Klęska państw zaborczych oraz rewolucja październikowa w Rosji oraz listopadowa w Niemczech doprowadziły do osłabienia siły państw zaborczych. W Rosji po rozpędzeniu Konstytuanty na początku 1918 r. bolszewicy podjęli działania, zmierzające do stworzenia komunistycznej dyktatury. Zlikwidowano partie opozycyjne eserowców i mienszewików. Rozpętał się terror skierowany przeciwko wszelkim oponentom, prowadzony pod kierunkiem Komisji Nadzwyczajnej do Walki z Kontrrewolucją i Sabo-tażem (Czeka). Przeciwko bolszewikom wystąpili – prowadząc własne armie – „biali” generałowie carskiej Rosji: Aleksander Kołczak, Anton Denikin, Nikołaj Judenicz i Piotr Wrangel. Rozgorzały walki w całej Rosji, od Krymu i Finlandii, po Syberię i Daleki Wschód. Rozpoczęła się krwawa wojna domowa, w której uczestniczyły inne państwa m.in. Francja, Wielka Brytania, Stany Zjednoczone czy Japonia. Konflikt trwał do 1923 r.

Wobec klęsk na froncie zachodnim władca Rzeszy Wilhelm II podjął decyzję o abdykacji, która stała się faktem 9 listopada 1918 r., a następnie opuścił Niemcy. Władzę objęła Rada Komisarzy Ludowych, złożona z socjaldemokratów. Zaakceptowała ona program prezydenta Stanów Zjednoczonych Woodrowa Wilsona, sformułowany w 14 punktach. 11 listopada 1918 r. przedstawiciele Niemiec podpisali rozejm z Ententą w Compiègne, kończący I wojnę światową. Wojska niemieckie musiały opuścić terytorium Francji i Belgii.

Klęski militarne ponoszone przez Austro-Węgry na froncie bałkańskim i włoskim przyśpieszyły również rozpad monarchii. Mimo prób jakie podejmował cesarz Karol, wydając w październiku 1918 r. manifest zapowiadający przekształcenie monarchii w państwo związkowe, były to działania spóźnione. 28 października Czesi ogłosili w Pradze powstanie Republiki Czechosłowackiej. Z kolei dzień później, 29 października w Zagrzebiu ogłoszono oderwanie Słowian południowych od monarchii i utworzenie wspólnego państwa z Serbami. 31 października zlikwidowano rządy austriackie w Krako-
wie, a dzień później, 210 posłów do parlamentu austriackiego narodowości niemieckiej uchwaliło powstanie państwa austriackiego. 11 listopada udało się nakłonić cesarza Karola Habsburga do zrzeczenia się władzy, zaś 12 listopada oficjalnie proklamowano powstanie Republiki Niemiecko-Austriackiej. 16 listopada w Budapeszcie proklamowano powstanie Węgierskiej Republiki Ludowej, tym samym Monarchia Austro-Węgierska po ponad pięćdziesięciu latach od jej utworzenia przestała istnieć.

Dzięki temu szanse na utworzenie niepodległej Polski znacznie wzrosły. Polacy przystąpili do rozbrajania okupantów i tworzenia niezależnych instytucji państwowych. Uwolniony przez Niemców Józef Piłsudski po przyjeździe do Warszawy, 11 listopada 1918 r. przejął z rąk Rady Regencyjnej pełnię władzy cywilnej i wojskowej przyjmując funkcję Naczelnika Państwa. Rozpoczął się nowy etap w historii Polski. Rozpoczęło się tworzenie zrębów państwowości i organizacja rękojmi niepodległości kraju – Wojska Polskiego. W latach 1918–1921 na ziemiach polskich toczyło się sześć konfliktów zbrojnych, z czego tylko jeden zagrażał niepodległości – była to wojnapolsko-bolszewicka. Polska walczyła o zachowanie wolności i niepodległości na polu politycznym, dyplomatycznym i militarnym. I tym właśnie zagadnieniom poświęcony jest 13 numer czasopisma „Fides, Ratio et Patria. Studia Toruńskie”.