Dezinformacja wojenna – analiza sposobów manipulacji zastosowanych w fake newsach rozpowszechnianych w pierwszych 100 dniach wojny na Ukrainie w 2022 r.

Klaudia Rosińska

doi:10.56583/frp.2696

Data publikacji : 2024-06-30

Nr 20 (2024)

Dezinformacja wojenna – analiza sposobów manipulacji zastosowanych w fake newsach rozpowszechnianych w pierwszych 100 dniach wojny na Ukrainie w 2022 r.

dr Klaudia Rosińska

https://orcid.org/0000-0002-0503-9823

DOI: https://doi.org/10.56583/frp.2696

Abstrakt

W artykule zostanie omówione zagadnienie dezinformacji wojennej z perspektywy analizowania technik manipulacyjnych użytych w fake newsach zidentyfikowanych na portalu Facebook.com. Za pomocą jakościowej metody badawczej, jaką jest analiza zawartości dokonano klasyfikacji 188 przykładów fake newsów dystrybuowanych w ciągu pierwszych 100 dni agresji Rosji na Ukrainie. Na ich podstawie wyodrębniono najpopularniejsze techniki manipulacji, którymi okazały się: celowe wprowadzanie w błąd, jako forma propagandy wojennej oraz manipulacje prawdziwymi zdjęciami oraz danymi. To drugie zjawisko stanowi przesunięcie punktu ciężkości, jeśli chodzi o dotychczasowe zabiegi dezinformacyjne, bowiem prawdziwe dane, fotografie lub wideo wykorzystywane są do nieprawdziwej interpretacji zdarzeń i zjawisk. Zatem manipulacja nie dotyczy spreparowanych faktów, jak to miało miejsce dotychczas, a ich fałszywych interpretacji. Tego typu zabiegi znacznie trudniej zdementować, co stanowi wyzwanie w walce z dezinformacją.

Inne teksty tego samego autora

Klaudia Rosińska, Tematyka fake newsów światopoglądowych w polskojęzycznych mediach internetowych w okresie kampanii wyborczej w 2019 r. , Fides, Ratio et Patria. Studia Toruńskie: Nr 15 (2021): WYZWANIA BEZPIECZEŃSTWA PAŃSTWA

Szczegóły

Bibliografia

Statystyki

Autorzy

Pobierz pliki

pdf

Zasady cytowania

Rosińska, K. (2024). Dezinformacja wojenna – analiza sposobów manipulacji zastosowanych w fake newsach rozpowszechnianych w pierwszych 100 dniach wojny na Ukrainie w 2022 r. Fides, Ratio Et Patria. Studia Toruńskie, (20), 94–113. https://doi.org/10.56583/frp.2696

Wskaźniki altmetryczne

Cited by / Share

Licencja

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe.

Bibliografia

Adamczyk R. & Morinière S., The impact of the Russia-Ukraine war on French-speaking fringe communities online, London 2022, https://www.isdglobal.org/wp-content/uploads/2022/07/ The-impact-of-the-Russia-Ukraine-war-on-French-speaking-fringe-communities-online.pdf

Aldwairi, M., Alwahedi A., Detecting fake news in social media networks, “Procedia Computer Science” 2018, 141, 215–222, https://doi.org/10.1016/j.procs.2018.10.171

Aleksandrowicz, T., Mechanizmy ataku informacyjnego. Skuteczność przeciwdziałania, w: Dezin- formacja-Inspiracja-Społeczeństwo. Social Cybersecurity, red. D. Boćkowski, E. Dąbrowska-Prokopowska, P. Goryń, K. Goryń, Białystok 2022.

Benabid M., Communication Strategies and Media Influence in the Russia-Ukraine Conflict, “Policy Brief” 2022, 25/22, https://www.policycenter.ma/sites/default/files/2022-04/PB_25-22_Ben- abid%20EN.pdf

Bennett, W. L., Livingston, S., The disinformation order: Disruptive communication and the decline of democratic institutions, “European Journal of Communication” 2018, 33(2), 122–139. https:// doi.org/10.1177/0267323118760317

Bittman L., The Deception Game. Czechoslovak Intelligence in Soviet Political Warfare, New York 1972.

