English
Język Polski
Wniosek o wyłączenie sędziego w sprawach cywilnych. Rozważania na tle aktualnej praktyki stosowania prawa
Tomasz Demendecki
Abstrakt
Do autonomicznych, podstawowych praw i wolności każdego podmiotu zalicza się tradycyjnie prawo do sądu. Jego poprawna realizacja jest uzależniona od zapewnienia dostępu do sądu obiektywnego i sprawiedliwego, w którym cały skład orzekający i poszczególni jego członkowie są bezstronni i obiektywni, korzystając z zasady niezawisłości. Do podstawowych gwarancji procesowych niezawisłości sędziowskiej w każdym postępowaniu sądowym zaliczana jest także instytucja wyłączenia sędziego, w odniesieniu do postępowania cywilnego unormowana w przepisach art. 48 i n. k.p.c.; zasadniczo konstruowana w dwojakim ujęciu, jako wyłączenie następujące z mocy ustawy oraz na żądanie samego sędziego lub strony/uczestnika postępowania. Celem badawczym postawionym przez Autora niniejszego opracowania pozostaje ustalenie, czy wniosek o wyłączenie sędziego, o którym mowa w ustawie Kodeks postępowania cywilnego, może stanowić podstawę wyłączenia określonej grupy sędziów lub wszystkich sędziów danego sądu in abstracto. Rozważania te oparte są przede wszystkim na analizie orzecznictwa oraz poglądów doktryny. W procedurze cywilnej ustawodawca nie unormował instytucji „wyłączenia sądu”; można jedynie domagać się wyłączenia indywidualnego sędziego z powodu okoliczności uzasadniającej wątpliwość co do bezstronności sędziego w danej sprawie (art. 49 k.p.c.). Ponadto de lege lata przyjąć należy, że wniosek o wyłączenie sędziego może zostać skutecznie złożony tylko w stosunku do sędziego, a w składach kolegialnych — sędziów, którzy zostali wyznaczeni do rozpoznania konkretnej sprawy cywilnej. Nie może dotyczyć zaś bezpośrednio pozostałych sędziów danego sądu, gdyż nie można wyłączyć sędziego in abstracto, na przyszłość. Należy przyjąć w szczególności, że sędziowie wymienieni we wniosku o wyłączenie wszystkich sędziów danego sądu, którzy nie zostali wyznaczeni do rozpoznania sprawy, mogą rozpoznać ten wniosek, gdyż nie dotyczy on ich bezpośrednio. Ponadto de lege ferenda konieczna wydaje się interwencja ustawodawcy, który powinien znaleźć remedium na próby obstrukcji procesowej przy wykorzystywaniu wniosków o wyłączenie sędziego. Wydaje się, że w polskim procesie cywilnym chociażby konstrukcja nadużycia prawa procesowego mogłaby w istotny sposób wpłynąć na rozwiązanie problemu wnoszenia w toku postępowań cywilnych wniosków oczywiście bezzasadnych, celowo służących przewlekaniu toczących się postępowań w sprawach cywilnych.
Słowa kluczowe:
prawo do sądu, niezawisłość sędziowska, gwarancje procesowe niezawisłości sędziowskiej, bezstronny sąd, obiektywny sędzia, wyłączenie sędziego, wniosek o wyłączenie sędziego, „wyłączenie sądu”, nadużycie prawa procesowego, obstrukcja procesowaSzczegóły
Bibliografia
Statystyki
Autorzy
Zasady cytowania
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.