ZIEMIE WSCHODNIE RP W PUBLISCYSTYCE CZŁONKÓW ORGANIZACJI „OJCZYZNA” (1939-1945)

Szymon Gajewski

doi:10.56583/frp.2254

Data publikacji : 2022-12-30

Nr 17 (2022)

ZIEMIE WSCHODNIE RP W PUBLISCYSTYCE CZŁONKÓW ORGANIZACJI „OJCZYZNA” (1939-1945)

Szymon Gajewski

https://orcid.org/0000-0001-9076-1724

DOI: https://doi.org/10.56583/frp.2254

Abstrakt

Artykuł prezentuje zmianę poglądów organizacji „Ojczyzna” w przedmiocie polskich
wschodnich terytoriów w okresie II wojny światowej. W pierwszej fazie wojny jej członkowie wykluczali możliwość zrzeczenia się ich na rzecz Związku Sowieckiego. Przekonywali, że pomiędzy zachodnią i wschodnią granicą istnieje ścisły związek. Ich zdaniem postulowane nabytki terytorialne na zachodzie nie zrekompensują strat na wschodzie, a tym samym pozycja międzynarodowa Polski nie ulegnie poprawie. Jednak w drugiej połowie 1944 r. faktycznie uznali linię Curzona i opowiedzieli się za współpracą z sowiecką Rosją, która służyć miała uzyskaniu przez Polskę zachodnich granic na Odrze i Nysie Łużyckiej. Korekta stanowiska „Ojczyzny” wynikała z realizmu politycznego, który wskazywał na kluczową rolę ZSRS w zwycięstwie nad Niemcami. Z tego względu polskie postulaty nie mogły uzyskać wsparcia aliantów zachodnich. Panowało powszechne przekonanie wśród
czołowych członków tej organizacji, że nie będzie powrotu do linii granicznych sprzed wybuchu wojny, a nawet nie byłoby to pożądane. Aktywnie w tych debatach uczestniczyli członkowie organizacji „Ojczyzna”, którzy w latach 1939–1945 zdecydowaną większość swojego wysiłku intelektualnego poświęcili promowaniu przesunięcia zachodniej granicy na linię Odry i Nysy Łużyckiej. Członkowie „Ojczyzny” dostrzegali jednak zagrożenie, jakim była utrata wschodnich ziem i jednoczesny brak rekompensaty na zachodzie. Akceptacja linii Curzona dawała szansę według członków organizacji, że Polska nie zakończy wojny jako państwo przegrane. Choć kwestie wschodnie zdecydowanie należały do marginalnego obszaru zainteresowań „Ojczyny”, ich interpretacja budzić może wciąż żywe spory i dyskusje, w które tym artykułem autor starał się wpisać.

Słowa kluczowe:

Organizacja „Ojczyzna”, II wojna światowa, granice państwa polskiego, ziemie wschodnie RP, linia Curzona, polska myśl zachodnia

Inne teksty tego samego autora

Szczegóły

Bibliografia

Statystyki

Autorzy

Pobierz pliki

PDF

Zasady cytowania

Gajewski, S. (2022). ZIEMIE WSCHODNIE RP W PUBLISCYSTYCE CZŁONKÓW ORGANIZACJI „OJCZYZNA” (1939-1945). Fides, Ratio Et Patria. Studia Toruńskie, (17), 193–216. https://doi.org/10.56583/frp.2254

Wskaźniki altmetryczne

Cited by / Share

Licencja

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe.

Bibliografia

Materiały Działaczy „Ojczyzny” – Zdzisław Jaroszewski, Jacek Nikisch, Edward Serwański

sygn. 53/4811/0/2/21

sygn. 53/4811/0/2/23

„Ojczyzna” 1939–1945 Dokumenty, Wspomnienia, Publicystyka, red. Z. Mazur, A. Pietrowicz, Poznań 2004.

Bednorz Róża, Tajne Pedagogium Ziem Zachodnich w Warszawie 1942–1944, Opole 1975.

Bednorz Zbyszko, Lata krecie i orłowe, Warszawa 1987.

Bednorz Zbyszko, Śląsk wierny Ojczyźnie, Warszawa 1943.

DECYDUJ! Słucha Cię milion poległych żołnierzy polskich, Warszawa 1942.

Gluck Leopold, Od ziem postulowanych do ziem odzyskanych, Warszawa 1971.

Grabski Feliks Andrzej, Zygmunt Wojciechowski i historia macierzystych ziem Polski, w:

Z. Wojciechowski, Zygmunt Stary, Warszawa 1979, s. 5-69.

Jak to może wyglądać? U progu przełomu, Warszawa 1942.

Kaczmarczyk Zdzisław, Kolonizacja niemiecka na wschód od Odry, Poznań 1945.

Kenar Tomasz, Droga do secesji. Geneza Związku Młodych Narodowców, w: Narodowa demokracja XIX-XXI wiek. Dzieje ruchu politycznego. Księga pamiątkowa poświęcona pamięci profesora Romana Wapińskiego (1931-2008). T. 2, Działalność, red. T. Sikorski, A. Wątora, Toruń 2012, s. 215-228.

Kiełczewska Maria, O podstawy geograficzne Polski, Poznań, 1946.