Bittman L., The KGB and Soviet Disinformation. An Insider’s View, Washington 1985. Blankenship, M., Saladino, C. J., Brown, W. E., Ukraine-Russia War: Nevada Twitter and Disinformation Trends, “Elections & Governance Fact Sheet” 2022, No. 3, 1-4.

Boucher J-C., Edwards J., Kim J., Badami A., Smith H., Disinformation and Russia-Ukrainian war on Canadian social media, “SPP Briefing Papers” 2022, vol. 15:16 https://www.policyschool. ca/wp-content/uploads/2022/06/Briefing.DisinfoRussiaUkrWar.pdf

Capraro, V., Celadin, T., “I Think This News Is Accurate”: Endorsing Accuracy Decreases the Sharing of Fake News and Increases the Sharing of Real News, “Personality and Social Psychology Bulletin” 2022, 49(12), https://doi.org/10.1177/01461672221117691

Devitt, A., Ahmad K., Sentiment polarity identification in financial news: A cohesion-based approach, in: Proceedings of the 45th Annual Meeting of the Association of Computational Linguistics, eds. A. Zaenen, A. van den Bosch, Prague 2007, pp. 984–991 https://aclanthology.org/P07-1124

Cinelli, M., Quattrociocchi, W., Galeazzi, A., Valensise, C. M., Brugnoli, E., Schmidt, A. L., Zola, P., Zollo, F., Scala, A., The covid-19 social media infodemic, “Scientific Reports” 2020, 10, Article 16598. https://doi.org/10.1038/s41598-020-73510-5

Chan, M. S., Jones, C. R., Hall Jamieson, K., Albarracín, D., Debunking: A meta-analysis of the psy- chological efficacy of messages countering misinformation, “Psychological Science” 2017, 28(11), 1531–1546. https://doi.org/10.1177/0956797617714579

Conroy, N. K., Rubin V. L., Chen Y., Automatic deception detection: Methods for finding fake news, “Proceedings of the Association for Information Science and Technology” 2015, 52(1), 1-4. https://doi.org/10.1002/pra2.2015.145052010082

Demagog.org, W Ukrainie trwa wojna, to nie denazyfikacja, dostępne na: https://demagog.org.pl/ fake_news/w-ukrainie-trwa-wojna-to-nie-denazyfikacja/ [dostęp: 3.12.2024].

Demagog.org, Chłopiec sam przekroczył granicę? Była z nim jego rodzina, Demagog, dostępne na: https://demagog.org.pl/fake_news/chlopiec-sam-przekroczyl-granice-byla-z-nim-jego- rodzina/ [dostęp: 3.12.2024].

Demagog.org, Bąkiewicz poparł Władimira Putina? To przerobiona fotografia, dostępne na: https:// demagog.org.pl/fake_news/bakiewicz-poparl-wladimira-putina-to-przerobiona-fotografia/ [dostęp: 3.12.2024].

Demagog.org, Izrael zajął ziemie w Ukrainie, aby założyć państwo? Fake news, dostępne na: https:// demagog.org.pl/fake_news/izrael-zajal-ziemie-w-ukrainie-aby-zalozyc-panstwo-fake-news/ [dostęp: 3.12.2024].

Demagog.org, PESEL to nie obywatelstwo, a uchodźcy nie są przesiedleńcami, dostępne na: https:// demagog.org.pl/fake_news/pesel-to-nie-obywatelstwo-a-uchodzcy-nie-sa-przesiedlencami/ [dostęp: 3.12.2024].

