Abstrakt

Od ponad dekady w Polsce spada realna ranga problematyki ochrony środowiska w polityce rozwoju państwa. Jednym z przejawów tego procesu jest obniżenie jakości dokumentów polityki ekologicznej. W sytuacji wzrostu ilości i ogromnego rozproszenia informacji o środowisku, kluczowe staje sporządzanie poprawnej diagnozy sozologicznej. Powinna ona stanowić punkt wyjścia dla opracowania polityki ekologicznej państwa i wszystkich programów ochrony środowiska dla województw, powiatów i gmin. Diagnoza — oparta o zestaw mierników — powinna dostarczyć kompleksowej wiedzy o antropogenicznej presji na środowisko, jakości środowiska oraz działaniach prowadzonych w zakresie ochrony środowiska. Zaproponowana przez autora metoda diagnozy bazuje na 86 miernikach, analizowanych w przeprowadzonych badaniach dla lat 2000–2009 na poziomie gminnym. Podstawowe źródła danych stanowią Bank Danych Lokalnych GUS oraz Państwowy Monitoring Środowiska. W rezultacie analizy miar dotyczących średniej dekadowej wartości mierników, wartości w ostatnim roku oraz zmienności między rokiem początkowym a końcowym, powstała baza danych która posłużyła do sporządzania klasyfikacji sozologicznych. Pozwoliły one na przeprowadzenie regionalizacji sozologicznej kraju oraz delimitację obszarów problemów sozologicznych (OPS), które powinny stanowić główne strefy działań w zakresie ochrony środowiska. Uzyskane wyniki potwierdziły trwałość podziału sozologicznego Polski, posiadającego swoje korzenie jeszcze w XIX-wiecznym rozwoju górnictwa i przemysłu. Część południowa kraju oraz główne aglomeracje miejskie (z warszawską na czele) to obszary największych problemów sozologicznych, a cześć północna – najmniejszych. W końcu badanej dekady zaznaczyło się powstanie drugiej strefy problemów sozologicznych, zajmującej obszar od Wielkopolski do Podlasia.