Nieudana próba przewrotu komunistycznego w Estonii w 1924 r. w świetle raportu attaché wojskowego RP w Rewlu (Tallinnie)

Tomasz Gajownik

doi:10.56583/frp.2698

Data publikacji : 2024-06-30

Nr 20 (2024)

Nieudana próba przewrotu komunistycznego w Estonii w 1924 r. w świetle raportu attaché wojskowego RP w Rewlu (Tallinnie)

dr hab. Tomasz Gajownik

https://orcid.org/0000-0003-2580-5107

DOI: https://doi.org/10.56583/frp.2698

Abstrakt

W latach 1918 – 1924 Rosja bolszewicka, a następnie Związek Sowiecki zmierzał do zdobycia i podporządkowania państw Europy Wschodniej, które powstały lub odzyskały swoją niezawisłość w wyniku upadku trzech wielkich imperiów: Cesar- stwa Niemieckiego, monarchii austro-węgierskiej oraz carskiej Rosji. Za formalny cel komuniści uznali chęć pomocy rewolucji proletariackiej, która tliła się na zgliszczach kajzerowskich Niemiec, ale faktycznie marzyli o podporządkowaniu całej Europy. Na drodze ku realizacji tego pomysłu stanęło odrodzone państwo polskie oraz państwa bałtyckie. Wojna z Polską zakończona faktyczną klęską bolszewików nie zmusiła ich do porzucenia marzeń o rzuceniu burżuazyjnego świata na kolana. Do 1924 r. sowieccy przywódcy z Włodzimierzem Leninem na czele planowali i podejmowali próby zmiany sytuacji geopolitycznej. W tym czasie w Polsce, Bułgarii, Rumunii i Finlandii dochodziło do prób osłabienia tych państw za pomocą rozwiązań siłowych. Planowane przez komunistów pucze, przewroty i powstania na terytoriach tych państw kończyły się jednak fiaskiem. Ostatnia taka próba miała miejsce w grudniu 1924 r. na terytorium Republiki Estońskiej. Zakończone także fiaskiem, stało się przedmiotem analiz polskiego attaché wojskowego w tym kraju. Jeden z takich dokumentów rzuca światło na polską perspektywę rozgrywających się w tamtym czasie wydarzeń.

Inne teksty tego samego autora

Tomasz Gajownik, Zwalczanie szpiegostwa, akcji wywrotowej i nadużyć w Wojsku Polskim w okresie wojny polsko – bolszewickiej według sprawozdania Oddziału II Sztabu Ministerstwa Spraw Wojskowych z 30 maja 1920 roku , Fides, Ratio et Patria. Studia Toruńskie: Nr 13 (2020): W WALCE O WOLNOŚĆ I ZACHOWANIE NIEPODLEGŁOŚCI

Szczegóły

Bibliografia

Statystyki

Autorzy

Pobierz pliki

pdf

Zasady cytowania

Gajownik, T. (2024). Nieudana próba przewrotu komunistycznego w Estonii w 1924 r. w świetle raportu attaché wojskowego RP w Rewlu (Tallinnie). Fides, Ratio Et Patria. Studia Toruńskie, (20), 131–153. https://doi.org/10.56583/frp.2698

Wskaźniki altmetryczne

Cited by / Share

Licencja

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe.

Bibliografia

Archiwa:

Centralne Archiwum Państwowe w Warszawie – Rembertowie:

Kolekcja Akt Personalnych

Narodowego Archiwum Estonii w Tallinnie (Rahvusarhiiv):

Kolekcja Fotokopii Materiałów Dokumentalnych do Historii Komunistycznej Partii Estonii:

Listy i raporty polskiego attaché wojskowego w Estonii dotyczących działalności komunistów estońskich

Opracowania i artykuły:

Casu I., Exporting Soviet Revolution: Tatarbunar Rebellion in Romanian Besarabian (1924), “The International Journal of Intelligence, Security, And Public Affairs” 2020, No. 3, p. 224-243.

Cichoracki P., Stołpce – Łowcza – Leśna 1924. II Rzeczpospolita wobec najpoważniejszych incydentów zbrojnych w województwach północno-wschodnich, Łomianki 2012.

Drymmer W. T., W służbie Polsce. Wspomnienia żołnierza i państwowca z lat 1914 – 1947, wyd. 2, Międzyzdroje – Kraków – Warszawa 2014.

