Suburbanizacja w Polsce i jej konsekwencje. Perspektywa badawcza i analityczna zjawiska

Marta Dawid; Wojciech Dawid; Katarzyna Kudłacz

doi:10.56583/br.2271

Data publikacji : 2023-12-31

Tom 19 Nr 2 (2023)

Suburbanizacja w Polsce i jej konsekwencje. Perspektywa badawcza i analityczna zjawiska

Marta Dawid

https://orcid.org/0000-0001-8367-9650

Wojciech Dawid

https://orcid.org/0000-0003-2812-3822

Katarzyna Kudłacz

https://orcid.org/0000-0003-4392-8952

DOI: https://doi.org/10.56583/br.2271

Abstrakt

Autorzy artykułu na podstawie badań własnych, obserwacji oraz obszernego przeglądu literatury wskazują na złożoność i wielowymiarowość suburbanizacji oraz zróżnicowanie jej form w skali świata. Skutki suburbanizacji są jednym z kluczowych wyzwań, z jakimi muszą uporać się polskie miasta, dla których okres transformacji ustrojowej okazał się czasem destabilizacji rozwoju przestrzennego. W dużym stopniu jest to konsekwencja deregulacji przepisów planowania przestrzennego i zmian w stylu życia ich mieszkańców. Obszerna światowa literatura przedmiotu wskazuje na mnogość kosztów związanych z chaotyczną suburbanizacją. Również liczne krajowe opracowania wskazują na alarmującą skalę negatywnych konsekwencji. Autorzy artykułu koncentrują się na podkreśleniu realnej skali suburbanizacji w polskich miastach, ukazaniu jej cech wspólnych i różnic względem miast Stanów Zjednoczonych oraz Europy. Następnie, bazując na fundamentalnych badaniach suburbanizacji w USA oraz szacunkach polskich badaczy, starają się usystematyzować wiedzę o ekonomicznych, społecznych, środowiskowych skutkach podmiejskiego chaosu przestrzennego. Rzucają nowe światło na zjawisko suburbanizacji i wskazują, czasem przewrotnie, na nieoczywistych beneficjentów i poszkodowanych w tym procesie, opierając swoje obserwacje na przeglądzie literatury o skali niespotykanej wcześniej w polskich analizach.

Słowa kluczowe:

suburbanizacja, urban sprawl, konsekwencje suburbanizacji, koszty suburbanizacji, suburbanizacja w Polsce, suburbanizacja w Stanach Zjednoczonych

Szczegóły

Bibliografia

Statystyki

Autorzy

Pobierz pliki

PDF (English)

Zasady cytowania

Dawid, M., Dawid, W., & Kudłacz, K. (2023). Suburbanizacja w Polsce i jej konsekwencje. Perspektywa badawcza i analityczna zjawiska. Barometr Regionalny. Analizy I Prognozy, 19(2), 157–170. https://doi.org/10.56583/br.2271

Wskaźniki altmetryczne

Cited by / Share

Licencja

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.

Bibliografia

Anas, A. 2011. “Discovering the Efficiency of Urban Sprawl.” In The Oxford Handbook of Urban Economics and Planning, edited by N. Brooks, K. Donaghy and G.J. Knaap, 123–149. Oxford University Press. DOI: https://doi.org/10.1093/oxfordhb/9780195380620.013.0007

Anas, A., and H.-J. Rhee. 2007. “When Are Urban Growth Boundaries Not Second-Best Policies to Congestion Tolls?” Journal of Urban Economics 61 (2):263–286. doi: 10.1016/j.jue.2006.09.004. DOI: https://doi.org/10.1016/j.jue.2006.09.004

Badyda, A.J., and G. Majewski. 2006. “Analiza zmienności stężenia zanieczyszczeń komunikacyjnych w aglomeracji miejskiej na tle natężenia ruchu pojazdów i warunków meteorologicznych.” Przegląd Naukowy Inżynieria i Kształtowanie Środowiska 15 (1):146–157.

Batty, M., E. Besussi, and N. Chin. 2003. “Traffic, Urban Growth and Suburban Sprawl.” Centre for Advanced Spatial Analysis Working Paper (70).

Beauregard, R.A. 2006. When America Became Suburban. Minneapolis: University of Minnesota Press.

Brzeziński, C. 2010. “Procesy suburbanizacji obszarów podmiejskich na przykładzie gmin powiatu pabianickiego. Zmiany przestrzenne.” Acta Universitatis Lodziensis. Folia Oeconomica (245):169–177.

