Abstrakt

W ostatnich latach obserwuje się coraz większe zainteresowanie badaniem sztuki jako systemu zintegrowanego, w poszukiwaniu elementów zmiennych, które umożliwiają analizę natury i schematów całości procesu oraz poszczególnych zjawisk. Prowadzi to nieuchronnie do poszukiwania symbolu, który pozwala określić cechy sztuki kultur narodowych, opowieści duchowej i ideologii. Sztuka odnosi się do postaci jako jednego ze środków artystycznego wyrazu, wyobrażeniowego myślenia i języka, w którym zawarta jest zakodowana historia i mity, pozwalające odczuwać ją przez pokolenia. Postacie zakodowane w zabytkach sztuki i rzemiosła żydowskiego odzwierciedlają wiodącą ideologię estetyczną ludzi. Wyniki badań potwierdzają pogląd, że używanie symboli astralnych w judaizmie ma bardzo głęboką tradycję. Teksty Tory dość często odwołują się do ciał niebieskich, ich wygląd związany jest z boskim planem [Breishit 1: 14-17]. Zgodnie z wolą Wszechmogącego Słońce zostało stworzone, aby kontrolować pory roku na Ziemi, a Księżyc wyznacza święta. Każdy nowy miesiąc zaczynał się od nowej fazy – nowiu. Te dni były szczególnie obchodzone wśród Żydów w okresie biblijnym. Ludzie składali specjalne ofiary do świątyń, trąbiąc w rytualny róg [Ps. 80.4-5.] Gwiazdy są wspomniane pod koniec procesu tworzenia, ale Tora nie wyjaśnia, dlaczego zostały stworzone; w Talmudzie ich rola w życiu ludzi jest niewystarczająca w przeciwieństwie do Słońca i Księżyca. W komentarzach do Tory Raszi nazywa konstelację „sługami miesięcy”, a Tora z ich pomocą opisuje czas; znaki zodiaku służą do określenia miesięcy w roku. W ten sposób model wszechświata jest wyraźnie ukształtowany w astrologii, a ciała niebieskie stały się integralną częścią kultury żydowskiej, pełniły szereg zasadniczych funkcji. Podział na 12 plemion Izraela odpowiada podziałowi na 12 miesięcy. Biblia opisuje położenie rodów synów Izraela podczas wyjścia z Egiptu wokół Pawilonu Objawienia z czterech stron świata [Bemidbar 2: 2-32]. Znaczenie ciał niebieskich, planet i gwiazd w życiu Żydów jest również wskazywane w tradycyjnych hebrajskich pozdrowieniach, takich jak „Mazel Tov” – „mazel” jest tłumaczone jako konstelacja, znak zodiaku, planeta i los oraz „ tov” oznacza dobry. W pozdrowieniach znaczenie sukcesu i dobrej gwiazdy to podstawa. O znaczeniu żydowskich znaków zodiaku wspomina modlitwa recytowana przez 9 Ave. W dniu, w którym Żydzi zbierają się w synagogach, by opłakiwać zniszczoną Świątynię, wszyscy czytali „Keane” – modlitwę pogrzebową, która opiera się na sekwencji znaków zodiaku. Astronomiczna ideologia Żydów ukształtowała się pod wpływem Babilonu, nauk zoroastryzmu, platonizmu i nauki rzymskiej, które miały znaczący wpływ na cały Bliski Wschód. Ambiwalencja praw do obrazowania ciał niebieskich, planet i znaków zodiaku w debatach teologicznych czołowych europejskich diaspor rowińskich różnych czasów nie doprowadziła do odrzucenia ich reprodukcji we wschodniej Halicynie w XVIII-I tercji XX wieku. Dyski słoneczne, symbole znaków zodiaku, tradycyjnie zdobią najważniejsze miejsca i przedmioty sakralne: ściany synagog i Aron-ha-kodesz, Korony Tory, naczynia rytualne na ceremonię noworodkową. W kompozycji Aron-ha-Kodesz wprowadzono obraz dysku słonecznego z promieniami, często pokrytymi złotem. Boskie światło, głównie zdobiące ogólny projekt, jest symbolem boskiej obecności, a w niektórych przypadkach uzupełnione tetragramem. Również w synagogach wschodniej Halicyny powszechna staje się praktyka zastępowania obrazu Słońca „boskim światłem”, co realizuje się za pomocą okrągłego okna znajdującego się nad aron-ha-kodesz. Przykładem tego rozwiązania jest Aron-ha-Kodesz w synagodze w Żółkwi, Chorostkowie, Podhajcach, Gusiatynie, Samborze. Należy zauważyć, że taka tradycja była typowa dla kościołów chrześcijańskich. Dochodzimy do wniosku, że koło zodiaku jest jednym z najważniejszych elementów w filozofii żydowskiej, która ucieleśnia podstawowe idee kosmologiczne, jest boskim darem ludu Izraela, który kodyfikuje główne punkty orientacyjne historyczne i etapy duchowe. Pojawienie się ciał niebieskich w judaizmie jest aktem woli Bożej, a wizerunki opisane są w drugim przykazaniu Dkadeloha oraz licznych komentarzach czołowych łazików i filozofów. Symbole i znaki zodiaku oraz ikonografię ich wizerunków w kulturze żydowskiej ukształtowała astronomia starożytnego Babilonu. Ideologia procesu tworzenia i wszechświata, sens miesięcy życia Żydów i życzenie powodzenia zostały ucieleśnione w znakach zodiaku. W końcu obrazy symboli zodiaku tracą głębokie znaczenie i nabierają cech ikonicznego motywu zdobniczego.