Szubienica w Zamościu w świetle archiwalnych planów miasta z XVIII i XIX wieku

Jakub Żygawski

doi:10.56583/az.1005

Published : 2018-12-31

Vol. 16 (2018)

Szubienica w Zamościu w świetle archiwalnych planów miasta z XVIII i XIX wieku

Jakub Żygawski

DOI: https://doi.org/10.56583/az.1005

Abstract

Przyczynek do badań nad lokalizacją oraz historią miejsc straceń przestępców w Zamościu – szubienic. Z literatury (m.in. XVII-wieczne pamiętniki Bazylego Rudomicza) wiadomo, że kara śmierci przez publiczne powieszenie była w mieście wykonywana. Dotychczas za relikt szubienicy uważano figurę Świętego Piątka, zachowaną. Autor polemizuje z tym poglądem, mimo iż pewne argumenty zdają się za nim przemawiać (publiczne egzekucje wykonywano w piątki, figura stoi na wywyższeniu, tak jak szubienice i in.). Po odnalezieniu na planie z 1777 r. trzech podobnych figur w mieście autor nabrał przekonania, że pełniły one funkcję drogowskazów lub pręgierzy, jak zachowany św. Piątek. W dawnych opracowania kartograficznych odnalazł rzeczywistą lokalizację zamojskiej szubienicy, a nawet dwóch. Na planie z 1777 r. jest oznaczenie „Galgen Berg” (Szubienicze Wzgórze, Góra Wisielców), podobne na rosyjskojęzycznym planie z 1814 r. Autor stawia tezę, że tu właśnie stała szubienica (obecnie Osiedle Słoneczny Stok). Lokalizację drugiej, prawdopodobnie nowszej szubienicy (obecnie skrzyżowanie ulic Młyńskiej i Lwowskiej, dawniej miejski wygon) autor ustalił m.in. na podstawie znanej Mapy Królestwa Galicji i Lodomerii (1779–1783). Postuluje dalsze badania, m.in. nad ustaleniem czasu eksploatacji szubienic. Omówił konstrukcję szubienic, ich rodzaje (trójbelkowa, kolankowa, trójnogowa i in.), etymologię nazwy, zastosowanie kary śmierci przez powieszenie i jej społeczny kontekst.

Most read articles by the same author(s)

Jacek Feduszka, Jakub Żygawski, The “Irretrievably Lost” Zamość Foundation Charter of 1580 in the Resources of the National Archive in Kraków. Reflections on the Fate of the Document After 1860. , The Archivist of Zamość: Vol. 19 (2021)
Jakub Żygawski , Lokalizacja dawnych zamojskich cmentarzy w oparciu o dawne archiwalne opracowania kartograficzne z XVIII–XX wieku , The Archivist of Zamość: Vol. 14 (2015)
Jakub Żygawski, 70 Years of the State Archive in Zamość , The Archivist of Zamość: Vol. 18 (2020)
Jakub Żygawski, Struktura przestrzenna Zamościa na podstawie planów miasta z XIX i XX wieku , The Archivist of Zamość: Vol. 9 (2010)
Jakub Żygawski, Parcelacja zamojskich Plant w latach 1938–1945 , The Archivist of Zamość: Vol. 15 (2017)
Jakub Żygawski, Dawne plany gruntów wsi w zamojskim archiwum (I) , The Archivist of Zamość: Vol. 6 (2007)
Jakub Żygawski , Plany Zamościa w zbiorach Archiwum Państwowego w Zamościu , The Archivist of Zamość: Vol. 5 (2006)
Jakub Żygawski , Zamojski arkusz pruskiej mapy sekcyjnej z początku XIX w. w Archiwum Państwowym w Zamościu , The Archivist of Zamość: Vol. 10 (2011)
Jakub Żygawski , Dawne plany gruntów wsi w Archiwum Państwowym w Zamościu (2) , The Archivist of Zamość: Vol. 7 (2008)
Jakub Żygawski, Mecenas Tadeusz Pizoń (18.02.1959 – 10.10.2018) , The Archivist of Zamość: Vol. 16 (2018)

1 2 > >>

Details

References

Statistics

Authors

Download files

pdf (Język Polski)

Citation rules

Żygawski, J. (2018). Szubienica w Zamościu w świetle archiwalnych planów miasta z XVIII i XIX wieku. The Archivist of Zamość, 16, 19–40. https://doi.org/10.56583/az.1005

Altmetric indicators

Cited by / Share

Licence

This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NoDerivatives 4.0 International License.

