Struktura przestrzenna Zamościa na podstawie planów miasta z XIX i XX wieku

Jakub Żygawski

doi:10.56583/az.1536

Data publikacji : 2010-12-31

Tom 9 (2010)

Struktura przestrzenna Zamościa na podstawie planów miasta z XIX i XX wieku

Jakub Żygawski

DOI: https://doi.org/10.56583/az.1536

Abstrakt

Skromny zasób kartograficzny Archiwum Państwowego w Zamościu odnoszący się do miasta Zamościa poszerzył się o trzy kopie wartościowych XIX-wiecznych planów miasta oraz schematyczny plan z okresu I wojny światowej ukazujący projektowany zasięg granic Zamościa. Chronologicznie uporządkowane opracowania kartograficzne przedstawiają stan miasta w wybranych latach z okresu 1818-1917, kiedy miało miejsce wiele kluczowych w dziejach miasta wydarzeń: upaństwowienie Zamościa (1821) oraz gruntowna modernizacja twierdzy (1817-1831) silnie przeobrażające dotychczasową strukturę przestrzenną miasta (likwidacja pierwotnych przedmieść), przyczyniające się do degradacji kluczowych funkcji. Kasata twierdzy (1866) umożliwiająca funkcjonowanie miasta w pełni cywilnego, nastręczająca jednak trudności w postaci nie do końca uregulowanej struktury własnościowej gruntów pofortecznych. Projektowanie zasięgu miasta (2. dekada XX w.) poprzez likwidacje enklaw podmiejskich osiedli i uporządkowanie struktury własnościowej gruntów miejskich.

Słowa kluczowe:

struktura przestrzenna, plany miasta z XIX i XX w., Zamość, zamostiana, mapy, Rynek Świętokrzyski, Przedmieście Lwowskie, modernizacja Twierdzy w latach 20. XIX w., „Nowa Osada”

Inne teksty tego samego autora

Jacek Feduszka, Jakub Żygawski, „Bezpowrotnie stracony” akt lokacyjny Zamościa z 1580 r. w zasobie Archiwum Narodowego w Krakowie. Rozważania na temat losów dokumentu po 1860 r. , Archiwariusz Zamojski: Tom 19 (2021)
Jakub Żygawski, Szubienica w Zamościu w świetle archiwalnych planów miasta z XVIII i XIX wieku , Archiwariusz Zamojski: Tom 16 (2018)
Jakub Żygawski , Lokalizacja dawnych zamojskich cmentarzy w oparciu o dawne archiwalne opracowania kartograficzne z XVIII–XX wieku , Archiwariusz Zamojski: Tom 14 (2015)
Jakub Żygawski, 70 lat Archiwum Państwowego w Zamościu , Archiwariusz Zamojski: Tom 18 (2020)
Jakub Żygawski, Parcelacja zamojskich Plant w latach 1938–1945 , Archiwariusz Zamojski: Tom 15 (2017)
Jakub Żygawski , Plany Zamościa w zbiorach Archiwum Państwowego w Zamościu , Archiwariusz Zamojski: Tom 5 (2006)
Jakub Żygawski , Dawne plany gruntów wsi w Archiwum Państwowym w Zamościu (2) , Archiwariusz Zamojski: Tom 7 (2008)
Jakub Żygawski, Dawne plany gruntów wsi w zamojskim archiwum (I) , Archiwariusz Zamojski: Tom 6 (2007)
Jakub Żygawski , Zamojski arkusz pruskiej mapy sekcyjnej z początku XIX w. w Archiwum Państwowym w Zamościu , Archiwariusz Zamojski: Tom 10 (2011)
Jakub Żygawski, Kronika Wydarzeń 2016/2017 , Archiwariusz Zamojski: Tom 15 (2017)

1 2 > >>

Szczegóły

Bibliografia

Statystyki

Autorzy

Pobierz pliki

pdf

Zasady cytowania

Żygawski, J. (2010). Struktura przestrzenna Zamościa na podstawie planów miasta z XIX i XX wieku. Archiwariusz Zamojski, 9, 15–36. https://doi.org/10.56583/az.1536

Wskaźniki altmetryczne

Cited by / Share

Licencja

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.

Bibliografia

Archiwum Państwowe w Zamościu, Akta Miasta Zamościa 1915-1939, sygn. 26.

APZ, Sąd Okręgowy w Zamościu 1918-1950, spis zdawczo-odbiorczy, akta sprawy C 278/24, k. 228, 313.

APZ, Zbiór kartograficzny, spis zdawczo-odbiorczy planów przekazanych przez Sąd Rejonowy w Zamościu nr 15 z 2006, poz. 19, na odwrocie nr sprawy c 539/30, sygn. 57-23, ark. 1.

Dumała K., O architekturze Zamościa przed dziewiętnastowieczną przebudową, „Kwartalnik Architektury i Urbanistyki”, t. XVI: 1971, z. 1, s. 3-22.

Herbst S., Zachwatowicz J., Twierdza Zamość, seria: „Architectura Militaris”, t. I, Warszawa 1936, s. 131-134.

Kędziora A., Dawna architektura i budownictwo Zamościa, Zamość 1990, s. 47.

Kędziora A., Encyklopedia miasta Zamościa, Chełm 2000, s. 58, 113, 164, 211.

Kowalczyk J., Bramy Zamościa z czasów hetmańskich, „Konserwatorska Teka Zamojska” 1983, s. 44-63.

Pawłowska A., Plany i mapy Zamościa z XVII-XX wieku. [w:] Zamość miasto idealne, red. J. Kowalczyk, Lublin 1980, s. 243-278.

Pawłowska-Wielgus A., Inwentarz materiałów kartograficznych Archiwum Ordynacji Zamojskiej ze Zwierzyńca 1786-1941, Warszawa-Łódź 1971, s. 44-45.

Sawa B., Budowle akademickie w Zamościu w czasach Jana Zamoyskiego. [w:] Akademia Zamojska w dziejach i życiu miasta, red. R. Szczygieł, A. Urbański, Zamość 1996, s. 29-38.

Akademia Zamojska 1594-1994, Zamość 1998, s. 48-49. DOI: https://doi.org/10.1366/0003702944028489

Sawa B., Życie codzienne w osiemnastowiecznym Zamościu, „Zamojski Kwartalnik Kulturalny” 2008, nr 3 (96), s. 38-42.

Studium historyczno-urbanistyczne przedmieść Zamościa, oprac. B. Sroczyńska, J. Szponar na zlecenie Wydziału Gospodarki Terenowej Urzędu Miejskiego w Zamościu, Zamość 1984, s. 53, mps w zasobie WUOZ w Lublinie Delegatura w Zamościu.

Szaflarski J., Zarys kartografii, Warszawa 1965, s. 103.

Szczurczyk vel Szczerba J., Kolej w Zamościu, mps opublikowany na http://www.roztocze.horyniec.net/Roztocze/Fh09/kolej_w_zamosciu.htm [dane z dnia 1.07.2010 r.].

Żygawski J., Sirko M., Okoliczności powstania planów i map Zamościa od XVII do XX wieku oraz sylwetki ich autorów, „Polski Przegląd Kartograficzny”, t. 38: 2006, nr 3, s. 233-245 (s. 238).

Żygawski J., Plany Zamościa w zbiorach Archiwum Państwowego w Zamościu, „Archiwariusz Zamojski 2006”, Zamość 2006, s. 85-96. DOI: https://doi.org/10.56583/az.1440