Ofiara terroryzmu. Garść uwag o nieoczywistej subkategorii wiktymologicznej ofiary przestępstwa na tle kontrowersji w definiowaniu zjawiska terroryzmu

Piotr Chrzczonowicz

doi:10.56583/frp.2978

Data publikacji : 2024-12-31

Nr 21 (2024)

Ofiara terroryzmu. Garść uwag o nieoczywistej subkategorii wiktymologicznej ofiary przestępstwa na tle kontrowersji w definiowaniu zjawiska terroryzmu

Piotr Chrzczonowicz

DOI: https://doi.org/10.56583/frp.2978

Abstrakt

Opracowanie poświęcone zostało prezentacji niektórych zagadnień związanych z wyodrębnieniem, z ogólnej kategorii wiktymologicznej ofiary przestępstwa, subkategorii ofiary terroryzmu. Analiza uwzględnia kontrowersje wynikające z definiowania zjawiska terroryzmu, wynikające z istnienia relatywistycznych postaw wobec niego, a także z braku powszechnej zgody na jakiś jeden, określony sposób ujmowania atrybutów tego zjawiska i kształtowania jego treści w obrębie różnych dyscyplin naukowych, które poświęcają mu uwagę, jak i w szerszym dyskursie społeczno-politycznym, który go dotyczy. Autor zwraca uwagę, że kategoria ofiar terroryzmu obecna jest w prawie międzynarodowym publicznym oraz w prawie Unii Europejskiej, gdzie również akcentowane są szczególne potrzeby tych ofiar. Zaznacza też, że w Polsce to sprawcy terroryzmu, działalność represyjna państwa wobec nich i kwestie zapewnienia powszechnego bezpieczeństwa antyterrorystycznego (czyli potrzeba ochrony interesu państwa jako zorganizowanej wspólnoty) są lepiej widoczne w publicznej przestrzeni informacyjnej niż ofiary terroryzmu (nawet te potencjalne) i działalność związana ze świadczeniem im efektywnej pomocy (czyli potrzeba ochrony interesu konkretnej jednostki). Aktualnie, również troska państwa polskiego o bezpieczeństwo antyterrorystyczne w sferze opracowywanych i wprowadzanych w życie rozwiązań prawnych oraz instytucjonalnych jest wyraźniejsza niż troska o potencjalną ofiarę terroryzmu.

Słowa kluczowe:

ofiara terroryzmu, terroryzm, przestępczość terrorystyczna, przemoc polityczna, bezpieczeństwo antyterrorystyczne, pomoc dla ofiar terroryzmu, symboliczność ofiar terroryzmu, upamiętnianie ofiar terroryzmu

Inne teksty tego samego autora

Piotr Chrzczonowicz, Zjawisko artnapping'u - wybrane aspekty kryminologiczne , Fides, Ratio et Patria. Studia Toruńskie: Nr 15 (2021): WYZWANIA BEZPIECZEŃSTWA PAŃSTWA

Szczegóły

Bibliografia

Statystyki

Autorzy

Pobierz pliki

PDF

Zasady cytowania

Chrzczonowicz, P. (2024). Ofiara terroryzmu. Garść uwag o nieoczywistej subkategorii wiktymologicznej ofiary przestępstwa na tle kontrowersji w definiowaniu zjawiska terroryzmu. Fides, Ratio Et Patria. Studia Toruńskie, (21), 265–290. https://doi.org/10.56583/frp.2978

Wskaźniki altmetryczne

Cited by / Share

Licencja

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe.

Bibliografia

Abbas M., Ing N., Victims of Paris terror attack tell of invisible wounds that never heal, NBC News, December 29, 2019, https://www.nbcnews.com/news/world/victims-paris-terror-attack-tell-invisible-wounds-never-heal-n1106851 (01.02.2025).

ABW: Polska jest krajem o niskim stopniu zagrożenia terrorystycznego. Rozmowa A. Saulskiego z reprezentacją Zespołu Prasowego ABW, 4 grudnia 2019, portal wGospodarce.pl, https://wgospodarce.pl/informacje/72046-abw-polska-jest-krajem-o-niskim-stopniu-zagrozeniaterrorystycznego (02.06.2025).

Aleksandrowicz T. R., Kulczyński S., Bobińska H., Zjawisko wspólczesnego terroryzmu [w:] K. Jałoszyński, Współczesne zagrożenia terroryzmem, Wyd. Wyższej Szkoły Policji, Szczytno 2013.

Bell S., A growing number of Canadian victims of overseas terrorism, but little support for them, Global News, June 18th, 2019, https://globalnews.ca/news/5280618/canadian-terrorism-victims/ (04.02.2025).

