„Niewypowiedziana rozkosz w życiu podróżników” i jej cena, czyli o trudach i niebezpieczeństwach podróżowania w świetle relacji z wojaży Jana Potockiego

Anna Kupiszewska

doi:10.56583/fs.2734

Data publikacji : 2024-12-31

Tom 17 Nr 2 (2024)

„Niewypowiedziana rozkosz w życiu podróżników” i jej cena, czyli o trudach i niebezpieczeństwach podróżowania w świetle relacji z wojaży Jana Potockiego

dr Anna Kupiszewska

https://orcid.org/0000-0003-4656-0719

DOI: https://doi.org/10.56583/fs.2734

Abstrakt

Rozkoszą nazwał Jan Potocki „dni wygód i wypoczynku okupione dniami niewygód i utrudzenia”. Cenniejszą nagrodą dla wojażera było zdobycie wiedzy o człowieku i świecie kultury i natury. By osiągnąć ów cel, warto jest podjąć ryzyko, które wpisane jest w każdą wyprawę. Podróże stanowiły dla hrabiego ważne narzędzie poznania, dlatego spędził on lata na wędrówkach. Nie dziwi zatem, iż rejestr zagrożeń, którym musiał stawić czoło, jest imponujący tak ze względu na ich liczbę, jak i różnorodność. Poprzez tekstualizację niebezpieczeństwa stały się toposami piśmiennictwa podróżniczego. Stanowiąc elementy opowieści, mogą być zatem interpretowane w ujęciu literaturoznawczym. Ta perspektywa będzie dominować w podjętej tu refleksji badawczej. Materiałem źródłowym uczyniliśmy spisane przez Jana Potockiego relacje z wypraw do Turcji i Egiptu, Holandii, Maroka, następnie na Kaukaz oraz do Chin.

Słowa kluczowe:

oświeceniowe podróżowanie, niebezpieczeństwo, trud, topos, relacja z podróży

Szczegóły

Bibliografia

Statystyki

Autorzy

Pobierz pliki

PDF

Zasady cytowania

Kupiszewska, A. (2024). „Niewypowiedziana rozkosz w życiu podróżników” i jej cena, czyli o trudach i niebezpieczeństwach podróżowania w świetle relacji z wojaży Jana Potockiego . Facta Simonidis, 17(2), 163–180. https://doi.org/10.56583/fs.2734

Wskaźniki altmetryczne

Cited by / Share

Licencja

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe.

Bibliografia

Bourguet M.-N., Odkrywca, w: Człowiek oświecenia, red. M. Vovelle, tłum. M. Gurgul i in., Warszawa 2001, s. 267-321.

Campbell J., Bohater o tysiącu twarzy, tłum. A. Jankowski, Kraków 2013.

Dziechcińska H., Świat i człowiek w pamiętnikach trzech stuleci: XVI-XVII-XVIII, Warszawa 2003.

Kapuściński R., Ten Inny, Kraków 2006.

Kucharski A., Theatrum peregrinandi. Poznawcze aspekty staropolskich podróży w epoce późnego baroku, Toruń 2013.

Mamcarz I., Mamcarz P., Suchocka L., Psychologiczne konsekwencje poczucia zagrożenia w sytuacji pracy, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Psychologica”, 2012, nr 16, s. 13–33, https://doi.org/10.18778/1427-969X.16.02. DOI: https://doi.org/10.18778/1427-969X.16.02

Podemski K., Socjologia podróży, Poznań 2004.

Potocki J., Esej o historii powszechnej i badania nad historią Sarmacji, [Księga I, Rozdział I, do druku podał, wstępem i przypisami opatrzył H. Hinz], „Archiwum Historii Filozofii i Myśli Społecznej” 21 (1975), s. 3.

Potocki J., Podróż do Cesarstwa Marokańskiego, w: tegoż, Podróże, tłum. J.U. Niemcewicz, J. Olkiewicz, L. Kukulski, oprac. L. Kukulski, Warszawa 1959, s. 107-242.

Potocki J., Podróż do Dolnej Saksonii, w: tegoż, Podróże, tłum. J.U. Niemcewicz, J. Olkiewicz, L. Kukulski, oprac. L. Kukulski, Warszawa 1959, s. 243-269.

Potocki J., Podróż do Holandii, w: tegoż, Podróże, tłum. J.U. Niemcewicz, J. Olkiewicz, L. Kukulski, oprac. L. Kukulski, Warszawa 1959, s. 83-105.

Potocki J., Podróż do Mongolii, w: tegoż, Podróże, tłum. J.U. Niemcewicz, J. Olkiewicz, L. Kukulski, oprac. L. Kukulski, Warszawa 1959, s. 407-447.

Potocki J., Podróż do Turek i Egiptu, w: tegoż, Podróże, tłum. J.U. Niemcewicz, J. Olkiewicz, L. Kukulski, oprac. L. Kukulski, Warszawa 1959, s. 19-81.

Potocki J., Podróż przez stepy Astrachania i na Kaukaz, w: tegoż, Podróże, tłum. J.U. Niemcewicz, J. Olkiewicz, L. Kukulski, oprac. L. Kukulski, Warszawa 1959, s. 271-406.

Potocki J., Podróże, tłum. J.U. Niemcewicz, J. Olkiewicz, L. Kukulski, oprac. L. Kukulski, Warszawa 1959.

Przypisy wydawcy, w: J. Potocki, Podróże, tłum. J.U. Niemcewicz, J. Olkiewicz, L. Kukulski, oprac. L. Kukulski, Warszawa 1959, s. 449-512.

Russel J., A Second Journal of John Russel, Esq; Consul-General in Barbary. Commissioned to Treat With the Emperor of Morocco, for the Redemption of Such Captives as Were Subjects of his Britannick Majesty, London 1745.

Ryba J., Motywy podróżnicze w twórczości Jana Potockiego, Wrocław 1993.

Shaw T., Travels, or Observations Relating to Several Parts of Barbary and the Levant, London 1757.

Triaire D., Kalendarium życia i twórczości, w: F. Rosset, D. Triaire, Z Warszawy do Saragossy. Jan Potocki i jego dzieło, tłum. A. Wasilewska, Warszawa 2005, s. 17-40.

Volney C.F., Podróż do Syrii i Egiptu odbyta w roku 1783, 1784 i 1785, t. 1, tłum. R. Markiewicz, Kraków 1803.

Wieczorkiewicz A., Apetyt turysty. O doświadczaniu świata w podróży, Kraków 2012.

Wieczorkiewicz A., Wędrowcy fikcyjnych światów. Pielgrzym, rycerz i włóczęga, Gdańsk 1996.

Windus J., A Journey to Mequinez; the Residence of the Present Emperor of Fez and Morocco. On the Occasion of Commodore Stewart’s Embassy Thither for the Redemption of the British Captives in the Year 1721, London 1725.

Wyrwicz K., Geografia Powszechna Czasów Teraźniejszych albo Opisanie krótkie krajów całego świata [...] zebrana ku pożytkowi Młodzi Narodowej na szkoły publiczne wydana, Warszawa 1770.

Ziętarska J., Relacje Jana Potockiego z Turcji, Egiptu i Maroka na tle piśmiennictwa podróżniczego doby Oświecenia, „Przegląd Humanistyczny”, 1973, nr 1, s. 41-59.