Ludowe Wojsko Polskie jako narzędzie medialnej kontroli i propagandy w okresie stanu wojennego

Hanna Karp

doi:10.56583/frp.2515

Published : 2023-06-30

No. 18 (2023)

Ludowe Wojsko Polskie jako narzędzie medialnej kontroli i propagandy w okresie stanu wojennego

Hanna Karp

https://orcid.org/0009-0001-8359-0872

DOI: https://doi.org/10.56583/frp.2515

Abstract

The article describes a military operation carried out by the Polish People's Army during the period of martial law introduced on December 13, 1981. This is a unique action in the history of modern Europe to militarize the media of the entire country. From taking over and taking over the central and regional centers of the press, radio and television, to the process of pacifying individual press editorial offices. The military also carried out the work of commissars-propagandists in television editorial offices, and coordinated the propaganda center of the entire martial law operation. The article presents an unprecedented in modern history verification of journalists with the participation of army officers in the Committee for Radio and Television and in some of its regional branches, including Warsaw, Katowice and Krakow.

Keywords:

media under martial law, verification of journalists, media militarization

Most read articles by the same author(s)

Hanna Karp, The Information Strategies of the Mass Media Reporting on the Smolensk Catastrophe , Fides, Ratio et Patria. Studia Toruńskie: No. 8 (2018): Poland 1918. The centenary of regaining Independence

Details

References

Statistics

Authors

Download files

PDF (Język Polski)

Citation rules

Karp, H. (2023). Ludowe Wojsko Polskie jako narzędzie medialnej kontroli i propagandy w okresie stanu wojennego. Fides, Ratio Et Patria. Studia Toruńskie, (18), 108–141. https://doi.org/10.56583/frp.2515

Altmetric indicators

Cited by / Share

Licence

This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-ShareAlike 4.0 International License.

References

Literatura

Czyżniewski M., Propaganda polityczna władzy ludowej w Polsce 1944-1956, Toruń 2005.

Holzer J., Leski K., Solidarność w podziemiu, Łódź 1990.

Kania D., J. Targalski T., Marosz M., Resortowe dzieci. Media, Warszawa 2013.

Ligarski S., Majchrzak G., Polskie Radio i Telewizja w stanie wojennym, Warszawa 2011.

Matuszewski S., Na progu wolności, Warszawa, Łódź, Kraków 1945.

Paczkowski A., Wojna polsko-jaruzelska. Stan wojenny w Polsce 13 XII 1981 – 22VII 1983, Poznań 2006.

Szulc P., Dziennikarze władzy, władza dziennikarzom. Aparat represji wobec środowiska dziennikarskiego, Warszawa 2010.

Szymowski L., Media wobec bezpieki. Infiltracja środowiska dziennikarskiego przez służby specjalne PRL i III RP, Warszawa 2012.

Wicenty D., Załamanie na froncie ideologicznym. Stowarzyszenie Dziennikarzy Polskich od Sierpnia ’80 do stanu wojennego, Gdańsk 2012.

Władyka W., „Polityka” i jej ludzie, Warszawa 2007.

Zalewski J., Pod prąd, Warszawa 2013.

Artykuły

Bączek P., Krakowska weryfikacja dziennikarzy, cz. 2, „Gazeta Polska” 2006, nr 18, s. 10-11.

Majchrzak G., Wierność albo weryfikacja, „Biuletyn IPN” nr 12 (2007), 71-78;

Majchrzak G., Próba sił: warszawskie Radio „Solidarność” kontra Służba Bezpieczeństwa 1982-89, „Z Dzie-jów Polskiej Radiofonii” nr 2 (2005-2006), s. 103-132.

Rogalska B., „Weryfikacja. I potem…” w: Waglewski J. (red.), „Wspomnienia niekontrolowane. Z historii PRL – Dziennikarze”, część II, Gdańsk 2006.

Wyrwich M., „Z wieżowca na Grójeckiej”. „Tu Radio”, „Solidarność”, „Niedziela” nr 39, (2007), s. 14-15.

Załuski P., Internowania dziennikarzy na Dolnym Śląsku, „Forum Dziennikarzy” nr 91-92 (2009), s.78-81.

Zalewska L., Weryfikator zadba o wolność słowa, „Serwis SDP, Periodyk Gdańskiego Oddziału Stowarzyszenia Dziennikarzy Polskich”, nr 8, 15 sierpnia 2003 r. http://gosdp.republika.pl/archi01/serwis17.htm [do-stęp: 3.06.2013].

Zwiernik P., Pirackie radiostacje reakcyjnego podziemia, „Nasz Dziennik” 13-14.12.2003 r.

Źródła archiwalne

AAN (Archiwum Akt Nowych), MiP, syg. 773, Protokół z posiedzenia Kolegium Propagandowego w dniu 5 XI 1945, Komitet Centralny Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, Wydział Propagandy i Agitacji, syg. 237/VIII/240, stenogram.