Digital Poland, Dezinformacja oczami Polaków, Warszawa 2022, https://digitalpoland.org/publikacje/ pobierz?id=4f2e2116-82a6-47b5-a984-801b5e704b56

Disinformation narratives about the war in Ukraine, “European Digital Media Observatory” 2022, April, https://edmo.eu/wp-content/uploads/2022/02/Weekly-Insight-4-%E2%80%93- Disinformation-narratives-about-the-war-in-Ukraine.pdf

Disinformation narratives about the war in Ukraine 03/06/2022 to 21/07/2022, “European Digital Media Observatory” 2022, July, https://www.newtral.es/wp-content/uploads/2022/08/Peri- odic-Insight-n.10-%E2%80%93-Disinformation-narratives-about-the-war-in-Ukraine-1. pdf?x24211

Disinformation related to the Russian war of aggression against Ukraine, “Bundesministerium des Innern und fur Heimat” 2022, May,

https://canada.diplo.de/blob/2545906/2a42256bc5b0a6d36ff40c1668819bd3/faq-disinforma- tion-data.pdf

Fazio L.K., Rand D.G., Pennycook G., Repetition increases perceived truth equally for plausible and implausible statements, „Psychonomic Bulletin & Review” 2019, 26(5), s. 1705-1710.

Fazio L.K., Brashier N.M., Payne B.K., Marsh E.J., Knowledge does not protect against illusory truth,

„Journal of Experimental Psychology: General” 2015, 144(5), s. 993-1002.

Ferenčík J., Putin’s Disinformation & Misinformation Campaign, “EUROPEUM Institute for European Policy” 2022, August, https://europeum.org/data/articles/jakub-ferencik-3.pdf

Golbeck, J. A., Mauriello, M. L., Auxier, B., Bhanushali, K. H., Bonk, C., Bouzaghrane, M. A., Buntain, C., Chanduka, R., Cheakalos, P., Everett, J. B., Falak, W., Gieringer, C., Graney, J., Hoffman,

K. M., Huth, L., Ma, Z., Jha, M., Khan, M., Kori, V., Visnansky G., Fake news vs satire: A data- set and analysis, in: WebSci ‘18: Proceedings of the 10th ACM Conference on Web Science, Amsterdam 2018, May 27-30, pp. 17–21, https://doi.org/10.1145/3201064.3201100

Golicyn, A., Nowe kłamstwa w miejsce starych komunistyczna strategia podstępu i dezinformacji, Biblioteka Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Warszawa 2027.

Grzebyk P., Kuźniar R., Bieńczyk-Missala A., Kupiecki R., Agresja Rosji na Ukrainę – pierwsze dwa tygodnie wojny. Raport specjalny, „Rocznik Strategiczny” 2021/2022, t. 27 pp.29-65, DOI:10.7366/9788366849679

Gwiaździński, P., Kunst, J. R., Gundersen, A. B., Noworyta, K., Olejniuk, A., Piasecki, J., Psychological interventions countering misinformation in social media : a scoping review : research protocol, “Front. in Psychiatry” 2023, 05 January. https://doi.org/10.6084/m9.figshare.14649432.v2

Haq E., Tyson G., Lee L-K., Braud T., Hui P., Twitter Dataset for 2022 Russo-Ukrainian Crisis, “arXiv:2203.02955” 2022, 6 Mar, https://doi.org/10.48550/arXiv.2203.02955

Hsieh, H.-F., Shannon, S. E., Three approaches to qualitative content analysis, “Qualitative Health Research” 2005, 15(9), 1277–1288, https://doi.org/10.1177/1049732305276687

Ireton, C., Posetti, J., Journalism, fake news & disinformation: Handbook for journalism education and training, Paris 2018, https://unesdoc.unesco.org/ark:/48223/pf0000265552

Kotoulas I., Pusztal W., Geopolitics of the war in Ukraine, Report No. 4, Athens 2022, https://www. aies.at/download/2022/Geopolitics-of-the-War-in-Ukraine-FINAL.pdf

NASK PBS, Bezpieczne wybory. Badanie opinii o (dez)informacji w sieci, 2019 https://www.nask.pl/pl/ raporty/raporty/2592,Bezpieczne-wybory-raport-na-temat-dezinformacji-w-internecie.html Online disinformation in Europe. A study on ethical standards, involved political interests and policy recommendations, Brussels 2021, November, https://left.eu/content/uploads/2022/01/disinformation-study-24112021_compressed.pdf

Olteanu, A., Castillo, C., Diaz, F., Kıcıman, E., Social data: Biases, methodological pitfalls, and ethical boundaries, “Frontiers in Big Data” 2019, 2, Article 13. https://doi.org/10.3389/fdata.2019.00013 Ouedraogo, N., Social Media Literacy in Crisis Context: Fake News Consumption during COVID-19 Lockdown, Instanbul 2020, https://ssrn.com/abstract=3601466 or http://dx.doi.org/10.2139/

ssrn.3601466

Pacepa, I.M., Rychlak R.J., Dezinformacja. Były szef wywiadu ujawnia metody dławienia wolności, zwalczania religii i wspierania terroryzmu, Gliwice 2015.

