Księga fundacyj klasztorów karmelitanek bosych prowincyjej polskiej Ducha Świętego – projekt historiograficzny, artystyczny, literacki i niezwykła książka rękopiśmienna krakowskich zakonnic z początku XVIII wieku

Anna Nowicka-Struska

doi:10.56583/fs.1002

Data publikacji : 2022-12-31

Tom 15 Nr 2 (2022)

Księga fundacyj klasztorów karmelitanek bosych prowincyjej polskiej Ducha Świętego – projekt historiograficzny, artystyczny, literacki i niezwykła książka rękopiśmienna krakowskich zakonnic z początku XVIII wieku

dr hab. prof. Anna Nowicka-Struska

https://orcid.org/0000-0002-5412-3925

DOI: https://doi.org/10.56583/fs.1002

Abstrakt

Streszczenie: W artykule omówione są zagadnienia, takie jak: autorstwo, struktura, cel spisania, oprawa artystyczna i całościowa idea, związane z historiograficznym rękopisem XVII-wiecznych karmelitanek bosych: Księga fundacyj klasztorów karmelitanek bosych prowincyjej polskiej Ducha Świętego, znajdującym się w Bibliotece Karmelitanek Bosych w Krakowie, sygn. nr 255. Historiografia zakonna karmelitanek bosych jest w skali piśmiennictwa polskiego epoki staropolskiej wyjątkowym zjawiskiem. Kobiece kroniki pisane były prostym, potocznym i dalekim od wyrafinowanej erudycji językiem, a ich autorki z pasją relacjonowały najważniejsze wydarzenia domowe. Ich zapiski stanowią przykład pamiętnikarstwa domowego, którego bohaterem była zbiorowość. Początkowe części kronik, tzw. małe kroniki, czy krótkie opisania fundacyj miały podniosły i uroczysty charakter. Manuskrypt omawiany w artykule jest zbiorem wszystkich powstałych do 1725 roku kronikarskich „krótkich opisań”, czyli wstępnych części kronik konwentualnych fundacji karmelitańskich w Polsce i na Litwie. Rękopis nr 255 należy do najpiękniejszych manuskryptów zachowanych w zbiorach karmelitanek bosych w Krakowie. Wszystkie elementy rękopisu zdradzają, że został on zaprojektowany jako całościowa, wyjątkowa książka rękopiśmienna, łącząca zróżnicowane techniki graficzne i drukraskie z kluczowymi dla tożsamości zakonnej tekstami założycielskimi. Analiza rękopisu pokazuje zależności manuskryptu z innymi rękopisami z Biblioteki Karmelitanek Bosych i europejskimi tekstami terezjańskimi (Vita effigiata della serafica vergine s[ancta] Teresa di Gesu 1670). Autorka rękopisu projektując książkę, posłużyła się na stronie tytułowej i frontyspisie tekstami poetyckimi. Manuskrypt zawiera krótkie opisy fundacji klasztorów bosaczek w porządku ich powstawania. Różne elementy rękopisu pozwalają wskazać czas jego powstania i twórczynię tej książki, a także proces powstawania i cel pracy. Rękopis ukazuje ambicje twórczyni, środowiska zakonnego i pasję autorki tego pięknego kodeksu.

Słowa kluczowe:

karmelitanki bose, historiografia, manuskrypt, zakon krakowski, pamiętnikarstwo, poezja, kronika

Szczegóły

Bibliografia

Statystyki

Autorzy

Pobierz pliki

PDF

Zasady cytowania

Nowicka-Struska, A. (2022). Księga fundacyj klasztorów karmelitanek bosych prowincyjej polskiej Ducha Świętego – projekt historiograficzny, artystyczny, literacki i niezwykła książka rękopiśmienna krakowskich zakonnic z początku XVIII wieku. Facta Simonidis, 15(2), 11–27. https://doi.org/10.56583/fs.1002

Wskaźniki altmetryczne

Cited by / Share

Licencja

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe.

Bibliografia

Borek P., Funkcje listów w barokowych diariuszach i pamiętnikach, w: Epistolografia w dawnej Rzeczypospolitej, t. 1: Stulecia XV-XVII, red. P. Borek, M. Olma, Kraków 2011, s. 125-140.

