Razem przez wieki w jednym mieście. Wybrane zagadnienia z dziejów społeczności żydowskiej w Tarnowie

Anna Pachowicz

doi:10.56583/sz.2646

Published : 2024-12-31

Vol. 14 (2024)

Together Through Centuries in One City: Selected Aspects of Jewish Community Life in Tarnow

Anna Pachowicz

https://orcid.org/0000-0002-0977-6150

DOI: https://doi.org/10.56583/sz.2646

Abstract

The history of the Jewish community in Tarnow can be traced back to the 15th century. From that time until the 20th century, Poles and Jews coexisted in this Galician city, engaging in shared work, observing their respective religious festivals, and partaking in communal leisure activities. This article primarily seeks to present an image of the Jewish community as an integral element of Tarnow’s historical narrative, and to examine the dynamics of Polish-Jewish relations within the city. For over six centuries, these relations were largely amicable, notwithstanding certain challenging periods, such as when the proprietor of Tarnow, as a privately held town until 1772, exercised authority over the rights of the Jewish community, possessing the prerogative to prohibit Jewish settlement and entry, or to impose restrictions on trade. This article identifies several notable Jewish figures for whom Tarnow served as either a place of birth or a location of professional activity. The discussion concludes with a reflection on the most tragic episode in the history of Tarnow’s Jewish community: the period of the Second World War and the extermination of thousands of its inhabitants, for whom this city represented their home. In the contemporary landscape of Tarnow, the legacy of its Jewish inhabitants is evoked by, inter alia, the Jewish cemetery, the bimah, the ritual bathhouse, and the mezuzahs affixed to doorframes.

Keywords:

Tarnow, Jews in Tarnow, Polish-Jewish relations

Details

References

Statistics

Authors

Download files

PDF (Język Polski)

Citation rules

Pachowicz, A. (2024). Together Through Centuries in One City: Selected Aspects of Jewish Community Life in Tarnow. Jewish Studies. Almanac, 14, 45–61. https://doi.org/10.56583/sz.2646

Altmetric indicators

Cited by / Share

Licence

This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-ShareAlike 4.0 International License.

References

Balicki W., Miasto Tarnów pod względem historycznym, statystycznym, topograficznym i naukowym, Tarnów 1831.

Bałaban M., Historia Żydów w Krakowie i na Kazimierzu 1304–1868, t. 2: 1656–1868, Kraków 1936.

Bańburski K., Bogacz J., Kozioł J., Żydzi w Tarnowie. Świat, którego nie ma, Tarnów 2003.

Bartosz A., Tu był tarnowski sztetl, w: Przywracanie pamięci. Rewitalizacja zabytkowych dzielnic żydowskich w miastach Europy Środkowej, red. M.A. Murzyn, J. Purchla, tłum. M. Myszkiewicz, J. Czudec, Kraków 2008, s. 343–362.

Bartosz A., Żydowskim szlakiem po Tarnowie = In the Footsteps of the News of Tarnów, Tarnów 2000.

Buszko J., Polacy w parlamencie wiedeńskim 1848–1918, Warszawa 1996.

Chłędowski K., Pamiętniki, t. 2: Wiedeń (1881–1901), oprac., wstęp A. Knot, Wrocław 1951.

Cywiński P.M., Początki Auschwitz w pamięci pierwszego transportu polskich więźniów politycznych, Oświęcim 2015.

Encyklopedia Tarnowa, red. A. Niedojadło, Tarnów 2010.

Guldon Z., Ludność żydowska w miastach Małopolskich w drugiej połowie XVII wieku, w: Żydzi w Małopolsce. Studia z dziejów osadnictwa i życia społecznego, red. F. Kiryk, Przemyśl

, s. 23–36.

Herzig F., Katedra niegdyś Kollegiata w Tarnowie wraz z krótką wzmianką o innych kościołach tarnowskich. Szkic historyczny na pamiątkę 500. rocznicy istnienia tegoż kościoła, Tarnów 1900.

Horn M., Najstarszy rejestr osiedli żydowskich w Polsce w 1507 roku, „Biuletyn Żydowskiego Instytutu Historycznego”, 1974, nr 3, s. 11–15.

Hrabstwo Tarnowskie Sanguszków. Studia i materiały źródłowe, cz. 1, Tarnów 2001.

Kiryk F., Miasta regionu tarnowskiego — Tarnów, Tuchów, Ciężkowice do końca XVI w., w: Tarnów. Dzieje miasta i regionu, t. 1: Czasy przedrozbiorowe, red. F. Kiryk, Z. Ruta, Tarnów 1981, s. 211–297.

