Zamojski arkusz pruskiej mapy sekcyjnej z początku XIX w. w Archiwum Państwowym w Zamościu

Jakub Żygawski

doi:10.56583/az.1258

Data publikacji : 2011-12-31

Tom 10 (2011)

Zamojski arkusz pruskiej mapy sekcyjnej z początku XIX w. w Archiwum Państwowym w Zamościu

Jakub Żygawski

DOI: https://doi.org/10.56583/az.1258

Abstrakt

Unikatowy arkusz mapy pruskiej, dotąd nieznany badaczom przeszłości Zamościa, wraz z kilkoma innymi archiwaliami wzbogacił kartograficzny zasób Archiwum Państwowego w Zamościu. Mapa przedstawiająca okolice Zamościa, rozciągające się w promieniu 25–45 km od miasta, jest częścią wielosekcyjnego opracowania topograficznego sporządzonego (skala 1:180 000) i wydanego w latach 1811–1815 w Weimarze, obejmującego Prusy i część dawnej Rzeczypospolitej. Ma wymiary 45×35 cm; stan jej zachowania określono jako dobry. Autor omawia elementy mapy i informacje, jakich dostarczają: matematyczne (skromne; nie opisano współrzędnych geograficznych); geograficzne – rzeźbę terenu przedstawiono za pomocą metody szrafowej (kreskowej), zaznaczono lasy i tereny podmokłe; liniowe – czyli sieć hydrograficzną i komunikacyjną oraz towarzyszące im elementy zabudowy; niestety, w oznaczeniach brak konsekwencji, np. nie rozróżniają one miast i podrzędnych wsi. Natomiast drogi zróżnicowano graficznie pod względem ich hierarchii; najwyższą kategorię miał trakt tzw. Poczty Ruskiej z Warszawy przez Zamość do Lwowa i droga pocztowa do Przeworska i Jarosławia; oznaczono poczthalterie. Autor dokładnie objaśnia, jakie informacje z mapy można wyczytać dla Zamościa w murach i otaczających go przedmieść, w tym przebiegu najważniejszych traktów. Dokładnie odwzorowuje ona historyczną Wielką Zalewę z wyspą, na której miała się kiedyś mieścić pierwsza siedziba Zamoyskich (zameczek Skokówka).

Słowa kluczowe:

kartograficzne zamostiana, mapa pruska Zamościa, historyczne trakty Zamościa, Wielka Zalewa w Zamościu, region zamojski w czasach Księstwa Warszawskiego

Inne teksty tego samego autora

Jacek Feduszka, Jakub Żygawski, „Bezpowrotnie stracony” akt lokacyjny Zamościa z 1580 r. w zasobie Archiwum Narodowego w Krakowie. Rozważania na temat losów dokumentu po 1860 r. , Archiwariusz Zamojski: Tom 19 (2021)
Jakub Żygawski , Lokalizacja dawnych zamojskich cmentarzy w oparciu o dawne archiwalne opracowania kartograficzne z XVIII–XX wieku , Archiwariusz Zamojski: Tom 14 (2015)
Jakub Żygawski, 70 lat Archiwum Państwowego w Zamościu , Archiwariusz Zamojski: Tom 18 (2020)
Jakub Żygawski, Szubienica w Zamościu w świetle archiwalnych planów miasta z XVIII i XIX wieku , Archiwariusz Zamojski: Tom 16 (2018)
Jakub Żygawski, Struktura przestrzenna Zamościa na podstawie planów miasta z XIX i XX wieku , Archiwariusz Zamojski: Tom 9 (2010)
Jakub Żygawski, Parcelacja zamojskich Plant w latach 1938–1945 , Archiwariusz Zamojski: Tom 15 (2017)
Jakub Żygawski, Dawne plany gruntów wsi w zamojskim archiwum (I) , Archiwariusz Zamojski: Tom 6 (2007)
Jakub Żygawski , Plany Zamościa w zbiorach Archiwum Państwowego w Zamościu , Archiwariusz Zamojski: Tom 5 (2006)
Jakub Żygawski , Dawne plany gruntów wsi w Archiwum Państwowym w Zamościu (2) , Archiwariusz Zamojski: Tom 7 (2008)
Jakub Żygawski, Mecenas Tadeusz Pizoń (18.02.1959 – 10.10.2018) , Archiwariusz Zamojski: Tom 16 (2018)

1 2 > >>

Szczegóły

Bibliografia

Statystyki

Autorzy

Pobierz pliki

pdf

Zasady cytowania

Żygawski , J. (2011). Zamojski arkusz pruskiej mapy sekcyjnej z początku XIX w. w Archiwum Państwowym w Zamościu. Archiwariusz Zamojski, 10, 61–70. https://doi.org/10.56583/az.1258

Wskaźniki altmetryczne

Cited by / Share

Licencja

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.

