Niebezpieczeństwa przymusowej podróży na Syberię w relacjach dziewiętnastowiecznych polskich zesłańców

Mariusz Chrostek

doi:10.56583/fs.2622

Data publikacji : 2024-06-30

Tom 17 Nr 1 (2024)

Niebezpieczeństwa przymusowej podróży na Syberię w relacjach dziewiętnastowiecznych polskich zesłańców

dr hab. prof. Mariusz Chrostek

https://orcid.org/0000-0003-4679-796X

DOI: https://doi.org/10.56583/fs.2622

Abstrakt

Opisy przymusowej podróży na Syberię zajmują sporo miejsca w pamiętnikach i listach Polaków zsyłanych tam w XIX wieku. Drogę liczącą tysiące kilometrów pokonywano kibitką, czasem statkiem, po 1863 roku pewne odcinki koleją, ale najczęściej pieszo. Kibitki pędziły bardzo szybko i nieraz zdarzały się śmiertelne wypadki. Podczas wielomiesięcznego marszu skazani doświadczali wielu niebezpieczeństw: udręki ciężkich kajdan (żelazo powodowało rany; ludzi różnej postury i wieku przykuwano do wspólnych drągów), głodu, zimna. Niebezpieczna okazywała się przyroda (mrozy, wichury, powodzie, upały). Wszyscy (także kobiety i dzieci) byli narażeni na piekło noclegów na tzw. etapach (straszliwy brud, smród, zaduch, wielka plaga robactwa, nieopisana ciasnota, załatwianie potrzeb fizjologicznych na podłodze obok innych śpiących – przyczyna chorób, epidemii). Zesłańcy byli narażeni na okrucieństwo rosyjskiego konwoju (dotkliwe bicie). Poczucie niebezpieczeństwa potęgowała obawa o własny los i strach towarzyszący przekraczaniu granicy Europy i Azji.

Słowa kluczowe:

zesłanie, Syberia, polscy zesłańcy polityczni, niebezpieczna droga na Syberię, XIX wiek, pochód na Syberię, noclegi na etapach

Szczegóły

Bibliografia

Statystyki

Autorzy

Pobierz pliki

PDF

Zasady cytowania

Chrostek, M. (2024). Niebezpieczeństwa przymusowej podróży na Syberię w relacjach dziewiętnastowiecznych polskich zesłańców. Facta Simonidis, 17(1), 131–154. https://doi.org/10.56583/fs.2622

Wskaźniki altmetryczne

Cited by / Share

Licencja

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe.

Bibliografia

Chrostek M., Przekraczanie Uralu – bramy Syberii. Zdrowy rozsądek wobec mitologizacji i stereotypów w relacjach zesłańców, w: Polacy w nauce i kulturze Tomska oraz Syberii Zachodniej, red. A. Kuczyński, M. Marczyk, Wrocław 2008, s. 57-74.

Chrostek M., Romantyczny wizerunek zesłańca i jego miejsce w literaturze dziewiętnastowiecznej, w: Literatura i jej konteksty. Prace ofiarowane Czesławowi Kłakowi, red. J. Rusin, K. Maciąg, Rzeszów 2005, s. 184-207.

Chrostek M., Tyfus, ospa, cholera i inne choroby jako doświadczenia polskich zesłańców na Syberii w XIX wieku, „Tematy i Konteksty”, 16 (2021), nr 11: Literatura wobec kryzysu epidemii, red. A. Jamrozek-Sowa, W. Maryjka, G. Trościński, s. 315-342. DOI: https://doi.org/10.15584/tik.2021.20

Chrostek M., „Życie żołnierza jest marszem przez rózgi i policzki”. Traumatyczne wspomnienia polskich zesłańców politycznych wcielonych do Korpusu Kaukaskiego i Orenburskiego w I połowie XIX wieku, „Tematy i Konteksty”, 18 (2023), nr 13: Meandry wolności, s. 149-164. DOI: https://doi.org/10.15584/tik.2023.9

Janik M., Dzieje Polaków na Syberii, Kraków 1928 [reprint: Wrocław 1991].

Jewsiewicki W., Batyr. O Janie Witkiewiczu (1808-1839), Warszawa 1983.

Jewsiewicki W., Na syberyjskim zesłaniu, Warszawa 1959.

Kaczyńska E., Ludzie ukarani. Więzienia i system kar w Królestwie Polskim 1815-1914, Warszawa 1989.

Kaczyńska E., Syberia. Największe więzienie świata (1815-1914), Warszawa 1991.

Kuczyński A., Syberia. Czterysta lat polskiej diaspory, Wrocław 1993.

Skok H., Polacy nad Bajkałem 1863-1883, Warszawa 1974.

Śliwowska W., Polscy zesłańcy polityczni na Syberii w pierwszej połowie XIX wieku. Mity i rzeczywistość, „Przegląd Wschodni”, 1 (1991), z. 2, s. 239-266.