Krakowianie. Wybitni żydzi krakowscy w XIV–XX w., red. A. Kutylak, Kraków 2006.

Pachowicz A., Kompozytor, aranżer, dyrygent, Żyd rodem z Tarnowa — Jerzy Gert (1908–1968), w: Żydzi w kulturze muzycznej Galicji, t. 1, red. E. Nidecka, Rzeszów 2021, s. 180–198.

Pachowicz A., Środowisko inteligencji żydowskiej w Tarnowie w latach 1772–1918 (wybrani przedstawiciele), „Galicja. Studia i Materiały”, 11 (2024), s. 498–510. DOI: https://doi.org/10.15584/galisim.2024.11.23

Pachowicz A., Wrzesień 1939 roku w Tarnowie, w: Wrzesień 1939 roku. Geneza II wojny światowej w polskiej perspektywie, t. 2: Wojsko, wojna, jeniectwo, red. J. Faryś, T. Sikorski, P. Słowiński, Gorzów Wielkopolski 2010, s. 155–161.

Pachowicz A., Zapomniany żołnierz. Ppłk Stefan Musiałek-Łowicki 1896–1986, Tarnów 2016.

Pietrzykowa A., Region tarnowski w okresie okupacji hitlerowskiej. Polityka okupanta i ruch oporu, Kraków 1984.

Pietrzykowa A., Tarnowskie więzienie jako ostatni etap przed Oświęcimiem, „Zeszyty Tarnowskie”, 1971, nr 3, s. 37–44.

Pietrzykowa A., Ziemia tarnowska w latach okupacji hitlerowskiej. Kronika zdarzeń, „Zeszyty Tarnowskie”, 1972, nr 4, s. 77–97.

Pietrzykowa A., Ziemia tarnowska w latach 1939–1945, w: Tarnów. Dzieje miasta i regionu, t. 3: Lata drugiej wojny światowej i okupacji hitlerowskiej oraz Polski Ludowej, red. F. Kiryk, Z. Ruta, Tarnów 1987, s. 11–128.

Półćwiartek J., Skupiska żydowskie w Galicji u schyłku XVIII w., w: Żydzi w Małopolsce. Studia z dziejów osadnictwa i życia społecznego, red. F. Kiryk, Przemyśl 1991, s. 149–157.

Sejm Czterech Ziem. Źródła, oprac. J. Goldberg, A. Kaźmierczyk, Warszawa 2011.

Schipper I., Żydzi w Tarnowie do końca XVIII w., „Kwartalnik Historyczny”, 19 (1905), nr 2, s. 228–239.

Strzelecka I., Pierwsi Polacy w KL Auschwitz, „Zeszyty Oświęcimskie”, 1983, nr 18, s. 5–144.

Tarnów. Wielki przewodnik, t. 8: Zawale, red. S. Potępa, Tarnów 2001.

Wróbel S., Cudzoziemcy w Starym Tarnowie, „Rocznik Tarnowski”, 1990, s. 11–22.

Wykaz Członków i Posłów Sejmu Krajowego Królewstwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na VI. peryod w roku 1892, Lwów 1892.

Zimne spojrzenie. Ostatnie zdjęcia rodzin żydowskich z getta w Tarnowie, katalog wystawy = The Cold Eye. Final Pictures of Jewish Families from the Tarnów Ghetto, exhibition catalogue, oprac. G. Aly, U. Baumann, M. Berner i in., tłum. H. Zeman-Castillo, J. Chase, Tarnów 2023.

Anna Pachowicz

apachowicz@interia.eu
https://orcid.org/0000-0002-0977-6150

Affiliation:

Akademia Tarnowska Poland

Bio Statement (e.g., department and rank)

Dr hab. nauk humanistycznych w zakresie historii (2006 r. dr UJ; dr hab. 2016 r. UJ); prof. Akademii Tarnowskiej. Zainteresowania naukowe skoncentrowane wokół historii powszechnej oraz historii Polski końca XIX i XX w., zwłaszcza okresu II wojny światowej ze szczególnym uwzględnieniem dziejów polskiej emigracji wojennej w Anglii i Francji. Autorka wielu publikacji, m.in. monografii: Działalność Komitetu Ministrów dla Spraw Kraju 1939-1945, Warszawa 2010; Towarzystwo Opieki nad Polakami we Francji 1941–1944, Toruń 2013; Zapomniany żołnierz. Ppłk Stefan Musiałek-Łowicki 1896–1986, Tarnów 2016.