References

Archiwum Państwowe w Zamościu, 25: Akta miasta Zamościa 1915-1939 [1944].

Bukowski W., Janeczek A., Mapa józefińska Galicji (1779-1783) w przededniu edycji. Przedmiot i założenia programu wydawniczego, „Geohistorica” nr 01.2013, s. 91-112. DOI: https://doi.org/10.12775/SG.2013.08

Chlebowski B., Zamość, ordynacja Zamoyskich i powiat zamojski, „Teka Zamojska”, R. II (1919), nr 1, s. 1-13.

Czubara K., Tajemnicze podziemia, [w:] Dawniej w Zamościu. O skarbach, duchach i czartach, sławnych generałach, poetach, wizytach dostojnych gości, wielkich balach, pojedynkach i kurtyzanach, Zamość 2005, s. 35-38.

Dral M. K., Wleńskie szubienice, 2017.

Efemeros czyli Diariusz prywatny pisany w Zamościu w latach 1656-1672, Bazyli Rudomicz, przekł. z jęz. łac. W. Froch, oprac. M. L. Klementowski, W. Froch, cz. 1-2, Lublin 2002.

Encyklopedia staropolska, oprac. A. Brückner, Kraków 1939.

Grajewski H., Kara śmierci w prawie polskim do połowy XIV wieku, Warszawa 1956.

Groicki B., Porządek Sądów y spraw Mieyskich Prawa Maydeburskiego na wielu mieyscach poprawiony, Część Czwarta, List CCCX, Kraków 1562.

Herbst S., Zachwatowicz J., Twierdza Zamość, ser. „Architectura Militaris” t. I, Warszawa 1936.

Kopaliński W., Słownik mitów i tradycji kultury, Warszawa 2015.

Kowalczyk J., Zamość. Przewodnik, Warszawa 1977.

Łopalewski T., Czarownice Litewskie, ser. „Biblioteczka historyczno-geograficzna” nr 226, Warszawa b.d.

Mucha B., Galgenberg, czyli Szubienicze Wzgórza w krajobrazie pobliskiego regionu, Żarów 2016.

Nowa księga przysłów i wyrażeń przysłowiowych polskich, t. III, red. J. Krzyżanowski, Warszawa 1972.

Pasek J. Ch., Pamiętniki (wybór), cz. 1 Tekst, Warszawa 1929.

Potockiego M. „Zamość i jego instytucje pod względem oświaty, religii i dziejów krajowych”, oprac. B. Sroczyńska, Zamość 1980, maszynopis.

Siegieńczuk M., Święty Piątek, „Zamojski Kwartalnik Kulturalny” (dalej „ZKK”) 1989, nr 3 (9), s. 18-20.

Sochaniewicz K., Dzieje Zamościa w dobie przed lokacją na prawie niemieckiem (1450- 1580), [w:] Narodziny Zamościa w pracach Kazimierza Sochaniewicza, oprac. K. Kowalczyk, ser. „Biblioteka Archiwariusza Zamojskiego” t. I, red. A. Kędziora, Zamość 2007, s. 59-70.

Stankiewicz Z., Pręgierz zamojski (?), „ZKK” 2010, nr 2, s. 56-58.

Trzciński M., Miecz katowski, pręgierz, szubienica. Zabytki jurysdykcji karnej na Dolnym Ślą sku (XIII-XVII w.), Wrocław 2001.

Zaremska H., Niegodne rzemiosło. Kat w społeczeństwie Polski XIV - XVI w., Warszawa 1986.

Uziak S., Warunki glebowe, [w:] Zamość i Zamojszczyzna w dziejach i kulturze polskiej, red. Myśliński K., Zamość 1969, s. 33-38.

Zachwatowicz J., O projekcie planu zagospodarowania przestrzennego Zamościa z 1939 r. (wspomnienie), [w:] Zamość miasto idealne, red. J. Kowalczyk, s. 169-177.

Żygawski J., Lokalizacja dawnych zamojskich cmentarzy w oparciu o archiwalne opracowania kartograficzne z XVIII-XX wieku, „Archiwariusz Zamojski” 2015, t. 14, s. 7-38.