Periegeza czy hodoeporikon? Aspekty genologiczne późnoantycznych opisów pielgrzymek do Ziemi Świętej

Grzegorz Pakowski

doi:10.56583/fs.2676

Data publikacji : 2025-06-27

Tom 18 Nr 1 (2025)

Periegeza czy hodoeporikon? Aspekty genologiczne późnoantycznych opisów pielgrzymek do Ziemi Świętej

ks. Grzegorz Pakowski

https://orcid.org/0000-0003-0103-8521

DOI: https://doi.org/10.56583/fs.2676

Abstrakt

Opisy podróży już w starożytności nie pozwalały się zamknąć w sztywne ramy gatunkowe. W VI wieku przed Chr. pojawia się periplus i periegeza. Niewiele młodszy jest hodoeporikon, opis drogi, oraz jego łaciński wariant – iter, itinerarium czy satyra. Wyzwanie dla badacza stanowi również genologia późnoantycznych opisów pielgrzymek do Ziemi Świętej. Najstarsze, datowane na IV wiek Itinerarium Egerii oraz anonimowe Itinerarium Burdigalense, a także 200 lat późniejsze Itinerarium Anonima z Piacenzy stanowią najbardziej reprezentatywne przykłady utworów tego typu. Przedmiotem artykułu będzie próba odpowiedzi na pytanie, czy teksty te stanowią wariant klasycznych hodoeporikonów, czy też ze względu na większe skupienie na odwiedzanych miejscach należałoby je uznać za specyficzny rodzaj perigez, czy też ich odmienności każą wyodrębnić jeszcze jeden gatunek literacki skoncentrowany wokół podróży, przekraczający ramy już istniejących gatunków.

Słowa kluczowe:

literaturoznawstwo, filologia klasyczna, genologia, patrologia, pielgrzymka, turystyka, język łaciński, Ziemia Święta

Szczegóły

Bibliografia

Statystyki

Autorzy

Pobierz pliki

PDF
ePUB
HTML

Zasady cytowania

Pakowski, G. (2025). Periegeza czy hodoeporikon? Aspekty genologiczne późnoantycznych opisów pielgrzymek do Ziemi Świętej. Facta Simonidis, 18(1), 69–86. https://doi.org/10.56583/fs.2676

Wskaźniki altmetryczne

Cited by / Share

Licencja

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe.

Bibliografia

Bernacki M., Pawlus M., Słownik gatunków literackich, Warszawa–Bielsko Biała 2008.

Bulas R., Chrześcijańskie itineraria do miejsc świętych od II do VIII wieku, „Vox Patrum”, 32 (2012), t. 57, s. 77–91. DOI: https://doi.org/10.31743/vp.4119

Casson L., Podróże w świecie starożytnym, tłum. A. Flasińska, M. Radlińska-Kardaś, Wrocław 1981.

Devos P., La date du voyage d’Égérie, „Analecta Bollandiana”, 85 (1967), s. 165–194, https://doi.org/10.1484/J.ABOL.4.02639. DOI: https://doi.org/10.1484/J.ABOL.4.02639

Heid S., Saxer V., Itineraries, w: Encyclopedia of Ancient Christianity, t. 2, red. A. Di Berardino, Downers Grove, IL 2014, s. 387–388.

Hunt E.D., Holy Land Pilgrimage in the Late Roman Empire AD 312–460, Oxford 1982.

Iwaszkiewicz P. (red.), Do Ziemi Świętej. Najstarsze opisy pielgrzymek do Ziemi Świętej (IV–VIII w.), Kraków 1996.

Kołtunowska A., „Mosella” Decimusa Magnusa Auzoniusza jako hodoeporikon, „Roczniki Humanistyczne”, 58/59 (2010/2011), z. 3, s. 119–132.

Krynicka T., Decymus Magnus Auzoniusz w świetle własnych utworów, Pelplin 2014.

Krzywy R., Hodoeporikon, w: Słownik rodzajów i gatunków literackich, red. G. Gazda, S. Tynecka-Makowska, Kraków 2006, s. 293–295.

Mura G., Introduzione, w: Claudio Rutilio Namaziano, Il ritorno, tłum. A.M. Sciacca, Roma 2021, s. 5–29.

Parra-Guinaldo V., Itinerarium Egeriae: A Retrospective Look and Preliminary Study of a New Approach to the Issue of Authorship-provenance, „Linguistics and Literature Studies”, 7 (2019), nr 1, s. 13–21, https://doi.org/10.13189/lls.2019.070102. DOI: https://doi.org/10.13189/lls.2019.070102

Saxer V., Itinerari, w: Dizionario patristico e di antichità cristiane, red. A. Di Berardino, Casale Monferrato 1984, s. 1881–1884.

Schnayder J., Iter, w: Słownik rodzajów i gatunków literackich, red. G. Gazda, S. Tynecka-Makowska, Kraków 2006, s. 315–317.

Schnayder J., Periegeza w literaturze greckiej: powstanie i rozwój gatunku, Kraków 1946.

Schnayder J., Periodos ges, w: Słownik rodzajów i gatunków literackich, red. G. Gazda, S. Tynecka-Makowska, Kraków 2006, s. 523–524.

Schnayder J., Periplus, w: Słownik rodzajów i gatunków literackich, red. G. Gazda, S. Tynecka-Makowska, Kraków 2006, s. 524–525.

Sokolski J., Hodoeporikon, w: Słownik literatury staropolskiej, red. T. Michałowska, Wrocław 2002, s. 269–270.

Starowieyski M., „Caelestis urbs Hierusalem”, w: Ojcowie Kościoła wobec filozofii i kultury klasycznej, red. F. Drączkowski, J. Pałucki, M. Szram, Lublin 1998, s. 165–184.

Starowieyski M., Przedmowa, w: Do Ziemi Świętej. Najstarsze opisy pielgrzymek do Ziemi Świętej (IV–VIII w.), red. P. Iwaszkiewicz, Kraków 1996, s. 5–16.

Starowieyski M., Szymusiak J.M., Stawiszyński W., Nowy słownik wczesnochrześcijańskiego piśmiennictwa, Poznań 2022.

Świderkówna A. (red.), Słownik pisarzy antycznych, Warszawa 2001.

Young F., Classical Genres in Christian Guise; Christian Genres in Classical Guise, w: The Cambridge History of Early Christian Literature, red. F. Young, L. Ayres, A. Louth, Cambridge 2004, s. 247–258. DOI: https://doi.org/10.1017/CHOL9780521460835.022

ks. Grzegorz Pakowski

grzegorz.pakowski@gmail.com
https://orcid.org/0000-0003-0103-8521

Afiliacja:

Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego Polska

Biogram

ks. Grzegorz Pakowski – absolwent Uniwersytetu Warszawskiego (licencjat ze stosunków międzynarodowych, magisteria z prawa i filologii węgierskiej), Akademii Katolickiej w Warszawie (magisterium z teologii) i Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego (licencjat z filologii klasycznej). Doktorant w Szkole Doktorskiej UKSW – specjalizacja literaturoznawstwo. Przygotowuje rozprawę doktorską poświęconą autobiografiom szkolnym pisarzy wczesnochrześcijańskich. Od 2023 r. wikariusz i duszpasterz akademicki Parafii Najświętszego Zbawiciela w Warszawie.