy w Ordynacji Zamojskiej w drugiej połowie XVIII wieku, „Rocznik Lubelski” 1971, nr 14, s. 97-120.

Kermisz J., Lublin i Lubelskie w ostatnich latach Rzeczypospolitej (1788-1794), t. 1, Lublin 1939, s. 146.

Kowalczyk K., Rzemiosło Zamościa 1580–1821, Warszawa 1971.

Koźmian K., Pamiętniki, t. 1, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk 1972, s.104.

Kuchowicz Z., Obyczaje staropolskie XVII–XVIII wieku, s. 46-49, 50, 60.

Nadzieja J., Zamość 1813, Warszawa 1994, s. 39.

Niedźwiedź J., Leksykon historyczny miejscowości dawnego województwa zamojskiego, Zamość 2003, s. 119, 361.

Piątkowski A., Gorzelnik i Piwowar doskonały czyli sztuka pędzenia wódki i likworów tudzież warzenia piwa z dołączeniem wiadomości o robieniu octów. Podług Naynowszych Odkryciów w fizyce, chemii i technologii w trzech częściach wydana, Kraków 1809, t. 2, s. 14.

Rożenowa H., Produkcja wódki i sprawa pijaństwa w Królestwie Polskim 1818–1863, Warszawa 1961, s. 13-14, 19, 108.

Sawa S., Zamość 1772–1866, Zamość 2018, s. 52-53, 82-83, 73, 81, 86, 134, 137.

Sęp M., Tendencje spożycia napojów alkoholowych w Polsce, [w:] „Ruch prawniczy, ekonomiczny i socjologiczny” 1984, rok XLVI, z. 2, s. 233-234.

Szczepaniak M., Karczma, wieś, dwór, Warszawa 1977, s. 26.

Szwagrzyk J. A., Pieniądz na ziemiach polskich X–XX w., Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk-Łodź 1990, s. 256.

Westrumb J. Fr., Spostrzeżenia tyczące się sztuki palenia gorzałki, „Dziennik Ekonomiczny Zamojski” 1803, nr 4-9.