Cypryjska Ziemia Obiecana. Plany stworzenia żydowskiego państwa na Cyprze (XVI wiek)

Łukasz Burkiewicz

doi:10.56583/sz.1273

Data publikacji : 2022-12-31

Tom 12 (2022)

Cypryjska Ziemia Obiecana. Plany stworzenia żydowskiego państwa na Cyprze (XVI wiek)

dr Łukasz Burkiewicz

DOI: https://doi.org/10.56583/sz.1273

Abstrakt

Żydzi na Cyprze pojawili się już w okresie ptolemejskim (IV w. p.n.e.). W okresie późniejszym Rzym wspierał migracje Żydów na wyspę, którzy szczególnie w czasach cesarza Augusta stali się widoczną mniejszością na Cyprze. Żydzi do tego stopnia upodobali sobie kosmopolityczny charakter wyspy, że powstały daleko idące plany stworzenia państwa żydowskiego na Cyprze. Plany te zbiegły się z prześladowaniami wyznawców judaizmu, które przetoczyły się przez Europę Zachodnią od końca XV wieku (a zwłaszcza w Hiszpanii, Portugalii oraz w Italii). Twórcą pomysłu stworzenia na Cyprze enklawy dla społeczności żydowskiej był pochodzący z Portugalii bankier Józef Nasi lub Miques (1524–1579), powszechnie znany również jako Wielki Żyd. W celu zrealizowania swoich planów przekonał on sułtana osmańskiego Selima II do zajęcia Cypru, który od 1489 roku pozostawał w rękach Wenecjan. Równocześnie Żydzi aktywnie wspierali Imperium Osmańskie w kampanii przeciwko Wenecjanom. Osmanowie opanowali Cypr w 1571 roku i pomimo że nie powrócili do planów stworzenia na wyspie państwa żydowskiego, to byli witani przez miejscowych Żydów jako wyzwoliciele spod władzy Wenecjan. Dzieje stworzenia państwa żydowskiego na Cyprze uchodzą za niezwykle interesujący i mało znany epizod z dziejów nie tylko samych Żydów, lecz także rywalizacji pomiędzy Imperium Osmańskim a Republiką Wenecji w drugiej połowie XVI wieku.

Słowa kluczowe:

Cypr, Żydzi, Józef Nasi, Imperium Osmańskie, Wenecja

Inne teksty tego samego autora

dr Łukasz Burkiewicz, Kariery dragomanów pochodzenia żydowskiego w Egipcie na tle sytuacji Żydów w Sułtanacie Mameluków (XV – początek XVI wieku) , Studia Żydowskie. Almanach: Tom 13 (2023)

Szczegóły

Bibliografia

Statystyki

Autorzy

Pobierz pliki

PDF

Zasady cytowania

Burkiewicz, Łukasz. (2022). Cypryjska Ziemia Obiecana. Plany stworzenia żydowskiego państwa na Cyprze (XVI wiek). Studia Żydowskie. Almanach, 12, 11–26. https://doi.org/10.56583/sz.1273

Wskaźniki altmetryczne

Cited by / Share

Licencja

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe.

Bibliografia

Arbel B., Résistance ou collaboration? Les Chypriotes sous la dominacion vénitienne, dans: Etat et colonization au Moyen Age à la Renaissance, éd. M. Balard, Lyon 1989, s. 131–143.

Arbel B., The Jews in Cyprus: New Evidence from the Venetian Period, in: Cyprus, the Franks and Venice, 13th–16th Centuries, ed. B. Arbel, Burlington 2000, s. 23–40.

Arbel B., The Port Towns of the Levant in Sixteenth-Century Travel Literature, in: Mediterranean Urban Culture, 1400–1700, ed. A. Cowan, Exeter 2000, s. 151–164.

Arbel B., The Reign of Caterina Corner (1473–1489) as a Family Affair, „Studi Veneziani”, 26 (1993), s. 67–85.