Bieńkowska E., Wiktymologia, Wyd. Wolters Kluwer, Warszawa 2018.

Décret n° 1148-2019 du 7 novembre 2019 instituant une journée nationale d’hommage aux victimes du terrorisme, JORF n° 0261 du 9 novembre 2019, https://www.legifrance.gouv.fr/loda/id/LEGITEXT000039361802/2020-05-11/ (24.09.2025).

Denoix de Saint Marc G., Guglielminetti L., Netten J., Lacombe S., van de Donk M., Galesloot J., Woltman P., Handbook: Voices of victims of terrorism, Radicalisation Awareness Network, Working group voice of victims of terrorism, 2016, chrome-extension://efaidnbmnnnibpcajpcglclefindmkaj/https://home-affairs.ec.europa.eu/document/download/6af13f3e-2936-463e-972e-9d5056ef14f7_en (16.10.2025).

Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2012/29/UE z dnia 25 października 2012 r. ustanawiająca normy minimalne w zakresie praw, wsparcia i ochrony ofiar przestępstw oraz zastępująca decyzję ramową Rady 2001/220/WSiSW (Dz. Urz. Unii Europejskiej L 315 z dnia 14 listopada 2012 r.).

Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2017/541 z dnia 15 marca 2017 r. w sprawie zwalczania terroryzmu i zastępująca decyzję ramową Rady 2002/475/WSiSW oraz zmieniająca decyzję Rady 2005/671/WSiSW (Dz. Urz. Unii Europejskiej L 88 z 31 marca 2017 r.).

European Union: Terrorism Situation and Trend Report 2019, Europol, European Union Agency for Law Enforcement and Cooperation 2019, https://www.europol.europa.eu/activities-services/main-reports/terrorism-situation-and-trend-report-2019-te-sat (02.06.2025).

Gliszczyński A., Zjawisko przemocy w rodzinie. Studium prawno-kryminologiczne, Wyd. Impuls, Warszawa 2018.

Gołda-Sobczak M., Sobczak W., Problem definicji terroryzmu, Themis Polska Nova t. 2 nr 14, 2018. DOI: https://doi.org/10.15804/tpn2018.2.04

Goujard C., The victims of terror in France are reeling, and buried in a mountain of paperwork, Canada’s National Observer, News, February 8th, 2018, https://www.nationalobserver.com/2018/02/08/news/victims-terror-france-are-reeling-and-buried-mountain-paperwork (01.02.2025).

Gruszczyńska B., Przemoc wobec kobiet w Polsce. Aspekty prawnokryminologiczne, Wyd. Wolters Kluwer, Warszawa 2007.

Horbaczewski R., Stopnie alarmowe Bravo przedłużone do końca listopada 2025 r., portal Prawo.pl, 31.08.2025, https://www.prawo.pl/samorzad/co-oznacza-drugi-stopien-alarmowy-bravo,513755.html (19.10.2025).

Hryniewicz-Lach E., Ofiara w polskim prawie karnym. Interesy ofiary przestępstwa i karno-materialne instrumenty służące ich zabezpieczeniu, Wyd. C.H. Beck, Warszawa 2017.

Il Congreso Internacional de Víctimas del Terrorismo – Comprometidos con la Memoria): https://www.congresovictimas.com/ (18.10.2025).

International Day of Remembrance of and Tribute to the Victims of Terrorism, https://www.un.org/en/events/victimsofterrorismday/ (01.02.2025).

Janoszka K., Dzieci jako ofiary handlu ludźmi, Wyd. Wyższej Szkoły Policji w Szczytnie, Szczytno 2013.

Joyce C., Lynch O., The Needs of Victims in the United Kingdom: Results [w:] O. Lynch, J. Argomaniz (red.), Victims of Terrorism. A Comparative and Interdisciplinary Study, Routledge, Taylor & Francis Group, Abingdon – New York 2016.

Jury M., Feeding the hand that bites us: The UK’s neglect of victims, The Justice Gap, 30 September 2016, https://www.thejusticegap.com/feeding-hand-bites-us-uks-neglect-victims/ (01.02.2025).

Kampania #TwojeŻycieTwojaKarta – wspólna akcja Policji i Fundacji La Strada przeciwko handlowi ludźmi, 23.06.2025, https://policja.pl/pol/aktualnosci/262196,Rusza-kampania-TwojeZycieTwojaKarta-wspolna-akcja-Policji-i-Fundacji-La-Strada-p.html (16.10.2025).

Klaus W. (red.), Sąsiedzi czy intruzi. O dyskryminacji cudzoziemców w Polsce, Stowarzyszenie Interwencji Prawnej, Instytut Socjologii UW, Warszawa 2010.