Gajownik T., Działalność informacyjna attachés wojskowych II Rzeczypospolitej w krajach bałtyckich.

Siły zbrojne Finlandii, Estonii i Łotwy w okresie międzywojennym, Poznań 2019, ss. 314.

Gajownik T., Legionowe rodowody attachés wojskowych II RP w krajach bałtyckich (Łotwa, Estonia i Finlandia), w: „Nie wierząc nam, że chcieć to móc”: Legiony i ich wpływ na sprawę polską w latach 1914 – 1918”, red. Z. Girzyński, J. Kłaczkow, Toruń 2018, s. 335-356.

Gajownik T., Oddział II Kwatery Głównej 2 Armii w latach 1921–1922. Organizacja, personel i główne kierunki działalności, w: „Wywiad i kontrwywiad wojskowy II RP. Z dziejów Oddziału II SG WP”, t. VIII, red. T. Dubicki, Łomianki 2017, s. 49-66.

Gajownik T., Działalność informacyjna pułkownika Mieczysława Pożerskiego – attaché wojskowego w Helsingforsie (Helsinkach) w latach 1919-1921, w: „Wywiad i kontrwywiad wojskowy II RP. Z działalności Oddziału II SGWP”, t. V, red. T. Dubicki, Łomianki 2015, s. 143-162.

Gajownik T., Projekt reorganizacji wywiadu na Rosję z obszarów państw nadbałtyckich - memorandum kpt. Wiktora Tomira Drymmera, w: „Wywiad i kontrwywiad wojskowy II RP. Z działalności Oddziału II SGWP”, t. V, red. T. Dubicki, Łomianki 2015, s. 259-266.

Hiio T., The communist coup attempt in Estonia on 1 December 1924: the last but one attempt at worl revolution?, „Om læring og indsigt fra krig” 2018, vol. II, s. 133.

Majzner R., Attachaty wojskowe Drugiej Rzeczypospolitej 1919-1945. Strukturalno – organizacyjne aspekty funkcjonowania, wyd. 2 poprawione i uzupełnione, Częstochowa 2014.

Paduszek K., Zajrzeć do mózgu Lenina. Wywiad II Rzeczypospolitej a postrewolucyjna Rosja, Ło- mianki 2016.

Skóra W., Służba konsularna Drugiej Rzeczypospolitej. Organizacja, kadry i działalność, Toruń 2006. Skrzypek A., Związek Bałtycki. Litwa, Łotwa, Estonia i Finlandia w polityce Polski i ZSRR w latach

– 1925, Warszawa 1972.

Świerczek M., Okoliczności towarzyszące zaniechani wyjaśnienia afery MOCR – Trust w lipcu 1927 r., w: „Wywiad i kontrwywiad wojskowy II RP. Z działalności Oddziału II SG WP”, t. VI, red.

T. Dubicki, Łomianki 2016, s. 87-108.

Świerczek M., Udział Wiktora Tomira Drymmera w aferze MOCR – Trust w świetle jego artykułu z 1965 r. pod tytułem Trust. Wstęp do analizy, „Przegląd Bezpieczeństwa Wewnętrznego” 2014, nr 10, s. 155-167.

Wasilewski T., Historia Bułgarii, wyd. 2 popr. i uzup., Wrocław – Warszawa – Kraków – Gdańsk – Łódź 1988.

Wołos M., Francja – ZSRR. Stosunki polityczne w latach 1924-1932, Toruń 2003.

Netografia:

Encyklopedia Estońska, http://entsyklopeedia.ee/artikkel/anderkopp_ado Estonian Writer`s Online Dictionary, https://sisu.ut.ee/ewod/e/eessaare/

Encyklopedia PWN, https://encyklopedia.pwn.pl/haslo/Miedzynarodowka-Komunistycz- na;3941030.html

https://pl.topwar.ru/211268-torgovyj-flot-kak-jelement-morskoj-moschi-gosudarstva.html Brittanica:

https://www.britannica.com/biography/Johan-Laidoner, https://www.britannica.com/biography/ Konstantin-Pats

Sprawocznik po istorii Kommunisticzeskoj Partii Sowietskogo Sojuza 1898 – 1991, http://www. knowbysight.info/index.asp