Zamość w Królestwie Kongresowym mieszkańcy miasta-twierdzy a władze wojskowe i cywilne

Jacek Feduszka

doi:10.56583/az.1493

Published : 2007-12-31

Vol. 6 (2007)

Zamość w Królestwie Kongresowym mieszkańcy miasta-twierdzy a władze wojskowe i cywilne

Jacek Feduszka

DOI: https://doi.org/10.56583/az.1493

Abstract

Po upadku Księstwa Warszawskiego, klęsce Napoleona i jego armii w Rosji, bohaterskiej obronie i kapitulacji twierdzy zamojskiej w 1813 r., Zamość wraz z przyległymi terenami znalazł się pod okupacją rosyjską*. W 1815 r. mocą uchwał Kongresu Wiedeńskiego powstało Królestwo Polskie (Kongresowe), stworzone na terenach byłego Księstwa Warszawskiego. Jednym z ośmiu województw Królestwa było województwo lubelskie (obejmujące teren byłego Departamentu lubelskiego) w tymże województwie znalazł się Zamość. Granica południowa nowo powstałego Królestwa Polskiego, zgodnie z artykułem 3 traktatu między Rosją a Austrią z 3 maja 1815 r. (będącego integralną częścią postanowień końcowych Kongresu Wiedeńskiego), utrzymana została na linii ustalonej traktatem wiedeńskim z 1809 r. Tym samym Zamość, tak jak i w Księstwie Warszawskim, znalazł się w bliskości granicy austriackiej. Blisko jedenaście lat pertraktacji, prac komisji rządowych Księstwa Warszawskiego i później Królestwa Polskiego, sprawiło, że 30 stycznia 1821 r. Zamość przestał być miastem prywatnym. Do tego momentu zarówno zarząd miejski, burmistrz jak i mieszkańcy miasta, byli traktowani (z wyjątkiem okresów wojny i oblężenia rosyjskiego w 1813 r.) jak równoprawni partnerzy we wszelkich przedsięwzięciach proponowanych wobec Zamościa.

Most read articles by the same author(s)

Jacek Feduszka, Pomoc Zamościa dla Węgrów w 1956 roku , The Archivist of Zamość: Vol. 15 (2017)
Jacek Feduszka, Jakub Żygawski, The “Irretrievably Lost” Zamość Foundation Charter of 1580 in the Resources of the National Archive in Kraków. Reflections on the Fate of the Document After 1860. , The Archivist of Zamość: Vol. 19 (2021)

Details

References

Statistics

Authors

Download files

pdf (Język Polski)

Citation rules

Feduszka, J. (2007). Zamość w Królestwie Kongresowym mieszkańcy miasta-twierdzy a władze wojskowe i cywilne. The Archivist of Zamość, 6, 27–36. https://doi.org/10.56583/az.1493

Altmetric indicators

Cited by / Share

Licence

This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NoDerivatives 4.0 International License.

References

Archiwum Państwowe w Lublinie (dalej APL), Archiwum Ordynacji Zamojskiej (dalej AOZ), sygn. 16973 „f”, k. 4, 29, 78-80.

APL, Komisja Województwa Lubelskiego, sygn. 616.

APL, AOZ, Rada Administracyjna Królestwa Polskiego Nr 1, 6, 8, wypis z „Protokółu Sekretariatu Stanu Królestwa Polskiego 29 XI/6 XII 1820, Opawa”.

APL, Rząd Gubernialny Lubelski– Skarb nr 504.

Archiwum Państwowe w Radomiu, Akta Komisji Rządowej Przychodów i Skarbu, sygn. 1955, „Pretensje Ordynata Zamoyskiego z przyczyny obrócenia miasta Zamościa na Twierdzę” R. 1816, k. 35.

Archiwum Państwowe w Zamościu (dalej APZ), Akta miasta Zamościa, Magistrat miasta Zamościa 1810-1915, sygn. 1 „Domy i place na rzecz Rządu zajęte 1821-1826”, poszyt 2-b-8, vol. 1, sygn. 4, poszyt 2-d-4, vol. 1, sygn. 12 „Podatek podymny, szarwark i liwerunek 1820-1824” poszyt 2-p-14, vol. 1.

APZ, Notariusz Antoni Szuszkowski w Zamościu, sygn. 3, k. 17, poz. 32, k. 32, poz. 61, k. 72.

Archiwum Główne Akt Dawnych (dalej AGAD), Biblioteka Ordynacji Zamoyskich, Nr 813, Rkps. 235, 255, 263, 920, 931, 563, 581, 2668; Nr 96; Tabela miast, wsi i osad Królestwa Polskiego z wyrażeniem ich położenia i ludności..., Warszawa 1827, t. 2, s. 315.