Pennycook, G., Cannon, T. D., Rand, D. G., Prior exposure increases perceived accuracy of fake news, “Journal of Experimental Psychology: General” 2018, 147(12), 1865–1880. https://doi. org/10.1037/xge0000465

Pennycook, G., Rand, D. G., Lazy, not biased: Susceptibility to partisan fake news is better explained by lack of reasoning than by motivated reasoning, “Cognition” 2019, 188, 39–50. https://doi. org/10.1016/j.cognition.2018.06.011

Piekut B., Przegląd publikacji na temat komunikacji strategicznej i dezinformacji, „Biuletyn Akade- mickie Centrum Komunikacji Strategicznej” 2022, nr 2, ISSN 2720-1090 2/2022

Piksa, M., Noworyta, K., Piasecki, J., Gwiazdzinski, P., Gundersen, AB., Kunst, J., Rygula, R., Cog- nitive Processes and Personality Traits Underlying Four Phenotypes of Susceptibility to (Mis) Information, “Front. Psychiatry” 2022, 13:912397, doi: 10.3389/fpsyt.2022.912397

Prier, J., Commanding the trend: Social media as information warfare. “Strategic Studies Quarterly” 2017, 11(4), 50–85. https://www.airuniversity.af.edu/Portals/10/SSQ/documents/Volume-11_ Issue-4/Prier.pdf

Rid T., Wojna informacyjna, Warszawa 2022.

Rodríguez-Pérez, C., Paniagua-Rojano, F., Magallón-Rosa, R., Debunking Political Disinformation through Journalists’ Perceptions: An Analysis of Colombia’s Fact-Checking News Practices, “Media and Communication” 2021, 9(1), 264-275. https://doi.org/10.17645/mac.v9i1.3374

Roozenbeek J., Herzog S., Geers M., Kurvers R., Sultan M., van der Linden S., Susceptibility to misinformation is consistent across question framings and response modes and better explained by myside bias and partisanship than analytical thinking, “Judgment and Decision Making” 2022, vol. 17 (3), pages 547-573.

Rosińska K., Fake news. Geneza, istota, przeciwdziałanie, Warszawa 2021.

Stănescu G., Ukraine conflict: the challenge of informational war, “Social Sciences and Education Research Review” 2022, VOL. 9, ISSUE 1, 146-148 ttps://doi.org/10.5281/zenodo.6795674

Świerczek, M., „System matrioszek”, czyli dezinformacja doskonała. Wstęp do zagadnienia, “Przegląd Bezpieczeństwa Wewnętrznego” 2018, 10(19), 210–228.

The Impact of the war in Ukraine on sustainable development in Africa, UNDP Regional Bureau for Africa, May 2022 https://www.undp.org/sites/g/files/zskgke326/files/2022-05/UNDP%20 RBA%20-%20IMpact%20of%20the%20war%20%20in%20Ukraine%20on%20Africa%20-%20 24%20May%202022.pdf

Wachowicz, M. J., Ujęcie teoretyczne pojęcia dezinformacji [English translation], „Wiedza Obronna” 2019, 1(2), 226–253. https://doi.org/10.34752/x40y-nc78

Wóycicki K., Kowalska M., Lelonek A., Rosyjska wojna dezinformacyjna przeciwko Polsce, War- szawa 2017, https://pulaski.pl/wp-content/uploads/2015/02/RAPORT-Rosyjska-wojna- dezinformacyjna-przeciwko-Polsce.pdf

Volkoff V., Psychosocjotechnika, dezinformacja - oręż wojny, Komorów 1999.