Bibliografia

Archiwum Państwowe w Zamościu, Zbiór kartograficzny, spis nr 2, poz. 25.

Biblioteka Uniwersytetu we Wrocławiu, Oddział Zbiorów kartograficznych, sygn. 2800- III.B.

Gil A., Chełmska diecezja unicka 1596-1810. Dzieje i organizacja, ser. „Studia i materiały do dziejów chrześcijaństwa wschodniego w Rzeczypospolitej” T. I, red. J. Kłoczkowski, A. Gil, Lublin 2005, zał. A.

Herbst S., Zachwatowicz J., Twierdza Zamość, ser. „Architectura Militaris”, Warszawa 1936, s. 118.

Kawałko M. J., Jak Stanisław Orzechowski dobra krupskie sprzedawał, „Nestor” 2008 nr 3, s. 4-7.

Kutyłowska I., Podmiejska rezydencja Zamoyskich na Zamczysku w Zamościu. (w:) Prace i materiały zamojskie, T. II: „Archeologia”, red. E. Banasiewicz, Zamość 1989, s. 178-190.

Miłobędzki J. A., Ze studiów nad urbanistyką Zamościa, „BHS” R. XV: 1953, s. 68-87.

Opisanie statystyczno-historyczne dóbr Ordynacyi Zamoyskiey przez Mikołaja Stworzyńskiego archiwistę 1834 roku. Przypisy. Kopia rękopisu Nr 1815. Biblioteka Narodowa w Warszawie, Biblioteka Ordynacji Zamojskiej, Plik 513, N 13 (mps. w Archiwum Państwowe w Zamościu, Spuścizna Kazimierza Kowalczyka, spis nr 2, poz. 40), k. 238.

Pawłowska-Wielgus A., Plany i mapy Zamościa z XVII-XX wieku. (w:) Zamość miasto idealne, red. J. Kowalczyk, Lublin 1980, s. 243-278.

Pieszko M., Zamość w roku 1809, Zamość 1934, s. 18.

Prusicka-Kołcon E., Lokalizacja rodowej siedziby Zamoyskich na Skokówce w świetle planów i map z 2 poł. XVIII i pocz. XIX w., „Archiwariusz Zamojski” 2009, s. 25-38.

Saliszczew K. A., Kartografia ogólna, Warszawa 1998, s. 125-132.

Sawa B., Gdzież ten zameczek w Skokówce i pałacyk w Krasnymbrzegu?, „Zamojski Kwartalnik Kulturalny” 2002, nr 1-2, s. 68-75.

Sawa B., Najstarsze zamojskie bramy i objazd lubelski w morandowskiej koncepcji Zamościa z 1579 r., „Zamojski Kwartalnik Kulturalny” 2011, nr 2, s. 13-18 (s. 17-18).

Sawa B., Zamość 1772-1866, Zamość 2007 (mps-rkps), s. 132.

Sochaniewicz K., O kolebce rodu Zamoyskich i Piwach-Prawdzicach na Rusi. (w:) Narodziny Zamościa w pracach Kazimierza Sochaniewicza, oprac. K. Kowalczyk, seria: „Biblioteka Archiwariusza Zamojskiego” T. I, red. A. Kędziora, Zamość 2007, s. 25-44.

Szaflarski J., Zarys kartografii, Warszawa 1965, s. 376-379; M. Sirko, Zarys historii kartografii, Lublin 1999, s. 242.

Topographisch-militärische Charte von dem Königreichen Preussen und Polen und den Grossherzogthum Posen in 85 Sectionen unternommen von dem Geographischen Institute entworfen und gezeichnet von F. W. Streit und C. F. Weiland. Centralny Katalog Zbiorów Kartograficznych w Polsce: Wieloarkuszowe mapy topograficzne ziem polskich 1576-1800, red. i oprac. T. Paćko, W. Trzebiński, Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania PAN, Wrocław 1982-1983.

Wiśniewski S., W dobie wojen napoleońskich. w: Zamość z przeszłości twierdzy i miasta, red. A. Koprukowniak, A. A. Witusik, Lublin 1980, s. 109-163 (s. 143); B. Sawa, op. cit., s. 167, 169. DOI: https://doi.org/10.4064/fm-109-2-163-167

Zarębska T., Zamość – miasto idealne i jego realizacja. (w:) Zamość miasto idealne, red. J. Kowalczyk, Lublin 1980, s. 7- 77.

Zimowski L., Geneza i rozwój komunikacji pocztowej na ziemiach polskich, Warszawa 1972, s. 258, rys. 8-26, s. 483.