Być Polakiem na Kresach Zachodnich II RP  w 1939 roku. Losy wybranych mieszkańców powiatu  sępoleńskiego

Izabela Mazanowska

doi:10.56583/frp.1442

Data publikacji : 2019-12-30

Nr 10/11 (2019)

Być Polakiem na Kresach Zachodnich II RP w 1939 roku. Losy wybranych mieszkańców powiatu sępoleńskiego

Izabela Mazanowska

DOI: https://doi.org/10.56583/frp.1442

Abstrakt

The article describes Polish-German relations in Sępólno country before the onset the Second World War. In mid-September 1939 in Karolewo and Radzim near Więcbork Germans founded a death camps. They intended to gather and kill Poles and Jews, who were considerated enemies of the Third Reich. Administrations and guards were members of the Selbstschutz Westpreussen – the Self-defence of Polish Citizens of German Origin. In Karolewo were murdered at least 1781 people and in Radzim 113. At the and the author presented four biographies of victims: two teachers and two farmers.

Słowa kluczowe:

Zbrodnia pomorska, Selbstschutz Westpreussen, stosunki polsko-niemieckie, obozy śmierci, Karolewo, Radzim

Szczegóły

Bibliografia

Statystyki

Autorzy

Pobierz pliki

pdf.

Zasady cytowania

Mazanowska, I. (2019). Być Polakiem na Kresach Zachodnich II RP w 1939 roku. Losy wybranych mieszkańców powiatu sępoleńskiego. Fides, Ratio Et Patria. Studia Toruńskie, (10/11), 22–37. https://doi.org/10.56583/frp.1442

Wskaźniki altmetryczne

Cited by / Share

Licencja

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.

Bibliografia

Relacja Joachima Stypy, s. Stanisława Stypy, 4 VII 2016 r.

Relacja Henryka Wendy, s. Bolesława Wendy, 21 VI 2016 r.

Relacja Leonarda Grochowskiego, syna Antoniego, 28 IX 2018 r.

Relacja Jarosława Nei, prawnuka Leonarda Cyckowskiego, 11 III 2019 r.

Relacja Ireny Nei, córki Leonarda Cyckowskiego, 18 III 2019 r.

Relacja Krystyny Królikowskiej-Ziobro, córki Antoniego Królikowskiego, 9 IV 2019 r.

Archiwum Unisławskiego Towarzystwa Historycznego.

Relacja Kazimierza Konnaka, s. Konrada Konnaka, 14 IV 2017 r.

Archiwum Oddziałowej Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu w Gdańsku Delegatura w Bydgoszczy.

Akta śledztwa w sprawie zbrodni nazistowskiej będącej jednocześnie zbrodnią wojenną i przeciwko ludzkości popełnionej w okresie od 10 września 1939 r. do 15 grudnia 1939 r. na obywatelach polskich w Karolewie powiat Sępólno Krajeńskie.

Akta śledztwa w sprawie zbrodni popełnionych w 1939 r. w Rudzkim Moście i innych miejscowościach powiatu tucholskiego na miejscowej ludności polskiej przez Kurta Gertha i inne osoby idące na rękę władzy państwa niemieckiego.

Archiwum Delegatury IPN w Bydgoszczy.

Akta o uznanie za zmarłego:

AIPN By 16/114.

AIPN By 16/255.

AIPN By 16/112.

AIPN By 16/305.

Bundesarchiv – Zentrale Stelle der Landesjustizverwaltungen zur Aufklärung nationalsozialistischer Verbrechen

B 162/3501 Beteiligung von Angehörigen des Volksdeutschen Selbstschutzes an der Tötung von Polen und Juden in Gefangenenlagern in Resmin im Krs. Zempelburg / Reg.Bez. Bromberg (Danzig-Westpreußen) im Oktober 1939.

Biegański Z., Sępólno Krajeńskie w latach Drugiej Rzeczypospolitej (1920–1939), w: Dzieje Sępólna Krajeńskiego, red. Z. Biegański, Sępólno Krajeńskie 2010, s. 253–317.

Bojarska B., Obozy zniszczenia na terenie powiatu sępoleńskiego w pierwszych miesiącach okupacji hitlerowskiej, „Przegląd Zachodni” 1965, t. 2, s. 123–134.

Fiałkowski T., Lata II wojny światowej, w: Dzieje Kamienia Krajeńskiego i okolic. Od pradziejów do współczesności, red. J. Dorawa i T. Fiałkowski, Sępólno Krajeńskie 2009, s. 226–246.

Fiałkowski T., Zaczęło się 70 lat temu, Wiadomości Krajeńskie, 27 VIII 2009 r., nr 35, s. 12.

Hauser P., Mniejszość niemiecka na Pomorzu i w Wielkopolsce w okresie międzywojennym, w: Bydgoszcz 3–4 września 1939. Studia i dokumenty, red. T. Chinciński, P. Machcewicz, Warszawa 2008, s. 40–62.

Heinrich B., Chrapiący ptak. Rodzinna podróż przez stulecie biologii, tłum. M. Szczubiałka, Wołowiec 2016.

Marzec B., Mniejszość niemiecka w powiecie sępoleńskim, Sępólno Krajeńskie 2005.

Mazanowska I., Karolewo 1939. Zbrodnie w obozie Selbstschutz Westpreussen, Gdańsk–Warszawa 2017.

Mazanowska I., Ceran T.S., Selbstschutz Westpreussen, mps, w druku.

Niendorf M., Minderheiten an der Grenze. Deutsche und Polen in den Kreisen Flatow (Złotów) und Zempelburg (Sępólno Krajeńskie) 1900–1939, Wiesbaden 1997.

Olstowski P., Stosunki ludnościowe w województwie pomorskim, w: Historia Pomorza, t. 5 (1918–1939). Województwo pomorskie i Wolne Miasto Gdańsk, cz. 1. Ustrój, społeczeństwo i gospodarka, red. S. Wierzchosławski, P. Olstowski, Toruń 2015, s. 88–148.

Przystanek Radzim, red. A. Atamański, Sępólno Krajeńskie–Kamień Krajeński 2013.

Rasmus H., Pommerellen Westpreussen 1919–1939, München–Berlin 1989.

Sośno na starej fotografii. Gmina i ludzie, red. L. Skaza, Sępólno Krajeńskie–Wałdowo 2003.

Wojciechowski M., Powiat sępoleński w latach 1920–1939. Życie polityczne, społeczne i gospodarcze, Sępólno Krajeńskie 2009.