„Qui nescit orare, pergat ad mare”. Morze jako przestrzeń zagrożeń dla podróżników polskich w XVII i XVIII wieku – typologia niebezpieczeństw

Adam Kucharski

doi:10.56583/fs.2616

Data publikacji : 2024-06-30

Tom 17 Nr 1 (2024)

„Qui nescit orare, pergat ad mare”. Morze jako przestrzeń zagrożeń dla podróżników polskich w XVII i XVIII wieku – typologia niebezpieczeństw

dr hab. prof. Adam Kucharski

https://orcid.org/0000-0003-4444-7704

DOI: https://doi.org/10.56583/fs.2616

Abstrakt

Relacje z morskich podróży mieszkańców Rzeczypospolitej w XVII i XVIII wieku stanowią niewielką część właściwych sprawozdań z wyjazdów zagranicznych. Odznaczają się analogicznymi cechami w opisie pobytu na morzu. Głównym tematem opisów tych epizodów podróży jest strach przed śmiercią na morzu albo pomyślny przebieg rejsu akcentujący uniknięcie niebezpieczeństwa. Morze postrzegano jako przestrzeń zagrożeń, gdzie czyhały różne niebezpieczeństwa: sztormy, piraci, choroba morska, utonięcie czy rozbicie okrętu. Lęk przed morzem był skutkiem nieznajomości realiów rejsów u pasażerów statków i obcości środowiska morskiego, jego odmienności od otoczenia lądowego. Także w sferze symbolicznej i religijnej, epoki wczesnej nowożytności, utrwalano obraz morza jako śmiertelnego zagrożenia dla człowieka.

Słowa kluczowe:

morze, rejsy, podróżnicy, niebezpieczeństwa, Rzeczpospolita, XVII-XVIII wiek

Szczegóły

Bibliografia

Statystyki

Autorzy

Pobierz pliki

PDF

Zasady cytowania

Kucharski, A. (2024). „Qui nescit orare, pergat ad mare”. Morze jako przestrzeń zagrożeń dla podróżników polskich w XVII i XVIII wieku – typologia niebezpieczeństw. Facta Simonidis, 17(1), 43–63. https://doi.org/10.56583/fs.2616

Wskaźniki altmetryczne

Cited by / Share

Licencja

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe.

Bibliografia

Chachaj M., Tadeusz Bukaty autorem opisu podróży z Warszawy do Londynu odbytej w 1780 roku, „Śląski Kwartalnik Historyczny Sobótka”, 56 (2001), nr 3, s. 365-367.

Cieszyńska B., Literackie okruchy religijnych peregrynacji Brytyjczykow w Polsce do początków XVIII wieku, „Napis. Pismo poświęcone literaturze okolicznościowej i użytkowej”, 2005, seria XI, s. 81-95. DOI: https://doi.org/10.18318/napis.2005.1.7

Cieślak E., Trzoska J., Handel i żegluga gdańska w XVIII w., w: Historia Gdańska, red. E. Cieślak, t. 3, cz. 1, Gdańsk 1993, s. 357-444.

Danysz A., Jana Rybińskiego podróż naukowa za granicę w latach 1616-1623. Kartka z dziejów wychowania w Polsce, Lwów 1898.

Delumeau J., Strach w kulturze Zachodu XIV-XVIII w. Oblężony gród, tłum. A. Szymanowski, Warszawa 2011.

Kizik E., Odwiedziny twierdzy Wisłoujście w XVII i XVIII w., w: Fortyfikacje Gdańska, red. G. Bukal, Gdańsk 2009, s. 119-125.

Kotarski E., Morze Sarmatów, „Rocznik Towarzystwa Literackiego im. Adama Mickiewicza”, 25 (1990), s. 25-37.

Kotarski E., Nad prozaicznymi relacjami z podróży morskich XVI-XVII wieku, „Odrodzenie i Reformacja w Polsce”, 23 (1978), s. 55-78.

Kotarski E., Poetyckie relacje z podroży morskich XVI-XVII wiek, Gdańsk 1987.

Kotarski E., Sarmaci i morze. Marynistyczne początki w literaturze polskiej XVI-XVII wieku, Warszawa 1995.

Kotarski E., U progu marynistyki polskiej. XVI-XVII wiek, Gdańsk 1978.

Kucharski A., Między lękiem i fascynacją. Bałtyckie impresje Jana Nepomucena Kossakowskiego (1772 r.), w: Mare, Pomerania et nos. Bałtyk, Pomorze, ludzie – dawniej i wspołcześnie, red. A. Teterycz-Puzio, P. Jędrzejewska, Słupsk 2023, s. 77-91.

Kucharski A., Żegluga przybrzeżna i środlądowa jako sposob komunikacji staropolskich podrożników w XVII wieku, w: Samotrzeć, w kompanii czy z orszakiem? Społeczne aspekty podrożówania w średniowieczu i w czasach nowożytnych, red. M. Saczyńska, E. Wółkiewicz, tłum. B. Kita, P. Kras, Warszawa 2012, s. 403-424.

Mączak A., Peregrynacje, wojaże, turystyka, Warszawa 2001.

Pertek J., Polacy na morzach i oceanach, t. 1: Do roku 1795, Poznań 1981.

Ryba R., Postać Marka Jakimowskiego w literaturze wieku dziewiętnastego, w: Między księgami, red. M. Jarczykowa, A. Sitkowa, Katowice 2012 (Sarmackie Theatrum, t. 6), s. 192-212.

Sajkowski A., Diariusz podróży Jana Kazimierza do Gdańska w roku 1651, „Rocznik Gdański”, 15/16 (1956/1957), s. 453-460.

Szerszeń M., Rejs Michała Kazimierza Radziwiłła rzekami Europy (30 lipca – 28 września 1722), „Przegląd Historyczny”, 97 (2006), nr 3, s. 367-384.

Śliwa J., Egipski sarkofag i mumia w zbiorach Uniwersytetu Jagiellońskiego (Tabl. XIV-XIX), w: Egipt, Grecja, Italia... Zabytki starożytne z dawnej kolekcji Gabinetu Archeologicznego Uniwersytetu Jagiellońskiego, red. J. Śliwa, Kraków 2007.

Tazbir J., Ziemianin – żeglarz – podrożnik morski. Kształtowanie się stereotypu w kulturze staropolskiej, „Odrodzenie i Reformacja w Polsce”, 22 (1977), s. 123-142.

Trzoska J., Gdański handel i żegluga wobec zmian układu sił w Europie podczas wielkiej wojny połnocnej, „Słupskie Studia Historyczne”, 2010, nr 16, s. 51-67.