Kolendowska-Matejczuk M., Kompensata państwowa dla ofiar przestępstw – krytyczna analiza polskiej ustawy kompensacyjnej, Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny z. 4, 2014 (Rok LXXVI). DOI: https://doi.org/10.14746/rpeis.2014.76.4.10

Konwencja Rady Europy o Zapobieganiu Terroryzmowi z dnia 16 maja 2015 r. (Dz. U. z 2008 r. Nr 161, poz. 998).

Lorenzana Del Villar E., Silfen Glasberg D., Victims of Terrorism and the Right to Redress: Challenges and Contradictions in the 2012 Emmerson Report, Humanity & Society Vol. 39, Issue 3, August 2015. DOI: https://doi.org/10.1177/0160597614563386

Le Président de la République a décidé de l’instauration d’une journée nationale en hommage aux victimes du terrorisme, publié le 15 février 2019, https://www.elysee.fr/emmanuel-macron/2019/02/15/le-president-de-la-republique-a-decide-de-linstauration-dune-journeenationale-en-hommage-aux-victimes-du-terrorisme (28.02.2025).

Lynch O., Argomaniz J. (red.), Victims and Perpetrators of Terrorism. Exploring Identities, Roles and Narratives, Routledge 2017. DOI: https://doi.org/10.4324/9781315182490

Mazowiecka L. (red.), Ofiary przestępstw z nienawiści, Wyd. Wolters Kluwer, Warszawa 2013.

Mazowiecka L., Klaus W., Tarwacka A. (red.), Z problematyki wiktymologii. Księga dedykowana Profesor Ewie Bieńkowskiej, Wyd. Wolters Kluwer, Warszawa 2017.

Mazowiecka L., Państwowa kompensata dla ofiar przestępstw w Polsce [w:] L. Mazowiecka, W. Klaus, A. Tarwacka (red.), Z problematyki wiktymologii. Księga dedykowana Profesor Ewie Bieńkowskiej, Wyd. Wolters Kluwer, Warszawa 2017.

Międzynarodowa Konwencja o Zwalczaniu Finansowania Terroryzmu, przyjęta przez Zgromadzenie Ogólne Narodów Zjednoczonych dnia 9 grudnia 1999 r. (Dz. U. z 2004 r. Nr 263, poz. 2620).

Milošević A., Testimonials: Involving victims/survivors of terrorism in P/CVE, RAN Practitioners, Publications Office of the European Union, Luxembourg 2023 (chrome-extension://efaidnbmnnnibpcajpcglclefindmkaj/https://home-affairs.ec.europa.eu/document/download/b0c7b414-6837-4fa2-8599-7a6ad2ca056f_en?filename=ran_testimonials_involving_vot_in_pcve_092023_en.pdf [dostęp: 16.10.2025].

Ministère de la Justice, dossier de presse, Première journée nationale d’hommage aux victims du terrorisme, 11 mars, http://www.justice.gouv.fr/art_pix/DP_Premiere_journee_hommage_victimes_terrorisme.pdf (24.09.2025).

Namysłowska-Gabrysiak B., Handel ludźmi w celu wykorzystania seksualnego. Zagadnienia karnoprawne i kryminologiczne, Wydawnictwo C.H. Beck, Warszawa 2018.

Niemczyk P., Szósta rano. Kto puka? Jak ojczyzna Solidarności zmienia się w państwo policyjne, Wydawnictwo Krytyki Politycznej, Warszawa 2018.

Niewiadomska A., The concept of terrorism in law and language, Studia Iuridica Vol. 68, 2017.

Ogólnopolska kampania Dzieciństwo bez Przemocy Fundacji Dajemy Dzieciom Siłę oraz Krajowej Koalicji na rzecz Ochrony Dzieci: O kampanii, https://dziecinstwobezprzemocy.pl/o-kampanii-2025/ (16.10.2025).

Parliamentary Assembly, Committee of Political Affairs and Democracy: Protecting and Supporting Victims of Terrorism. Preliminary draft report (rapporteur M. Karamanli, France), declassified, AS/Pol (2018) 20, 4 December 2018, Apdoc20_18, http://www.assembly.coe.int/LifeRay/POL/Pdf/DocsAndDecs/2018/AS-POL-2018-20-EN.pdf (04.02.2025).