Arbel B., Trading Nations: Jews and Venetians in the Early Modern Eastern Mediterranean, Leiden – Köln – New York 1995.

Arbel B., Venezia, gli Ebrei e l’attività di Salomone Ashkenasi nella guerra di Cipro, in: Gli ebrei e Venezia, ed. G. Cozzi, Milan 1987, s. 163–188.

Arce A., Espionaje y ùltima aventura de José Nasí (1569–1574), „Sefarad”, 13 (1953), s. 257–286.

Aschkenasi A., L’étonnante carrière d’un médecin juif au XVIe siècle: Solomon Aschkenasy. Quelques aspects de la vie Juive en Pologne, en Turquie et à Venise à cette époque, „Revue d’Histoire de la Medicine Hébraïque”, 32 (1979), s. 5–10.

Balletto L., Ethnic Groups, Cross-Social and Cross-Cultural Contacts on Fifteenth-Century Cyprus, in: Intercultural Contacts in the Medieval Mediterranean, ed. B. Arbel, London 1996, s. 35–48. DOI: https://doi.org/10.1080/09518969508569681

Bliznyuk S.V., A Crusader of the Later Middle Ages: King of Cyprus Peter I Lusignan, in: The Crusades and the Military Orders: Expanding the Frontiers of Medieval Latin Christianity, eds. Z. Hunyadi, J. Laszlovszky, Budapest 2001, s. 51–57.

Burkiewicz Ł., A Crusading Policy of the Rulers of the Kingdom of Cyprus after the Fall of Acre (1291), in: Holy War in Late Medieval and Early Modern East-Central Europe, eds. J. Smołucha, J. Jefferson, A. Wadas, Kraków 2017, s. 185–199.

Burkiewicz Ł., A Cypriot Royal Mission to the Kingdom of Poland in 1432, „Crusades”, 10 (2011), s. 103–112.

Burkiewicz Ł., Big Politics Around Cyprus. The Ottoman Empire and Venice in the Struggle for the Island (1570–1573), „Perspektywy Kultury”, 36 (2022), nr 1, s. 51–65. DOI: https://doi.org/10.35765/pk.2022.3601.05

Burkiewicz Ł., Cypr pod panowaniem dynastii Lusignanów i Republiki Wenecji (1192–1571),

w: Cypr: dzieje, literatura, kultura, red. M. Borowska, P. Kordos, D. Maliszewski, t. 1, Warszawa 2014, s. 243–264.

Burkiewicz Ł., Stout-hearted Queen Charlotte of Lusignan (1458–1464). The ‘Greek’ Queen of Latin Cyprus, w: Kobieta niepoznana na przestrzeni dziejów, red. A. Obara-Pawłowska, A. Miączewska, D. Wróbel, Lublin 2017, s. 101–122.

Burkiewicz Ł., The Beginnings of Christianity in Cyprus. Religious and Cultural Aspects, „Folia Historica Cracoviensia”, 23 (2017), s. 13–36. DOI: https://doi.org/10.15633/fhc.2204

Burkiewicz Ł., The Cypriot Jews under the Venetian Rule (1489–1571), „Scripta Judaica Cracoviensia”, 6 (2008), s. 49–61.

Coureas N., Economy, in: Cyprus: Society and Culture 1191–1374, eds. A. Nicolaou-Konnari, Ch. Schabel, Leiden-Boston 2005, s. 103–156 (The Medieval Mediterranean, 58). DOI: https://doi.org/10.1163/9789047416241_005

Cypr: dzieje, literatura, kultura, red. M. Borowska, P. Kordos, D. Maliszewski, t. 1–2, Warszawa 2014.

Edbury P.W., Famagusta in 1300, in: Ē Kupros kai oi Staurofories: oi anakoinōseis tou Diethnous Sumposiou‚ Ē Kupros kai oi Staurofories’, Leukōsia, 6–9 September 1994 = Cyprus and the Cypryjska Ziemia Obiecana Crusades: papers given at the International Conference ‘Cyprus and the Crusades’, Nicosia, 6–9 September 1994, s. 337–353.