AIPN (Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej), 0236/257, Informacja Departamentu II MSW o realizacji akcji kryptonim „Jodła” i „Klon” podpisana przez gen. bryg. Zdzisława Sarewicza, dyrektora Depar-tamentu II MSW, tajne specjalnego znaczenia, styczeń 1982, Warszawa, t.3, mps.

AIPN, 0236/257, Wykaz internowanych pracowników Komitetu do spraw Radia i Telewizji przygotowany przez zastępcę naczelnika Wydziału XII Departamentu II MSW, egzemplarz pojedynczy, tajne, 5 kwietnia 1982 r., Warszawa, t. 3, rkps.

AAN, KC PZPR, Wydział Kultury, LVI- 392, Protokół z rozmów weryfikacyjnych z kadrą dziennikarską pionu artystycznego Telewizji Polskiej, po 2 lutym 1982 r., Warszawa, mps.

AAN, Urząd Rady Ministrów, Biuro Prasowe Rządu, 222/545, Protokół z rozmów weryfikacyjnych z kadrą kierowniczą redakcji informacyjno-publicystycznych Telewizji Polskiej, luty 1982 r., Warszawa, mps, za: S. Ligarski, G. Majchrzak, dz. cyt. s. 192.

AAN, KC PZPR, 1354/1829, Opracowanie Wydziału Prasy, Radia i Telewizji KC PZPR dotyczące sytuacji śro-dowisku dziennikarskim oraz zadań partii w stosunku do środków masowego przekazu w warunkach stanu wojennego, 31 grudnia 1981, Warszawa, k.83-96, kopia (mikrofilm), mps.

AIPN, 1585/1002, Zasady weryfikacji kadr dziennikarskich oraz pracowników administracji, techniki i kolpor-tażu w prasie, radiu i TV, b. d.

AIPN, Gabinet Ministra Spraw Wewnętrznych, 1585/15941, Informacja dzienna Gabinetu Ministra Spraw We-wnętrznych nr 258 (360), tajne (fragment), 17 września 1982 r., Warszawa, mps.

AIPN, Gabinet Ministra Spraw Wewnętrznych, 1585/1002, Zasady weryfikacji kadr dziennikarskich oraz pra-cowników administracji, techniki i kolportażu w prasie, radiu i TV, przed 21 grudnia 1981, Warszawa, oryginał, mps.

AIPN, 0437/4, Tezowa informacja polityczno-operacyjna za okres 13 XII 1981-1IV 1982, bd., k.32-33.

AIPN, 0365/73, Notatka naczelnika Wydziału IV Departamentu III MSW Czesława Dzieni, dotycząca możli-wości powstawania zagrożeń dla funkcjonowania Komitetu do spraw Radia i telewizji, egzemplarz nr 1, tajne, 2 grudnia 1983 r., Warszawa, t.2, mps.

APW Otwock, KD PZPR Warszawa-Mokotów, 101/IV-26, Protokół posiedzenia egzekutywy KD PZPR War-szawa-Mokotów z dn. 31 III 1983, k. 110.

CAW, 1806/92, oryginał, mps., AIPN, 2278/24, Meldunek sytuacyjny nr 8 o działalności Komitetu do spraw Radia i Telewizji pełnomocnika Komitetu Obrony Kraju w Komitecie do spraw Radia i Telewizji gen. bryg. Albina Żyty do sekretarza Komitetu Obrony Kraju gen. broni Tadeusza Tuczapskiego za okres 30 stycznia – 5 lutego 1982 r., tajne, 5 lutego, Warszawa k. 468-471.

Ośrodek Dokumentacji i Zbiorów Programowych TVP SA, Sprawozdanie pełnomocnika-komisarza KOK w Komitecie ds. Radia i Telewizji „Polskie Radio i Telewizja” z całokształtu działalności Komitetu do spraw Radia i Telewizji oraz pracy pełnomocników-komisarzy KOK za okres od 13 XII 1981 r. do 25 VII 1983 r., 4 VIII 1983 r.

Ośrodek Dokumentacji i Zbiorów Programowych TVP SA, Komitet ds. Radia i telewizji, 1804/3, Protokół nr 31 z posiedzenia prezydium Komitetu do spraw Radia i Telewizji, 11 lutego 1982 r., Warszawa t.2, b.p., oryginał, mps.

Ośrodek Dokumentacji i Zbiorów Programowych TVP SA, 1804/3, Cele zasady i organizacja przeglądu pra-cowników Polskiego Radia i Telewizji zatwierdzone przez prezydium Komitetu ds. Radia i Telewizji 4 stycznia 1982 r., do użytku służbowego, 4 stycznia Warszawa, t.1, b.p., kopia, mps.

Ośrodek Dokumentacji i Zbiorów Programowych TVP SA, Komitet ds. Radia i Telewizji, 1804/3, Tezy na nara-dę aktywu Polskiego Radia i telewizji „Nasze zadania po VII Plenum KC PZPR”, marzec 1982 r., War-szawa, t. 3, b.p., oryginał, mps.

