Niebezpieczny czy przyjazny peregrynującym? Śląsk w drugiej połowie XVIII i początkach XIX wieku w opisach, dziennikach i listach z podróży

Lucyna Harc

doi:10.56583/fs.2617

Data publikacji : 2024-06-30

Tom 17 Nr 1 (2024)

Niebezpieczny czy przyjazny peregrynującym? Śląsk w drugiej połowie XVIII i początkach XIX wieku w opisach, dziennikach i listach z podróży

dr hab. Lucyna Harc

https://orcid.org/0000-0003-0839-6954

DOI: https://doi.org/10.56583/fs.2617

Abstrakt

Po trzech wojnach śląskich i zawarciu w 1763 roku pokoju w Hubertusburgu ugruntowała się władza Fryderyka II nad Śląskiem. Od tego czasu z różnych części Niemiec zaczęli przybywać urzędnicy, pastorzy oraz pisarze i uczeni. W opisach, relacjach i listach dzielili się wrażeniami z pobytu i swych podróży po Śląsku. Zamieszczali też adnotacje na temat miejscowej ludności. Przez Śląsk często podróżowali cudzoziemcy, głównie Polacy, ale i mieszkańcy bardziej odległych krajów, m.in. Francuzi. Obraz Śląska w listach nakreślił również ambasador Stanów Zjednoczonych w Berlinie, John Quincy Adams, przyszły prezydent USA. Podróże zaczęli odbywać też sami Ślązacy. W relacjach uznawali na ogół Śląsk za bezpieczny i przyjazny podróżującym, rzadko wskazując na niebezpieczeństwa. Podkreślali natomiast różnice między Górnym a Dolnym Śląskiem.

Słowa kluczowe:

Śląsk, podróż, opis, dziennik, list

Szczegóły

Bibliografia

Statystyki

Autorzy

Pobierz pliki

PDF

Zasady cytowania

Harc, L. (2024). Niebezpieczny czy przyjazny peregrynującym? Śląsk w drugiej połowie XVIII i początkach XIX wieku w opisach, dziennikach i listach z podróży. Facta Simonidis, 17(1), 101–114. https://doi.org/10.56583/fs.2617

Wskaźniki altmetryczne

Cited by / Share

Licencja

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe.

Bibliografia

Barner W. i in., Lessing. Epoche-Werk-Wirkung, München 1998.

Bretschneider P., Aus dem Leben des schlesischen Zeichners Friedrich Bernhard Werner, „Schlesische Monatshefte”, 2 (1925), Nr. 2, s. 70-78.

Bretschneider P., Der Zeichner, Stecher und Chronist Friedrich Bernhard Werner und seine Arbeiten, Neustadt 1921.

Bretschneider P., Friedrich Bernhard Wernher, in: Schlesische Lebensbilder, Bd. 3: Schlesier des 17. bis 19. Jahrhunderts, Breslau 1928, s. 154-160.

Dębicki J., Nie będzie niemiecki Ślązak Polakowi bratem? Śląskie pogranicze z Polską w piśmiennictwie okresu fryderycjańskiego (do końca XVIII wieku), w: Staropolski ogląd świata. Materiały z konferencji. Wrocław 23-24 października 2004 r., red. B. Rok, F. Wolański, Wrocław 2004 (Prace Historyczne 36), s. 333-350.

Dynak W., Wstęp, w: J.Q. Adams, Listy o Śląsku, wstęp W. Dynak, tłum. i objaśn. M. Kolbuszewska, Wrocław-Warszawa 1992, s. 5-15.

Gerber M.R., Die Schlesische Provinzialblätter 1785-1849, Sigmaringen 1995 (Quellen und Darstellungen zur schlesischen Geschichte, Bd. 27).

Friedrich Bernhard Werner (1690-1776). Życie i twórczość – Leben und Werk. Materiały z międzynarodowej konferencji naukowej zorganizowanej przez Muzeum Miedzi w Legnicy w dniach 21-23 listopada 2002 r. Protokollband der internationalen Fachtagung veranstaltet am 21.-23. November 2002 im Kupfermuseum zu Liegnitz, red. J. Harasimowicz, A. Marsch, Legnica 2004.

Harc L., Pasja, kpina, złośliwość i... uwielbienie. Karla Ludwiga von Klöber und Hellscheborn widzenie historii Śląska, w: Cor hominis. Wielkie namiętności w dziejach, źródłach i studiach nad przeszłością, red. S. Rosik, P. Wiszewski, Wrocław 2007 (Acta Universitatis Wratislaviensis. Historia 176), s. 117-127.

Harc L., Portret Ślązaków własnym i obcym piórem skreślony w drugiej połowie XVIII wieku, w: Ślązacy w oczach własnych i obcych, red. A. Barciak, Katowice-Zabrze 2010, s. 187-198.

Harc L., Samuel Beniamin Klose (1730-1798). Studium historiograficzno-źródłoznawcze, Wrocław 2002 (Acta Universitatis Wratislaviensis. Historia 157).

Harc L., Scenograf i rysownik historykiem. O przyczynach powstania Topografii Śląska F.B. Wernera, w: Causa creandi. O pragmatyce źródła historycznego, red. S. Rosik, P. Wiszewski, Wrocław 2005 (Acta Universitatis Wratislaviensis. Historia 171), s. 227-236.