Burchell, R.W., A. Downs, B. McCann, and S. Mukherji. 2005. Sprawl Costs. Economic Impacts of Unchecked Development. Washington, D.C.: Island Press.

Campbell, B., R.B. Kreider, T. Ziegenfuss, P. La Bounty, M. Roberts, D. Burke, J. Landis, H. Lopez, and J. Antonio. 2007. “International Society of Sports Nutrition Position Stand: Protein and Exercise.” Journal of the International Society of Sports Nutrition 4 (1):Article number: 8. doi: 10.1186/1550-2783-4-8. DOI: https://doi.org/10.1186/1550-2783-4-8

Chin, N. 2002. “Unearthing the Roots of Urban Sprawl: a Critical Analysis of Form, Function and Methodology.” Centre for Advanced Spatial Analysis Working Paper (47).

Cobb, R.L. 1998. Government Policy and Urban Sprawl. Springfield, Illinois.

The Costs of Sprawl. Environmental and Economic Costs of Alternative Residential Development Patterns at the Urban Fringe. Prepared for the Council on Environmental Quality, the Office of Policy Development and Research, Department of Housing and Urban Development, and the Office of Planning and Management, Environmental Protection Agency. 1974. 3 vols. Washington: U.S. Government Printing Office.

Cyran, R. 2016. “Proces suburbanizacji na przykładzie miasta Bielsko-Biała i wybranych gmin powiatu bielskiego.” Studia Ekonomiczne (Katowice) (279):204–213.

Czarnecki, B. 2011. “Przejawy i konsekwencje depopulacji polskich miast. Zarys problemu.” Architecturae et Artibus 3 (4):13–20.

Dawid, M. 2021. “Typologia regionów miejskich województwa łódzkiego ze względu na charakter i przebieg procesów urbanizacji.” Urban Development Issues 71:114–127. doi: 10.51733/udi.2021.71.12. DOI: https://doi.org/10.51733/udi.2021.71.12

Dawid, W. 2020. “Potencjalne koszty suburbanizacji. Zarys problematyki oraz praktyka badawcza.” Urban Development Issues 66:35–43. doi: 10.2478/udi-2020-0009. DOI: https://doi.org/10.2478/udi-2020-0009

Dawid, W. 2021. “Wyzwania i zagrożenia związane z suburbanizacją w realiach starzejącego się społeczeństwa.” Urban Development Issues 72:53–63. doi: 10.51733/udi.2021.72.05. DOI: https://doi.org/10.51733/udi.2021.72.05

Dawid, W., M. Dawid, and K. Kudłacz. 2021. “Kosztochłonność suburbanizacji — ujęcie holistyczne.” Urban Development Issues 70:75–85. doi: 10.51733/udi.2021.70.07. DOI: https://doi.org/10.51733/udi.2021.70.07

Graboś, A., S. Żymankowska-Kumon, J. Sadlok, and R. Sadlok. 2014. Przeciwdziałanie niskiej emisji na terenach zwartej zabudowy mieszkalnej. Edited by R. Sadlok. Kraków: Stowarzyszenie na Rzecz Efektywności Energetycznej i Rozwoju Odnawialnych Źródeł Energii “HELIOS.”

Harasimowicz, A. 2018. “Suburbanizacja a rola obszarów otaczających miasto. Ujęcie teoretyczne.” Studia Miejskie 29:115–130. DOI: https://doi.org/10.25167/sm2017.029.08

Harris, R. 2015. “Suburbanization and Suburbanism.” In International Encyclopedia of the Social & Behavioral Sciences (Second Edition), edited by J.D. Wright, 660–666. Oxford: Elsevier. DOI: https://doi.org/10.1016/B978-0-08-097086-8.74044-X

Kajdanek, K. 2011. “Suburbanizacja w Polsce. Pejzaż społeczno-przestrzenny.” Przegląd Socjologiczny. Kwartalnik Polskiego Instytutu Socjologicznego 60 (2/3):303–321.

Kajdanek, K. 2012. Suburbanizacja po polsku. Kraków: Zakład Wydawniczy “Nomos.”

Koj, J. 2020. “Rozwój przedmieść a globalizacja: zróżnicowanie przebiegu procesów suburbanizacji na świecie i w Polsce.” Urban Development Issues 66:15–23. doi: 10.2478/udi-2020-0007. DOI: https://doi.org/10.2478/udi-2020-0007

Kowalewski, A.T., T. Markowski, and P. Śleszyński, eds. 2018. Studia nad chaosem przestrzennym, Studia / Polska Akademia Nauk Komitet Przestrzennego Zagospodarowania Kraju. Warszawa: KPZK PAN.