Edbury P.W., The Kingdom of Cyprus and the Crusades, 1191–1374, Cambridge 1991. DOI: https://doi.org/10.1017/CBO9780511562402

Grunebaum-Ballin P., Joseph Naci, duc de Naxos, Parigi 1968.

Hill G., A History of Cyprus, vol. 1–3, Cambridge 1940–1948.

Israel J.I., European Jewry in the Age of Mercantilism 1550–1750, Oxford 1989.

Jacoby D., Citoyens, sujets et protégés de Vénise et de Gênes en Chypre du XIIIe au XVe siècle, „Byzantinische Forschungen”, 5 (1977), s. 159–188.

Jacoby D., The Rise of a New Emporium in the Eastern Mediterranean: Famagusta in the Late Thirteenth Century, „Μελέται καί Ύπομνήματα”, 1 (1984), s. 143–179.

Johnson P., Historia Żydów, tłum. M. Godyń, M. Wójcik, A. Nelicki, Kraków 2000.

Kapera Z.J., Cypr w okresie rzymskim (30 p.n.e. – 330 n.e.), w: Cypr: dzieje, literatura, kultura, red. M. Borowska, D. Maliszewski, P. Kordos, t. 1, Warszawa 2014, s. 187–226.

Kapera Z.J., Jewish Rebellion in Cyprus in 116/117 AD and Mesopotamia, in: Here & There. Across the Ancient Near East. Studies in Honour of Krystyna Łyczkowska, ed. O. Drewnowska, Warszawa 2009, s. 69–84.

Kapera Z.J., The Jewish Presence in Cyprus before AD 70, „Scripta Judaica Cracoviensia”, 7 (2009), s. 33–44.

Levi M.A., Don Joseph Nasi, Herzog von Naxos, Breslau 1859.

Luke H., Cyprus Under the Turks, 1571–1878. A Record Based on the Archives of the English Conulate in Cyprus under the Levant Company and After, Oxford 1921.

Misztal M., Historia Cypru, Kraków 2013.

Panteli S., Place of Refuge: A History of the Jews in Cyprus, London 2004.

Parny J., The Successors of Sulaimān, 1566–1617, in: A History of the Ottoman Empire to 1730, ed. M.A. Cook, Cambridge – London – New York – Melbourne 1976, s. 103–132.

Pasachoff N.E., Littman R.J., A Concise History of the Jewish People, Lanham 2005.

Purcell H.D., Cyprus, New York 1968.

Quirini-Popławska D., Urbs populosissima, opulentissima, liberalissima. Mit czy rzeczywistość

późnośredniowiecznej Wenecji?, Kraków 1997.

Raszewski J., Cypr w okresie bizantyńskim (330–1191), w: Cypr: dzieje, literatura, kultura, red. M. Borowska, P. Kordos, D. Maliszewski, t. 1, Warszawa 2014, s. 227–242.

Rose C., New Information on the Life of Joseph Nasi, Duke of Naxos: The Venetian Phase, „Jewish Quarterly Review”, 60 (1970), no. 4, s. 330–344. DOI: https://doi.org/10.2307/1453557

Roth C., Gli ebrei in Venezia, Roma 1933.

Roth C., The House of Nasi: Dona Gracia, Philadelphia 1947.

Roth C., The House of Nasi: The Duke of Naxos, Philadelphia 1948.

Roth C., The Jews in Cyprus, „Sefunot”, 8 (1964), s. 238–294.

Roth C., Joseph Nasi, Duke of Naxos, and the Counts of Savoy, „The Jewish Quarterly Review”, 57 (1967), s. 460–472. DOI: https://doi.org/10.2307/1453509

Shaw S.J., The Jews of the Ottoman Empire and the Turkish Republic, New York 1991. DOI: https://doi.org/10.1007/978-1-349-12235-6

Starr J., Romania: The Jewries of the Levant After the Fourth Crusade, Paris 1949.