W poszukiwaniu doświadczenia wojskowego czy sławy wojennej. Peregrynacje militarne Polaków w XVIII wieku

Tomasz Ciesielski

doi:10.56583/fs.2126

Data publikacji : 2023-06-30

Tom 16 Nr 1 (2023)

W poszukiwaniu doświadczenia wojskowego czy sławy wojennej. Peregrynacje militarne Polaków w XVIII wieku

dr hab. prof. Tadeusz Ciesielski

https://orcid.org/0000-0002-3254-1261

DOI: https://doi.org/10.56583/fs.2126

Abstrakt

W artykule zostały omówione podróże oficerów XVIII-wiecznych armii Rzeczypospolitej do krajów europejskich w celu zdobycia wykształcenia fachowego oraz doświadczenia wojennego. W XVIII wieku zjawisko peregrynacji wojskowych nabrało na sile w stosunku do poprzednich stuleci, na co wpływ miały z jednej strony głęboki kryzys wojskowości polskiej, a z drugiej ograniczona liczebność armii koronnej i litewskiej. Nie sposób oszacować skali tego zjawiska i dlatego w artykule ograniczono się do przedstawienia sondażowej grupy kilkudziesięciu oficerów, którzy od schyłku drugiej dekady do lat 80. XVIII wieku podjęli się takich peregrynacji. Najwięcej Polaków służyło w armii saskiej, co było związane z zasiadaniem na tronie Rzeczypospolitej Wettynów, a z armii obcych władców najpopularniejszymi były: francuska, cesarska, pruska i rosyjska.

Słowa kluczowe:

Grand Tour, podróże edukacyjne, doświadczenie wojskowe, armie Rzeczypospolitej, armie państw europejskich, oficerowie, wojny w XVIII wieku

Szczegóły

Bibliografia

Statystyki

Autorzy

Pobierz pliki

PDF

Zasady cytowania

Ciesielski, T. (2023). W poszukiwaniu doświadczenia wojskowego czy sławy wojennej. Peregrynacje militarne Polaków w XVIII wieku. Facta Simonidis, 16(1), 149–170. https://doi.org/10.56583/fs.2126

Wskaźniki altmetryczne

Cited by / Share

Licencja

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe.

Bibliografia

Aleksandrowska E., Jakubowski Wojciech, w: Polski słownik biograficzny, t. 10, red, K. Lepszy, Wrocław–Warszawa–Kraków 1962-1964, s. 396-397.

Ciesielski T., Armia koronna w czasach Augusta III, Warszawa 2009.

Ciesielski T., Kongres niemirowski w 1737 r., w: Polacy w dziejach Europy Środkowej i Rosji (XVI-XX w.), red. J. Rzońca, Opole 2004, s. 39-72.

Ciesielski T., „Od Wmci Pani już bardzo dawno miałem wiadomość, proszę abyś mi donosiła o zdrowiu swoim i obrotach…”. Wojenne doświadczenia Elżbiety z Branickich Tarłowej w latach 1733-1735, w: Kobiety w dziejach. Od nowożytności do współczesności, red. M. Franz, Z. Pilarczyk, Toruń 2018 (Mare Integrans, t. 14), s. 93-121.

Ciesielski T., Pogranicze polsko-pruskie w dobie wojny siedmioletniej, „Komunikaty Mazursko-Warmińskie”, 1 (2008), s. 3-17.

Ciesielski T., Redundant but Fashionable. Hussars in the Polish-Lithuanian Commonwealth During the Polish-Saxon Union, „Open Military Studies, 1 (2020), no. 1, s. 123-128. DOI: https://doi.org/10.1515/openms-2020-0113

Ciesielski T., Sułkowski Aleksander Antoni h. Sulima (1730-1786), w: Polski słownik biograficzny, t. 45, red. A. Romanowski, Warszawa–Kraków 2008, s. 528-529.

Dukwicz D., Zwierzykowski M., Sułkowski Antoni h. Sulima (1735-1796) oraz Sułkowski de Paula Franciszek h. Sulima (1733-1812), w: Polski słownik biograficzny, t. 45, red. A. Romanowski, Warszawa–Kraków 2008, s. 531-535, 556-560.

Kucharski A., Theatrum peregrinandi. Poznawcze aspekty staropolskich podróży w epoce późnego baroku, Toruń 2013.

Konopczyński W., Branicki Franciszek Ksawery h. Korczak (zm. 1819), w: Polski słownik biograficzny, t. 2, red. W. Konopczyński, Kraków 1936, s. 398-401.

Konopczyński W., Dąmbski Jan Chrzciciel z Lubrańca, h. Godziemba (1731-1812), w: Polski słownik biograficzny, t. 5, red. W. Konopczyński, Kraków 1939-1946, s. 33.

Kosk H.P., Generalicja polska. Popularny słownik biograficzny, t. 2, Pruszków 2001.

Johann von Oppeln-Bronikowski, in: Biographisches Lexikon aller Helden und Militairpersonen, welche sich in Preußischen Diensten berühmt gemacht haben, Bd. 1, Hrsg. A.B. König, bei Arnold Wever, Berlin 1788, s. 269.

