Likwidacja getta w Lublinie (marzec – kwiecień 1942 r.)

Jakub Chmielewski

doi:10.56583/sz.527

Data publikacji : 2014-12-31

Tom 4 Nr 4 (2014)

Likwidacja getta w Lublinie (marzec – kwiecień 1942 r.)

Jakub Chmielewski

DOI: https://doi.org/10.56583/sz.527

Abstrakt

Getto lubelskie było pierwszym obok lwowskiego gettem, które zostało zlikwidowane w ramach „Akcji Reinhardt”. Zanim Niemcy przystąpili do biologicznej eksterminacji, wobec Żydów stosowano szereg obowiązków i zakazów, które eliminowały ich z życia społecznego, politycznego, kulturalnego i prowadziły do zubożenia. Jedną z metod było skupienie Żydów w wydzielonych częściach miasta, oficjalnie nazywanych gettami. Nie w każdym przypadku getto było ogrodzone, na co często wpływało umiejscowienie tras komunikacyjnych. W Lublinie Niemcy zaczęli ogradzać getta na kilka tygodni przed rozpoczęciem deportacji do obozu zagłady w Bełżcu. Likwidację getta w Lublinie Niemcy rozpoczęli w nocy z 16 na 17 marca 1942 r. Dzielnica żydowska została otoczona przez oddziały niemieckie i oddziały pomocnicze złożone głównie z jeńców Armii Radzieckiej, tzw. Ukraińców. W trakcie likwidacji, która trwała do połowy kwietnia, wywieziono do obozu zagłady w Bełżcu około 28 000 Żydów, a kolejne 800 osób rozstrzelano na terenie getta. W proces eksterminacji Niemcy włączyli działania policji żydowskiej, Judenratu, a nawet mieszkańców getta. Część Żydów ocalała z likwidacji Podzamcza i została przeniesiona do nowo utworzonego getta na Majdanie Tatarskim. Udać się tam mogli tylko ci, którzy posiadali J-Ausweis. W tym samym czasie Niemcy rozpoczęli wyburzanie historycznej dzielnicy żydowskiej, co symbolicznie kończyło wielowiekową egzystencję Żydów w Lublinie. Artykuł powstał na podstawie literatury, opublikowanych relacji i pamiętników, a także materiałów archiwalnych zdeponowanych w Archiwum Państwowym w Lublinie, Archiwum Państwowego Muzeum na Majdanku, Archiwum Żydowskiego Instytutu Historycznego w Warszawie oraz Archiwum Yad Vashem w Jerozolimie.

Słowa kluczowe:

Archiwum Państwowe w Lublinie, Archiwum Państwowe Muzeum na Majdanku, Archiwum Żydowskiego Instytutu Historycznego w Warszawie, Archiwum Yad Vashem w Jerozolimie, eksterminacja, getto, Lublin, holokaust, Pozdamcze, Bełżec

Inne teksty tego samego autora

Jakub Chmielewski , Struktura i funkcjonowanie Judenratu w Lublinie – próba analizy , Studia Żydowskie. Almanach: Tom 2 Nr 2 (2012)
Jakub Chmielewski , Obozy pracy dla Żydów w ramach planu „Otto” , Studia Żydowskie. Almanach: Tom 3 Nr 3 (2013)
Jakub Chmielewski , Granice getta na lubelskim Podzamczu , Studia Żydowskie. Almanach: Tom 6 Nr 6 (2016)
Jakub Chmielewski, 3-4 Listopada 1943. Erntefest. Zapomniany epizod Zagłady, red. W. Lenarczyk, D. Libionka, Państwowe Muzeum na Majdanku, Lublin 2009 , Studia Żydowskie. Almanach: Tom 1 Nr 1 (2011)
Jakub Chmielewski, Konflikty personalne w lubelskim Judenracie w świetle protokołów posiedzeń plenarnych (styczeń 1940-marzec 1942) , Studia Żydowskie. Almanach: Tom 2 Nr 2 (2012)
Jakub Chmielewski, A. Krempa, Zagłada Żydów mieleckich, Biblioteka Muzeum Regionalnego, Mielec: 2012, ss. 263 , Studia Żydowskie. Almanach: Tom 2 Nr 2 (2012)

Szczegóły

Bibliografia

Statystyki

Autorzy

Pobierz pliki

PDF

Zasady cytowania

Chmielewski , J. (2014). Likwidacja getta w Lublinie (marzec – kwiecień 1942 r.). Studia Żydowskie. Almanach, 4(4), 9–29. https://doi.org/10.56583/sz.527

Wskaźniki altmetryczne

Cited by / Share

Licencja

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe.

Bibliografia

Bach A. z d. Akerman, Żydzi z Lublina na Majdanku, w: Majdanek. Obóz koncentracyjny w relacjach więźniów i świadków, oprac. i wstęp, M. Grudzińska, Lublin 2012.

Bank-Erlichman S., Listy z piekła, Białystok 1992.

Bem M., Sobibór niemiecki ośrodek zagłady 1942 – 1943, Włodawa/Sobibór 2011.

Black P., Prosty żołnierz „akcji Reinhardt”. Oddziały z Trawnik i eksterminacja polskich Żydów, w: Akcja „Reinhardt”. Zagłada Żydów w Generalnym Gubernatorstwie, red. D. Libionka, Warszawa 2004.

Chmielewski J., Struktura i funkcjonowanie Judenratu w Lublinie – próba analizy, „Studia Żydowskie. Almanach”, 2 (2012), nr 2.

Documents from Lublin Ghetto. Judenrat without direction, red. N. Blumental, Yad Vashem-Jerusalem 1967.

Eksterminacja Żydów na ziemiach polskich w okresie okupacji hitlerowskiej. Zbiór dokumentów, red. T. Berenstein, A. Eisenbach, A. Rutkowski, Warszawa 1957.

Engelking B., Leociak J., Getto warszawskie. Przewodnik po nieistniejącym mieście, Warszawa 2013.

Friedländer S., Czas eksterminacji. Nazistowskie Niemcy i Żydzi 1939–1945, Warszawa 2010.

Kasperek J., Kronika wydarzeń w Lublinie w okresie okupacji hitlerowskiej, Lublin 1983.

Kranz K., Zagłada Żydów w obozie koncentracyjnym na Majdanku, Lublin 2007.

Księga Pamięci Żydowskiego Lublina, red. A. Kopciowski, Lublin 2011.

Kuwałek R., Obóz zagłady w Bełżcu, Lublin 2011.

Kuwałek R., Żydzi lubelscy w obozie koncentracyjnym na Majdanku, „Zeszyty Majdanka”, 24 (2003).

Radzik T., Lubelska dzielnica zamknięta, Lublin 1999.

Silberklang D., Żydzi i pierwsze deportacje z dystryktu lubelskiego, w: Akcja „Reinhardt”. Zagłada Żydów w Generalnym Gubernatorstwie, red. D. Libionka, Warszawa 2004.

Tec N., Suche łzy, Warszawa 2005.

Wardzyńska M., Formacja Wachmannschaften Des SS- Und Polizeiführers im Distrikt Lublin, Warszawa 1992.

Wybór źródeł do nauczania o Zagładzie Żydów, red. A. Skibińska, R. Szuchta, Warszawa 2010.