Zaangażowanie Tomasza Zamoyskiego w problemy konfederacji lwowskiej 1622 roku

Marta Kupczewska

doi:10.56583/fs.419

Data publikacji : 2022-06-30

Tom 15 Nr 1 (2022)

Zaangażowanie Tomasza Zamoyskiego w problemy konfederacji lwowskiej 1622 roku

Marta Kupczewska

DOI: https://doi.org/10.56583/fs.419

Abstrakt

Niniejszy artykuł jest poświęcony problematyce konfederacji zaprzysiężonej we Lwowie w lutym 1622 roku (zwanej także od nazwiska jej marszałka konfederacją Kowenickiego). Miała ona miejsce tuż po wyniszczającej wojsko wojnie oblężniczej pod Chocimiem jesienią 1621 roku kończącej konflikt Rzeczypospolitej z Imperium Osmańskim. W czasie trwania konfederacji lwowskiej, oprócz wysuwanych postulatów finansowych, wojsko zażądało od Zygmunta III spełnienia rozbudowanych oczekiwań politycznych. Radykalizm wojskowych zmusił króla i głównych decydentów kraju do bardziej energicznego działania na rzecz rozwiązania buntu niepokornych żołnierzy. Nieobecność na negocjacjach ze skonfederowanymi żołnierzami hetmanów koronnych sprawiła, iż zakulisowe wpływy w skonfederowanym wojsku stopniowo przejmowali niektórzy ówcześni magnaci. Osobista rywalizacja pomiędzy zaangażowanymi w problemy konfederacji magnatami o dobra i urzędy dla nich samych i ich wojskowych klientów była prowadzona przy wykorzystaniu takich narzędzi oddziaływania jak presja wytwarzana na królu, wywieranie wpływu na postawy żołnierzy, przekupstwo czy wreszcie pomówienie. Zagadnienia te zostaną przeanalizowane głównie przez pryzmat osoby wojewody kijowskiego Tomasza Zamoyskiego oraz jego rywala Stanisława Lubomirskiego.

Słowa kluczowe:

konfederacja lwowska, klientelizm, rywalizacja magnacka, opozycja królewska, Aleksander Kowenicki, Stanisław Lubomirski, Tomasz Zamoyski, XVII wiek

Szczegóły

Bibliografia

Statystyki

Autorzy

Pobierz pliki

PDF

Zasady cytowania

Kupczewska, M. (2022). Zaangażowanie Tomasza Zamoyskiego w problemy konfederacji lwowskiej 1622 roku. Facta Simonidis, 15(1), 11–41. https://doi.org/10.56583/fs.419

Wskaźniki altmetryczne

Cited by / Share

Licencja

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe.

Bibliografia

Anusik Z., Kasztelan krakowski Jerzy ks. Zbaraski wobec króla Zygmunta III i problemów politycznych Rzeczypospolitej w latach 1621-1631, w: Wobec króla i Rzeczpospolitej: magnateria w XVI-XVIII wieku, red. E. Dubas-Urwanowicz, J. Urwanowicz, Kraków 2012, s. 499-552.

Anusik Z., Kasztelan krakowski Jerzy ks. Zbaraski (1574-1631). Szkic do portretu antyregalisty, „Przegląd Nauk Historycznych”, 9 (2010), nr 1, s. 55-138.

Augustyniak U., Klientela wojskowa Krzysztofa Radziwiłła (1585-1640), Warszawa 2004.

Augustyniak U., Plotka, pomówienie, prowokacja – jako narzędzia walki politycznej za Zygmunta III, w: Kultura, polityka, dyplomacja. Studia ofiarowane Profesorowi Jaremie Maciszewskiemu w sześćdziesiątą rocznicę Jego urodzin, Warszawa 1990, s. 29-45.

Filipczak-Kocur A., Contra majestatem czy pro publico bono? Jerzy Zbaraski, kasztelan krakowski 1621-1631, w: Faworyci i opozycjoniści: król a elity polityczne w Rzeczypospolitej XVI-XVIII wieku, red. M. Markiewicz, R. Skowron, Kraków 2006, s. 261-282.

Byliński J., Srzedzińscy herby Leliwa w służbie Jana i Tomasza Zamoyskich, w: Studia historyczno-prawne. Prace dedykowane Profesorowi Janowi Seredyce w siedemdziesiątą piątą rocznicę urodzin i czterdziestopięciolecie pracy naukowej, red. J. Dorobisz, W. Kaczorowski, Opole 2004, s. 31-50.