Ciak W., Wprowadzenie, w: Teresa od Jezusa, Księga fundacji (Księga o cnocie posłuszeństwa), tłum. D. Wandzioch, W. Ciak, Poznań 2012, s. 7-17.

Connerton P., Jak społeczeństwa pamiętają, tłum. M. Napiórkowski, Warszawa 2012. DOI: https://doi.org/10.31338/uw.9788323520023

Dudała H., „Hic liber in archivio conventus asservandus”, czyli o archiwum klasztoru św. Marcina karmelitanek bosych w Krakowie (1612-1655), „Archiwa-Kancelarie-Zbiory”, 2021, nr 12 (14), s. 145-165. DOI: https://doi.org/10.12775/AKZ.2021.008

Gil C., Słownik polskich karmelitanek bosych 1612-1914, Kraków 1999.

Krzywy R., Funkcje komunikacyjne staropolskiego pamiętnika. Na przykładzie zapisków moskiewskich Stanisława Niemojewskiego, w: Z dziejów staropolskiego pamiętnikarstwa. Przekroje i zbliżenia, red. P. Borek, Kraków 2012, s. 125-140.

Nawrocka-Berg M., Osiemnastowieczny żywot serafickiej pannej Teresy świętej ze zbiorów sióstr karmelitanek bosych, „Barok”, 12 (2005), nr 2 (24), s. 145-156.

Nowicka-Struska A., Duchowość i piśmiennictwo karmelitańskie w Polsce XVII i XVIII wieku, w: Drogi duchowe katolicyzmu polskiego XVII wieku, red. A. Nowicka-Jeżowa, Warszawa 2016, s. 344-393. DOI: https://doi.org/10.31338/uw.9788323524335.pp.344-393

Nowicka-Struska A., Kronika klasztoru Karmelitanek Bosych pw. Niepokalnego Poczęcia Najświętszej Marii Panny w Lublinie [edycja w druku].

Nowicka-Struska A., Listy w kręgu kulturowym karmelitanek bosych w XVII i XVIII wieku. Ze studiów nad rękopisami z Biblioteki Karmelitanek Bosych, w: Epistolografia w dawnej Rzeczypospolitej, t. 5: Stulecia XVI-XIX. Nowa perspektywa historycznoliteracka, red. M. Olma, P. Borek, Kraków 2015, s. 193-214.

Nowicka-Struska A., Opowieści szeptane. O bliskości kobiet na podstawie żywotopisarstwa lubelskich karmelitanek bosych, w: Sława z dowcipu sama wiecznie stoi... Prace ofiarowane Pani Profesor Alinie Nowickiej-Jeżowej z okazji pięćdziesięciolecia pracy naukowej, red. M. Hanusiewicz-Lavallee, W. Pawlak, Lublin 2018, s. 213-229.

Nowicka-Struska A., Rękopisy karmelitanek bosych w XVII i XVIII wieku. Ekspresja artystyczna i sztuka pisania, w: Marginalia w książce dawnej i współczesnej, red. B. Mazurkowa, Katowice 2019, s. 247-263.

Nowicka-Struska A., Za murami klasztoru. Historiografia lubelskich karmelitanek bosych, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Litteraria Polonica”, 53 (2019), nr 2, s. 79-116. DOI: https://doi.org/10.18778/1505-9057.53.04

Prejs M., Kalwarie polskie. Perspektywa komunikacyjna, Warszawa 2022. DOI: https://doi.org/10.31338/uw.9788323554059

Targosz K., Piórem zakonnicy. Kronikarki w Polsce XVII wieku o swoich zakonach i swoich czasach, Kraków 2002.

Wanat B., Zakon Karmelitów Bosych w Polsce. Klasztory karmelitów i karmelitanek bosych 1605-1975, Kraków 1979.

Wprowadzenie, w: R. Grześkowiak, J. Gwioździk, A. Nowicka-Struska, Karmelitańskie adaptacje „Pia desideria” Hermana Hugona z XVII i XVIII wieku, Lublin 2020, s. 3-37.