Ośrodek Dokumentacji i Zbiorów Programowych TVP SA, Komitet ds. Radia i Telewizji, Sprawozdanie końco-we zespołu komisarzy wojskowych działających w komitecie do spraw Radia i Telewizji za okres od 13 grudnia 198 1 r. do 25 lipca 1983 r. skierowane do przewodniczącego Komitetu do spraw Radia i Telewizji Mirosława Wojciechowskiego, do użytku wewnętrznego, 12 sierpnia 1983, Warszawa, 1919/43, b.p., oryginał, mps.

Protokół narady kierownictwa Komitetu do spraw Radia i Telewizji w dniu 15 listopada 1982 r., 15 listopada 1982 r., Warszawa, t. 5, b.p., oryginał, mps.

Z danych - ODiZP TVP S.A., 1919/43, Sprawozdanie pełnomocnika-komisarza KOK w Komitecie ds. Radia i Telewizji „Polskie Radio i Telewizja” z całokształtu działalności Komitetu do spraw Radia i Telewizji oraz pracy pełnomocników-komisarzy KOK za okres od 13 XII 1981 r. do 25 VII 1983 r., 4 VIII 1983 r., s. 2.

Adresy internetowe

http://gwiazdy.interia.pl/galerie/najnowsze/sopot-hit-festiwal-2009/zdjecie/duze,1085892,2,338 [dostęp: 02.09.2010];

http://www.hfhrpol.waw.pl/obserwatorium/index.php?option=com_content&view=article&id=3245:list-otwarty-sdp-w-sprawie-weryfikacji-odzkich-dziennikarzy-w-stanie-wojennym&catid=63:lokalne-odzkie&Itemid=70 [dostęp: 04.08.2011];

http://www.ipn.gov.pl/portal/pl/58/8421/Kobiety_internowane_Goldap_1982__Bialystok_10_grudnia_2008.html [dostęp: 15.06.2012].

Polak W., Czas ludzi niepokornych, http://www.sdp.pl/pracownia-wolnego-slowa/historia/cz2 (23.05.2013);

Rozmowa dnia – 13 grudnia, z Jadwigą Chmielowską rozmawia Błażej Torański, http://www.sdp.pl/rozmowa-dnia-jadwiga-chmielowska2 [dostęp: 14.12.2011];

Szkic do historii SD RP, cz. II, E. Binder (red.), http://www.sdp.pl/pracownia-wolnego-slowa/historia/cz2 [dostęp: 23.05.2013];

Szymborski T., Rok 1982: Dziennikarzy zweryfikować i wyrzucić. Najlepiej z pracy. "Złamać niepokorne me-dia", http://wpolityce.pl/dzienniki/dziennik-tomasza-szymborskiego/19771-rok-1982-dziennikarzy-zweryfikowac-i-wyrzucic-najlepiej-z-pracy-zlamac-niepokorne-media [dostęp: 14.12.2011];

Tyrański W., Za co (już) dziękujemy Generałowi. Nie tylko zabici. Po 13 grudnia 1981 wielu złamano karierę zawodową, a nawet życie: http://wpolityce.pl/dzienniki/klub-wtorkowy/20457-za-co-juz-dziekujemy-generalowi-nie-tylko-zabici-po-13-grudnia-1981-wielu-zlamano-kariere-zawodowa-a-nawet-zycie [do-stęp: 16.03. 2012];

Hanna Karp

wydawnictwo@aksim.edu.pl
https://orcid.org/0009-0001-8359-0872

Affiliation:

Akademia Kultury Społecznej i Medialnej w Toruniu – Akademia Nauk Stosowanych Poland

Bio Statement (e.g., department and rank)

Hanna Karp – doktor nauk teologicznych ze specjalizacją religioznawczą uzyskany na Uniwersytecie Kardynała Stefana Wyszyńskiego (2002) w Warszawie; studia doktoranckie w Muenster na Uniwersytecie Westfalskim i w Trewirze; podyplomowe studia dziennikarskie w Papieskiej Akademii Teologicznej w Krakowie; stopień doktora habilitowanego (2019) w Uniwersytecie Jana Pawła II w Krakowie. Opublikowała liczne prace naukowe na temat współczesnych ruchów religijnych oraz medioznawcze - monografie na temat mediów PRL, w tym .in. służb w mediach i komunistycznej cenzury. Oprócz wieloletniej pracy naukowo-dydaktycznej przez ponad 20 lat pracowała także jako redaktor, publicystka i redaktor naczelny w redakcjach centralnych w Warszawie, publikując setki artykułów prasowych. W latach 2016-2022 ekspert w Krajowej Radzie Radiofonii i Telewizji, od 3 października 2022, członek Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji. Od 2005 r. na stałe związana z Akademią Kultury Społecznej i Medialnej w Toruniu.