Kudłacz, K. 2021. “Wskaźniki pomiaru przyrodniczych konsekwencji suburbanizacji.” Urban Development Issues 71:96–103. doi: 10.51733/udi.2021.71.10. DOI: https://doi.org/10.51733/udi.2021.71.10

Kulmer, V., O. Koland, K.W. Steininger, B. Fürst, and A. Käfer. 2014. “The Interaction of Spatial Planning and Transport Policy: a Regional Perspective on Sprawl.” Journal of Transport and Land Use 7 (1):57–77. doi: 10.5198/jtlu.v7i1.374. DOI: https://doi.org/10.5198/jtlu.v7i1.374

Kurek, S., J. Gałka, and M. Wójtowicz. 2014. Wpływ suburbanizacji na przemiany wybranych struktur demograficznych i powiązań funkcjonalno-przestrzennych w Krakowskim Obszarze Metropolitalnym, Prace Monograficzne / Uniwersytet Pedagogiczny im Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie. Kraków: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Pedagogicznego.

Larson, W., and W. Zhao. 2020. “Self-Driving Cars and the City: Effects on Sprawl, Energy Consumption, and Housing Affordability.” Regional Science and Urban Economics 81:103484. doi: 10.1016/j.regsciurbeco.2019.103484. DOI: https://doi.org/10.1016/j.regsciurbeco.2019.103484

Lisowski, A., and M. Grochowski. 2008. “Procesy suburbanizacji. Uwarunkowania, formy i konsekwencje.” In Ekspertyzy do koncepcji przestrzennego zagospodarowania kraju 2008–2033. T. 1, edited by K. Saganowski, M. Zagrzejewska-Fiedorowicz and P. Żuber, 217–280. Warszawa: Ministerstwo Rozwoju Regionalnego.

Lityński, P. 2023. “Living in Sprawling Areas: a Cost-Benefit Analysis in Poland.” Journal of Housing and the Built Environment 38 (2):1069–1096. doi: 10.1007/s10901-022-09986-6. DOI: https://doi.org/10.1007/s10901-022-09986-6

Łuków, A. 2016. “Ekonomiczne aspekty suburbanizacji aglomeracji rzeszowskiej.” Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Geographica 10:24–32. DOI: https://doi.org/10.24917/10.24917/20845456.10.2

Małek, J. 2011. “Historyczne i współczesne uwarunkowania procesów suburbanizacji.” Przestrzeń i Forma. Kwartalnik Naukowo-Dydaktyczny (16):431–442.

Mantey, D. 2011. Żywiołowość lokalizacji osiedli mieszkaniowych na terenach wiejskich obszaru metropolitalnego Warszawy. Warszawa: Uniwersytet Warszawski. Wydział Geografii i Studiów Regionalnych.

Mayer, M., and R. Szmytkie. 2014. “Kształtowanie się stref podmiejskich wokół miast średniej wielkości (studia przypadków z regionu południowo-zachodniego).” In Zintegrowany rozwój obszarów wiejskich w świetle polityki Unii Europejskiej. T. 2, Wielofunkcyjność obszarów wiejskich, edited by M. Biczkowski and A. Jezierska-Thöle, 121–152. Toruń: Wydawnictwo Naukowe UMK.

Mendonça, R., P. Roebeling, F. Martins, T. Fidélis, C. Teotónio, H. Alves, and J. Rocha. 2020. “Assessing Economic Instruments to Steer Urban Residential Sprawl, Using a Hedonic Pricing Simulation Modelling Approach.” Land Use Policy 92:104458. doi: 10.1016/j.landusepol.2019.104458. DOI: https://doi.org/10.1016/j.landusepol.2019.104458

Nicolaides, B.M., and A. Wiese. 2017. Suburbanization in the United States after 1945. In Oxford Research Encyclopedias, American History. Oxford: Oxford University Press. DOI: https://doi.org/10.1093/acrefore/9780199329175.013.64

O’Toole, R. 2009. Gridlock. Why We’Re Stuck in Traffic and What to Do about It. Washington, D.C.: CATO Institute.