Fluda-Krokos A., Konfederat lwowski z roku 1622 – próba przedstawienia postaci na podstawie starodruku pt. Confoederacia Abo Umowa Spolna Rycerstwa Koronnego…, w: Lwów: miasto, społeczeństwo, kultura: studia z dziejów Lwowa, t. 7: Urzędy, urzędnicy, instytucje, red. K. Karolczak, Ł.T. Sroka, Kraków 2010, s. 205-214.

Goszczyński A., Lubomirscy w systemie politycznym Rzeczypospolitej za Zygmunta III i Władysława IV, Kraków 2018 (mps pracy doktorskiej obronionej na Wydziale Historycznym Uniwersytetu Jagiellońskiego).

Kaniewski J., Z badań nad zjawiskiem korupcji w nowożytnej Rzeczpospolitej XVII-XVIII wieku, „Wieki Stare i Nowe”, 1 (2009), s. 136-159.

Kąkolewski I., Nadużycia władzy i korupcja w Prusach Książęcych w połowie XVI wieku. Narodziny państwa wczesnonowożytnego, Warszawa 2000.

Kovalets T., Korupcja i wojsko zaporoskie w latach 20.-30. XVII wieku, w: Studia nad staropolską sztuką wojenną, t. 4, red. Z. Hundert, K. Żojdź, J.J. Sowa, Oświęcim 2015, s. 144-154.

Kupczewska M., Między interesem prywatnym a dobrem publicznym – zaangażowanie wojewody kijowskiego Tomasza Zamoyskiego w organizację i przebieg kampanii chocimskiej 1621 roku, w: Honestas et turpitudo. Magnateria Rzeczypospolitej w XVI-XVIII wieku, red. E. Dubas-Urwanowicz i in., Białystok 2019, s. 331-370.

Kupisz D., Szlachta wołyńska wobec agresji tureckiej na Rzeczpospolitą w 1621 roku, „Kwartalnik Historyczny”, 128 (2021), nr 2, s. 577-599. DOI: https://doi.org/10.12775/KH.2021.128.2.03

Łopatecki K., „Disciplina militaris” w wojskach Rzeczypospolitej do połowy XVII wieku, Białystok 2012.

Łopatecki K., Konfederacje byłych klientów, sług i pracowników Janusza Ostrogskiego działające w latach 1620-1621, „Studia Historyczne”, 59 (2016), z. 3, s. 263-289.

Łopatecki K., Organizacja, prawo i dyscyplina w polskim i litewskim pospolitym ruszeniu (do połowy XVII wieku), Białystok 2013.

Mączak A., Rządzący i rządzeni. Władza i społeczeństwo w Europie wczesnonowożytnej, Warszawa 1986.

Nagielsk M., Liczebność i organizacja gwardii przybocznej i komputowej za ostatniego Wazy (1648-1668), Warszawa 1989.

Nagielski M., Rokosz Jerzego Lubomirskiego w 1665 roku, Warszawa 1994.

Pietrzak J., Konfederacja lwowska w 1622 roku, „Kwartalnik Historyczny”, 80 (1973), nr 4, s. 845-871.

Pietrzak J., W przygaszonym blasku wiktorii chocimskiej. Sejm 1623 r., Wrocław 1987.

Ronikier J., Hetman Adam Sieniawski i jego regimentarze. Studium z historii mentalności szlachty polskiej 1706-1725, Kraków 1992.

Tazbir J., Korupcyje, posuły, kubany, wziątki, w: Parlament, prawo, ludzie. Studia ofiarowane Profesorowi Juliuszowi Bardachowi w sześćdziesięciolecie pracy twórczej, red. K. Iwanicka, M. Skowronek, K. Stembrowicz, Warszawa 1996, s. 300-306.

Urwanowicz J., Koła w wojsku Rzeczypospolitej XVI-XVIII wieku: od zgromadzeń samorządowych do aspiracji politycznych, w: Po unii: sejmik szlacheckie w Rzeczypospolitej XVI-XVIII wieku, red. H. Lulewicz, M. Wagner, Siedlce 2013, s. 89-98.

Urwanowicz J., Wojskowe „sejmiki”: koła w wojsku Rzeczypospolitej XVI-XVIII wieku, Białystok 1996.

Urzędnicy centralni i nadworni Polski XIV-XVIII wieku. Spisy, red. A. Gąsiorowski, oprac. K. Chłapowski i in., Kórnik 1992.

Wagner M., Kadra oficerska armii koronnej w drugiej połowie XVII wieku, Toruń 1993.

Witusik A.A., Młodość Tomasza Zamoyskiego: o wychowaniu i karierze syna magnackiego w Polsce w pierwszej połowie XVII wieku, Lublin 1977.