Piekarski M., Możliwe scenariusze zagrożeń terrorystycznych na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej w kontekście zagrożeń hybrydowych, Terroryzm – studia, analizy, prewencja Nr 2 (2), 2022. DOI: https://doi.org/10.4467/27204383TER.22.019.16339

Pływaczewski E. W., Guzik-Makaruk E. M., Kilka uwag na tle kompensacyjnej funkcji prawa karnego [w:] J. Giezek, D. Gruszecka, T. Kalisz (red.), Nowa Kodyfikacja Prawa Karnego. Księga Jubileuszowa Profesora Tomasza Kaczmarka, Acta Universitatis Wratislaviensis No 3762, t. XLIII, Wrocław 2017. DOI: https://doi.org/10.19195/2084-5065.43.26

Rezolucja 72/165, przyjęta przez Zgromadzenie Ogólne Narodów Zjednoczonych w dniu 19 września 2017 r., A/RES/72/165, 25 January 2018 (na podstawie której 21 sierpnia ustanowiony został Międzynarodowym Dniem Pamięci i Hołdu dla Ofiar Terroryzmu).

Proclamation Requesting the People of Canada to Observe June 23 of Every Year as a National Day of Remembrance for Victims of Terrorism, SI/2005-65, Consolidation, Current to February 11, 2020, https://laws-lois.justice.gc.ca/PDF/SI-2005-65.pdf (28.02.2025).

Schmid A.P., Strenghtening the Role of Victims and Incorporating Victims in Efforts to Counter Violent Extremism and Terrorism, ICCT (International Centre for Counter-Terrorism – The Hague), Research Paper, The Hague, August 2012, s. 1, https://www.icct.nl/download/file/ICCT-Schmid-Strengthening-the-Role-of-Victims-August-2012.pdf (30.01.2025). DOI: https://doi.org/10.19165/2012.1.07

Skomra W., Wojtasik K., Infrastruktura krytyczna jako cel działań hybrydowych. Studia przypadków ataków na obiekty i systemy IK, Terroryzm - studia, analizy, prewencja, 2025 (wydanie specjalne). DOI: https://doi.org/10.4467/27204383TER.25.001.21504

Stuff B., Wiedmann-Schmidt W., 2016 Berlin Christmas Market Attack. Terror Survivors Feel Abandoned by German Authorities, Spiegel International, 15.12.2017, https://www.spiegel.de/international/germany/christmas-market-attack-survivors-feel-abandoned-a-1183202.html (01.02.2025).

Tominey C., Terror attack victims maimed by jihadists say Government ‘has left them to rot’, The Telegraph, 22 April 2019, https://www.telegraph.co.uk/news/2019/04/22/terror-attack-victims-maimed-jihadists-say-feel-abandoned-governments/ (01.02.2025).

Townshend Ch., Terroryzm (tłum. R. M. Machnikowski), Wyd. Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź 2017.

Uchwała nr 252 Rady Ministrów z dnia 9 grudnia 2014 r. w sprawie „Narodowego Programu Antyterrorystycznego na lata 2015 – 2019”, Monitor Polski z 2014 r. poz. 1218.

Truc G., Aux victimes du terrorisme, l’Europe reconnaissante? Portée et limites de la Journée européenne en mémoire des victimes du terrorisme, Politique Européenne nᵒ 37, 2/2012. DOI: https://doi.org/10.3917/poeu.037.0132

Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny – tekst jednolity z dnia 6 marca 2025 r.: Dz. U. z 2025 r. poz. 383.

Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks postępowania karnego – tekst jednolity z dnia 27 listopada 2024 r.: Dz. U. z 2025 r. poz. 46.

Ustawa z dnia 7 lipca 2005 r. o państwowej kompensacie przysługującej ofiarom niektórych czynów zabronionych – tekst jednolity z dnia 29 lutego 2016 r.: Dz. U. z 2016 r. poz. 325.

Ustawa z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu przemocy domowej - tekst jednolity z dnia 7 listopada 2024 r.: Dz. U. z 2024 r. poz. 1673.

Ustawa z dnia 28 listopada 2014 r. o ochronie i pomocy dla pokrzywdzonego i świadka – Dz. U. z 2015 r. poz. 21.

Ustawa z dnia 10 czerwca 2016 r. o działaniach antyterrorystycznych - tekst jednolity: Dz. U. z dnia 5 lutego 2025 r. poz. 194.

Ustawa z dnia 26 kwietnia 2007 r. o zarządzaniu kryzysowym – tekst jednolity z dnia 1 grudnia 2022 r.: Dz. U. z 2023 r. poz. 122.

Verner R., „Samuel Paty est devenu le visage de la République”: l’éloge funèbre d’Emmanuel Macron au professeur assassin, BFM TV 21/10/2020, https://www.bfmtv.com/police-justice/samuel-paty-est-devenu-le-visage-de-la-republique-l-eloge-funebre-d-emmanuel-macron-au-professeur-assassine_AV-202010210334.html (15.02.2025).

Yanay U., Victims of Terrorism: Is it a ‘Non-issue’?, The Journal of Sociology & Social Welfare Vol. 20, Issue 2, 1993. DOI: https://doi.org/10.15453/0191-5096.2069