Machynia M., Szrednicki C., Oficerowie Rzeczypospolitej Obojga Narodów 1777-1794. Spisy, t. 1: Oficerowie wojska koronnego, cz. 1: Sztaby i kawaleria, Kraków 2002.

Machynia M., Szrednicki C., Oficerowie Rzeczypospolitej Obojga Narodów 1777-1794. Spisy, t. 1: Oficerowie wojska koronnego, cz. 2: Artyleria i wojska inżynierskie, Kraków 1999.

Machynia M., Szrednicki C., Oficerowie Rzeczypospolitej Obojga Narodow 1777-1794. Spisy, t. 1: Oficerowie wojska koronnego, cz. 3: Piechota, Kraków 1998.

Machynia M., Szrednicki C., Rakutis V., Oficerowie Rzeczypospolitej Obojga Narodow 1777-1794.

Spisy, t. 2: Oficerowie wojska Wielkiego Księstwa Litewskiego, Kraków 1999.

Nawrot D., Tadeusz Kościuszko, Kraków 2017.

Orman E., Sanguszko Eustachy Erazm (1768-1844), w: Polski słownik biograficzny, t. 34, red. E. Rostworowski, Wrocław–Warszawa–Kraków 1992-1993, s. 473-478.

Pachoński J., Granowski Stefan, w: Polski słownik biograficzny, t. 8, red. K. Lepszy, Wrocław–Kraków–Warszawa 1959-1960, s. 551.

Parent A., Les nobles lituaniens a l’Ecole des cadets-gentilshommes de Luneville, „Cahiers Lituaniens”, 2015, n° 14, s. 16-23.

Popiołek B., Magdalena z Tarłow Lubomirska (zm. 1728), wojewodzina krakowska. Proba biografii, „Krakowskie Studia Małopolskie”, 2013, nr 18, s. 434-453. DOI: https://doi.org/10.15804/ksm201329

Poten B. von, Xaver, in: Allgemeine Deutsche Biographie, Bd. 44, Leipzig 1898, s. 578-580.

Soldatisches Fuhrertum, Bd. 1-2, Hrsg. K. von Priesdorff, Hamburg 1937.

Ratajczyk L., Przezwyciężenie kryzysu militarnego Polski przed reformami Sejmu Czteroletniego, Warszawa 1975.

Ratajczyk L., Wojsko i obronność Rzeczypospolitej 1788-1792, Warszawa 1975.

Rostworowski E., Mokronowski Andrzej h. Bogoria (1713-1784), w: Polski słownik biograficzny, t. 21, red. E. Rostworowski, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk 1971, s. 585-594.

Ruszczyc M., Dzieje rodu i fortuny Branickich, Warszawa 1991.

Sikorski J., Polskie piśmiennictwo wojskowe od XV do XX wieku, Warszawa 1991.

Skowronek J., Książę Jozef Poniatowski, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk–Łódź 1986.

Syta K., Archiwa hetmanow koronnych. Pojęcie, charakter i typologia dokumentacji, „Archiwa – Kancelarie – Zbiory”, 2011, nr 2 (4), s. 63-105. DOI: https://doi.org/10.12775/AKZ.2011.002

Syta K., Materiały do przewodnika po archiwaliach hetmanow koronnych w zasobach archiwalnych i zbiorach bibliotecznych, „Archiwa – Kancelarie – Zbiory”, 2012, nr 3 (5), s. 109-182. DOI: https://doi.org/10.12775/AKZ.2012.004

Tokarz W., Listy kwalifikacyjne oficerskie czasow dawnych, „Bellona”, 7 (1924), t. 16, z. 3, s. 339-344.

Wątroba P., Bakałowicz Jan, w: Słowik architektow i budowniczych środowiska warszawskiego XV-XVIII wieku, red. P. Migasiewicz, H. Osiecka-Samsonowicz, J. Sito, Warszawa 2016, s. 29-31.

Wereszycka H., Mycielski Aleksander h. Dołęga (1723-1818), w: Polski słownik biograficzny, t. 22, red. E. Rostworowski, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk 1977, s. 327.

Wołoszyński R.W., Karol Chrystian Jozef (1733-1796), w: Polski słownik biograficzny, t. 12, red. E. Rostworowski, Wrocław–Warszawa–Kraków 1966-1967, s. 87-89.

Schletz A., Skrzyński S., Jakubowski Jozef, w: Polski słownik biograficzny, t. 10, red. K. Lepszy, Wrocław–Warszawa–Kraków 1962-1964, s. 386-388.

Zahorski A., Mokronowski Stanisław, w: Polski słownik biograficzny, t. 21, red. E. Rostworowski, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk 1971, s. 595-598.

Zarzycki W., Książę Marcin Lubomirski 1738-1811. Relacje o jego życiu i burzliwych przygodach w rożnych krajach Europy, Warszawa 1998.

Zielińska Z., Ossoliński Piotr, w: Polski słownik biograficzny, t. 24, red. E. Rostworowski, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk 1979, s. 673-678.

Żołądź-Strzelczyk D., O przedsięwzięciu peregrynacyjej. Edukacyjne wojaże szlachty z Rzeczypospolitej w świetle instrukcji podrożniczych, Warszawa 2020.