Osman, S., A. Nawawi, and A. Jamalunlaili. 2009. “Urban Sprawl and Its Financial Cost: - A Conceptual Framework.” Asian Social Science 4:39–50. doi: 10.5539/ass.v4n10p39. DOI: https://doi.org/10.5539/ass.v4n10p39

Ouředníček, M. 2007. “Differential Suburban Development in the Prague Urban Region.” Geografiska Annaler: Series B, Human Geography 89 (2):111–126. doi: 10.1111/j.1468-0467.2007.00243.x. DOI: https://doi.org/10.1111/j.1468-0467.2007.00243.x

Palak, M. 2016. Nowe oblicza przedmieść. Socjologiczne studium suburbanizacji w Polsce na przykładzie Rzeszowa. Rzeszów: Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego.

Peiser, R.B. 1984. “Risk Analysis in Land Development.” Real Estate Economics 12 (1):12–29. doi: 10.1111/1540-6229.00308. DOI: https://doi.org/10.1111/1540-6229.00308

Repaská, G., K. Vilinová, and L. Šolcová. 2017. “Trends in Development of Residential Areas in Suburban Zone of the City of Nitra (Slovakia).” European Countryside 9 (2):287–301. doi: 10.1515/euco-2017-0018. DOI: https://doi.org/10.1515/euco-2017-0018

Simon, D. 2008. “Urban Environments: Issues on the Peri-Urban Fringe.” Annual Review of Environment and Resources 33 (1):167–185. doi: 10.1146/annurev.environ.33.021407.093240. DOI: https://doi.org/10.1146/annurev.environ.33.021407.093240

Smutek, J. 2016. “Wpływ suburbanizacji na budżety gmin w strefie oddziaływania wielkich miast w Polsce.” doctoral thesis, Katedra Badań Miast i Regionów, Wydział Nauk o Ziemi US, Uniwersytet Szczeciński.

Sýkora, L., and M. Ourednek. 2007. “Sprawling Post-Communist Metropolis: Commercial and Residential Suburbanization in Prague and Brno, the Czech Republic.” In Employment Deconcentration in European Metropolitan Areas: Market Forces versus Planning Regulations, edited by E. Razin, M. Dijst and C. VÁZquez, 209–233. Dordrecht: Springer Netherlands. DOI: https://doi.org/10.1007/978-1-4020-5762-5_8

Sýkora, L., and K. Stanilov. 2014. “The Challenge of Postsocialist Suburbanization.” In Confronting Suburbanization, edited by L. Sýkora and K. Stanilov, 1–32. Chichester, UK: Wiley Blackwell. DOI: https://doi.org/10.1002/9781118295861.ch1

Szelényi, I.n. 1983. Urban Inequalities under State Socialism, The Library of Political Economy. Oxford – New York: Oxford University Press.

Szymańska, D., and J. Biegańska. 2011. “Fenomen urbanizacji i procesy z nim związane.” Studia Miejskie 4:13–38.

Wassmer, R.W., and M.C. Bass. 2004. Sprawl’s Impact on Urban Housing Prices in the United State. Sacramento: California Senate Office of Research.

Więcław-Michniewska, J. 2006. Krakowskie suburbia i ich społeczność. Kraków: Instytut Geografii i Gospodarki Przestrzennej Uniwersytetu Jagiellońskiego.

Windsor, D. 1979. “A Critique of The Costs of Sprawl.” Journal of the American Planning Association 45 (3):279–292. doi: 10.1080/01944367908976967. DOI: https://doi.org/10.1080/01944367908976967

Yang, R., and P.A. Jargowsky. 2006. “Suburban Development and Economic Segregation in the 1990s.” Journal of Urban Affairs 28 (3):253–273. doi: 10.1111/j.1467-9906.2006.00291.x. DOI: https://doi.org/10.1111/j.1467-9906.2006.00291.x

Young, D. 1995. Alternatives to Sprawl. Cambridge, Mass.: Lincoln Institute of Land Policy.

Zborowski, A., and P. Raźniak. 2013. “Suburbanizacja rezydencjonalna w Polsce. Ocena procesu.” Studia Miejskie 9:37–50.

Ziółkowska, M. 2020. “Metody badań urbanizacji na gruncie geografii osadnictwa i gospodarki przestrzennej.” Urban Development Issues 66:69–79. doi: 10.2478/udi-2020-0012. DOI: https://doi.org/10.2478/udi-2020-0012

Źróbek-Różańska, A., and A. Wolny. 2017. “Zatrzymać czy pozwolić? Nieoczywiste skutki suburbanizacji. Studium podolsztyńskich gmin wiejskich.” Studia Miejskie 26:9–23. DOI: https://doi.org/10.25167/sm2017.026.01