Hippe M., Schummel, Johann Gottlieb, in: Allgemeine Deutsche Biographie, Bd. 33, Leipzig 1891, s. 59-61.

Itinerar Friedrich Bernhard Werner (1690-1776). Itinerarium Friedricha Bernharda Wernera (1690-1776), zest. A. Marsch, w: Friedrich Bernhard Werner (1690-1776). Życie i twórczość – Leben und Werk. Materiały z międzynarodowej konferencji naukowej zorganizowanej przez Muzeum Miedzi w Legnicy w dniach 21-23 listopada 2002 r. = Protokollband der internationalen Fachtagung veranstaltet am 21.-23. November 2002 im Kupfermuseum zu Liegnitz, red. J. Harasimowicz, A. Marsch, Legnica 2004, s. 373-396.

Kalinowski W., Trawkowski S., Materiały ikonograficzne do urbanistyki i architektury w zachowanych tomach Topografii F.B. Wernhera, Warszawa 1953.

Kononowicz W., Osiemnastowieczne panoramowe widoki Wrocławia sztychowane według rysunków Wernera jako źródło ikonograficzne, Wrocław 1989.

Kulak T., Historia Wrocławia, t. 2: Od twierdzy fryderycjańskiej do twierdzy hitlerowskiej, Wrocław 2001.

Kunicki W., Śląsk. Rzeczywistości wyobrażone, w: Śląsk. Rzeczywistości wyobrażone, red. W. Kunicki, Poznań 2009 (Poznańska Biblioteka Niemiecka, t. 29), s. 7-76.

Len R., Fryderyka Bernarda Wernera Topografia Wrocławia, Wrocław 1997.

Len R., Friedrich Bernhard Werner – śląski Europejczyk doby baroku, w: Friedrich Bernhard Werner (1690-1776). Życie i twórczość – Leben und Werk. Materiały z międzynarodowej konferencji naukowej zorganizowanej przez Muzeum Miedzi w Legnicy w dniach 21-23 listopada 2002 r. = Protokollband der internationalen Fachtagung veranstaltet am 21.-23. November 2002 im Kupfermuseum zu Liegnitz, red. J. Harasimowicz, A. Marsch, Legnica 2004, s. 69-89.

Marsch A., Anmerkungen, Korrekturen und Ergänzungen zur Autobiographie von Friedrich Bernhard Werner, w: Friedrich Bernhard Werner (1690-1776). Życie i twórczość – Leben und Werk. Materiały z międzynarodowej konferencji naukowej zorganizowanej przez Muzeum Miedzi w Legnicy w dniach 21-23 listopada 2002 r. = Protokollband der internationalen Fachtagung veranstaltet am 21.-23. November 2002 im Kupfermuseum zu Liegnitz, red. J. Harasimowicz, A. Marsch, Legnica 2004, s. 39-67.

Marsch A., Friedrich Bernhard Werner (1690-1776). Śląski rysownik europejskich widoków, tłum. A. Bok, Głogów 1998.

Marsch A., Friedrich Bernhard Werner und seine Klosteransichten von Schlesien, „Jahrbuch der Schlesischen Friedrich-Wilhelms-Universität zu Breslau”, 32 (1991), s. 69-152.

Rolnik D., Obraz Niemiec i Niemców w dzienniku podróży Adama Logi (1800-1831) z Leszna do Bonn odbytej w 1820 roku, w: „Trzeba dyscypliny – bez niej nie da się pasji składnie wyrazić...”. Studia z dziejów nowożytnych (XVI-XVIII w.), red. M. Forycki, A. Perłakowski, F. Wolański, Poznań 2012, s. 169-183.

Rolnik D., Refleksje Adama Logi o Ślązakach, Polakach, Prusakach, Niemcach i innych nacjach w świetle jego nieznanego dziennika z podróży odbytej z Leszna do Bonn w 1820 r., „Śląski Kwartalnik Historyczny Sobótka”, 68 (2013), nr 3, s. 103-120.

Rybka-Ceglecka I., Topografia Śląska F.B. Wernera, koncepcja działa i jego realizacja, w: Friedrich Bernhard Werner (1690-1776). Życie i twórczość – Leben und Werk. Materiały z międzynarodowej konferencji naukowej zorganizowanej przez Muzeum Miedzi w Legnicy w dniach 21-23 listopada 2002 r. = Protokollband der internationalen Fachtagung veranstaltet am 21.-23. November 2002 im Kupfermuseum zu Liegnitz, red. J. Harasimowicz, A. Marsch, Legnica 2004, s. 91-109.

Ziober A., Opis podróży po Śląsku i Czechach starosty Wiłkomirskiego Benedykta Tyzenhauza z połowy XVIII wieku, „Śląski Kwartalnik Historyczny Sobótka”, 70 (2015), nr 2, s. 91-98.

Zlat M., Peregrynacje czyli chrześcijańska wędrówka – nieznany rękopis z rysunkami F.B. Wernera, „Rocznik Sztuki Śląskiej”, 11 (1977), s. 103-125.