AGAD, Komisja Rządowa Spraw Wewnętrznych nr 41, 46; sygn. 4145, k. 81, Protokóły Rady Administracyjnej, t. 9, s. 185, posiedzenie z 2 VI 1821 r.; sygn. 93 I-II, k. 2, sygn. 93, sygn. 4147.

AGAD, Komisja Rządowa Wojny, Rkps. 60 II, poz. 189, 69c, s. 14-15, nr 62, 178, 358, 477,480, 598. sygn. 64, 579.

AGAD, Zespół Akta Władz Centralnych Powstania 1830-1831, Rkps. 259.

Askenazy S., Łukasiński, Warszawa 1929, t. 1, s. 286-287.

Bielecki R., Słownik biograficzny oficerów powstania listopadowego, Warszawa 1995-1998, t. 2, s. 225.

Ćwik W., Zamość więzieniem, w: Zamość z przeszłości twierdzy i miasta, red. A. Koprukowniak, A. A. Witusik, Lublin 1980, s. 182-192, s. 226 przypis 44.

Ćwik W., Zmiana charakteru miasta w XIX wieku. Zamość miastem „narodowym”, w: Zamość i Zamojszczyzna w dziejach i kulturze polskiej, red. K. Myśliński, Lublin 1969, s. 224-226.

Dąbrowski S., Teatr w Lublinie i teatry w lubelskiem 1860-1880, „Pamiętnik Lubelski”, t. 1, 1930, s. 330.

Dumała K., O architekturze Zamościa przed XIX wieczną przebudową, „Kwartalnik Architektury i Urbanistyki”, 1971, t. 16, z. 1, s. 3-22.

Feduszka J., Twierdze Modlin, Serock, Zamość w planach strategicznych powstania listopadowego 1830-1831, Lublin 1999, s. 131-136, przypis 43.

Feduszka J., Korpus oficerski twierdzy zamojskiej w powstaniu listopadowym 1830-1831, w: Ojczyzna i Wolność, red. A. Barańska, W. Matwiejczyk, E. M. Ziółek, Lublin 2000, s. 391-401.

Herbst S., Zachwatowicz J., Twierdza Zamość, Warszawa 1936, s. 87-88.

Kędziora A., Encyklopedia miasta Zamościa, Chełm 2000, s. 212.

[Kratter F.], „Rozmaitości” nr 35, 1825, s. 288 (dodatek kulturalno-literacki do „Gazety Lwowskiej”).

Kowalczyk K, Rzemiosło Zamościa 1580-1821, Warszawa 1971, s. 51-52.

Łukasiński W., Pamiętniki, Warszawa 1960.

Niemcewicz J. U., Podróże historyczne po ziemiach polskich od 1811 do 1828 roku, Petersburg 1859, s. 144-148.

Nowy Kalendarzyk Polityczny na rok zwyczajny 1829, Warszawa [1828], s. 352, 379.

Pawlicki B. M. , Kamienice mieszczańskie Zamościa. Problemy ochrony, Kraków 1999, s. 147-152.

Potocki L. M., Zamość i jego instytucje pod względem religii, oświaty i dziejów krajowych, Kraków 1862 (oprac. B. Sroczyńska, Zamość 1980), s. 723.

Sawa B., Był sobie magistrat...Urząd Municypalny 1815-1830 (I), „Tygodnik Zamojski” R. XII, nr 15, 12.04.1991, s. 8.

Sawa B., Był sobie magistrat... Powstanie listopadowe, „Tygodnik Zamojski”, R. XII, Nr 19, 10.05.1991, s. 7, s. 9.

Sroczyńska B., Historia zamiany Zamościa na miasto rządowe twierdzę 1810-1821, w: Rewaloryzacja Zamościa, Warszawa-Zamość 1979, s. 27- 34, 35, 41-42, 46-47, 53.

Sroczyńska-Sawa B., Zamojska twierdza w latach 1809-1825, „Rocznik Zamojski”, t. 1, Zamość 1984, s. 229-230.

Sroczyńska B., Zamość w XIX stuleciu, w: „Konserwatorka Teka Zamojska”, Warszawa-Zamość 1986 s. 19-20, s. 64-80 („Urządzanie przedmieść”), 155-156. 157.

Szyszka B., Tradycje Akademii Zamojskiej w życiu umysłowym Zamościa w XIX wieku, w: Akademia Zamojska i jej tradycje, red. B. Szyszka, Zamość 1994, s. 118-130.

Wybór tekstów źródłowych z historii Polski w latach 1795-1864, oprac. S. Kieniewicz, T. Mencel, W. Rostocki, Warszawa 1956, s. 224.