Kiełczewska Maria, Grodek Andrzej, Odra-Nisa Najlepsza Granica Polski, Poznań-Warszawa 1945.

Kolipiński Juliusz, Schmidt Jerzy, Główna Delegatura Rządu Rzeczpospolitej Polskiej na Ziemie Zachodnie wcielone do Rzeszy z siedzibą w Poznaniu, “Biuletyn informacyjny Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej Okręg Wielkopolska” 1990, nr 3, s. 2-8.

Kowalenko Władysław, Tajny Uniwersytet Ziem Zachodnich w latach 1940–1944, Poznań 1946.

Mazur Zbigniew, Antenaci. O politycznym rodowodzie Instytutu Zachodniego, Poznań 2002.

Męclewski Edmund, Kierunek Odra I Nysa, „Kronika Wielkopolski” 1975, nr 2/3, s. 48-57.

Moszyński Jan, Wojciechowski Zygmunt, Stosunki polsko – niemieckie i problem Europy Wschodniej, Warszawa 1942.

Mroczko Marian, Polska myśl zachodnia 1918-1939. (Kształtowanie i upowszechnienie), Poznań 1986.

Mroczko Marian, Ziemie dzielnicy pruskiej w polskich koncepcjach i działalności politycznej 1864-1939, Gdańsk 1994.

Mroczko Marian, Związek Obrony Kresów Zachodnich 1921-1934. Powstanie i działalność, Gdańsk 1977.

Nikisch Jan Jacek, Korzenie polskiej myśli zachodniej Instytutu Zachodniego, „Przegląd Zachodni” 1994, nr 3, s. 107-114.

Nikisch Jan Jacek, Organizacja „Ojczyzna” w latach 1939-1945, „Więź” 1985, nr 10-11-12, s. 185.

Nodzyński Tomasz, Strażnica Zachodnia 1922-1939. Źródło do dziejów myśli zachodniej w Polsce, Zielona Góra 1997.

Perspektywy, „Kraj”, Agencja Informacyjna, 17 XI 1944 r., nr 11a.

Pietrowicz Aleksandra, Organizacja „Ojczyzna” 1939-1945, „Biuletyn Instytutu Pamięci Narodowej” 2007, nr 8-9, 51-61.

Pietrowicz Aleksandra, Sekcja Zachodnia Departamentu Informacji i Propagandy Rządu RP – zarys struktury organizacji i działalności (wrzesień 1942 – lipiec 1944), „Pamięć i Sprawiedliwość” 2005, nr 2, s. 269-294.

Piotrowski Bernard, O Polskę nad Odrą i Bałtykiem. Myśl zachodnia i badania niemcoznawcze Uniwersytetu Poznańskiego (1919-1939), Poznań 1987.

Pollak Michał, Działalność Biura Szkolnego Ziem Zachodnich w czasie okupacji hitlerowskiej, „Studia i materiały do dziejów Wielkopolski i Pomorza” 1958, Tom IV, z. 2, s. 279-328.

Polska myśl zachodnia w Poznaniu i Wielkopolsce : jej rozwój i realizacja w wiekach XIX i XX, red. nauk. A. Kwilecki, Warszawa-Poznań, 1980.

Pospieszalski Karol Marian, O mojej pracy w Studium Zachodnim, „Przegląd Zachodni” 1994, nr 3, s. 121-126.

Serwański Edward, Wielkopolska w cieniu swastyki, Warszawa 1970.

Strauchold Grzegorz, U genezy granicy polsko-radzieckiej, w: Polska leży na Zachodzie : studia z dziejów Polski i Europy dedykowane pani profesor Teresie Kulak, W. Wrzesiński, M. Masnyk, K. Kawalec (red.), Toruń 2011, s. 144-160.

Szajnocha K. [Wojciechowski Z.], Szkice historyczne, wydanie nowe, tom I, Warszawa 1938 [Warszawa 1943].

Wrzosek Antoni, Przyczynek do genezy „Rady Naukowej dla Zagadnień Ziem Odzyskanych” (ze wspomnień z lat 1939-1947), „Studia Śląskie” 1977, t. XXXII, s. 27-35.

Ziemie Powracające Obraz geograficzno-gospodarczy. 1, Pomorze Wschodnie (Prusy Wschodnie), Gdańsk, Warszawa 1942.

Ziemie powracające Obszar geograficzno-gospodarczy. 2, Pomorze Zachodnie, Przyodrze, Pogranicze, Warszawa 1942.

Ziemie powracające Obszar geograficzno-gospodarczy. 3, Śląsk, Warszawa 1943.

Szymon Gajewski

wydawnictwo@aksim.edu.pl
https://orcid.org/0000-0001-9076-1724

Afiliacja:

Wyższa Szkoła Demokracji im. ks. Jerzego Popiełuszki w Grudziądzu Polska

Biogram

Szymon Gajewski – doktor nauk społecznych z zakresu nauk o polityce, wykładowca Wyższej Szkoły Demokracji w Grudziądzu. Artykuł jest pokłosiem badań autora, prowadzonych w ramach pisania pracy doktorskiej zatytułowanej „Myśl zachodnia organizacji «Ojczyzna» (1939–1945)”.