Przeciw sowietom. Korpus Czechosłowacki na Syberii i jego wystąpienia przeciwko bolszewikom wiosną 1918 r.

Jan Wiśniewski

doi:10.56583/frp.2239

Data publikacji : 2022-12-30

Nr 17 (2022)

Przeciw sowietom. Korpus Czechosłowacki na Syberii i jego wystąpienia przeciwko bolszewikom wiosną 1918 r.

Jan Wiśniewski

https://orcid.org/0000-0002-2385-5867

DOI: https://doi.org/10.56583/frp.2239

Abstrakt

Korpus Czechosłowacki – formacja wojskowa utworzona w Rosji w czasie I wojny światowej z jeńców oraz dezerterów narodowości czeskiej i słowackiej z Cesarsko-Królewskiej Armii Austro-Węgierskiej oraz – w mniejszym stopniu – z Czechów i Słowaków mieszkających przed I wojną światową w Rosji, była formacją która odegrała bardzo dużą rolę w wznieceniu działań zbrojnych przeciwko bolszewikom na olbrzymich obszarach wschodniej Rosji, Uralu i Syberii oraz rosyjskiego Dalekiego Wschodu. Tradycje Korpusu Czechosłowackiego sięgały lata 1914 r., kiedy powstała jednostka pod nazwą „Czeska Drużyna” (Česká družina). W 1916 r. sformowano zaś Brygadę Czechosłowacką, a jesienią 1917 r. powstał już czterdziestotysięczny korpus w składzie dwóch dywizji piechoty. Po podpisaniu pokoju w Brześciu Litewskim w marcu 1918 r. Sowieci zgodzili się na ewakuację Korpusu Czechosłowackiego przez Władywostok do Francji. Jednak wskutek prób jego rozbrojenia w maju 1918 r. Korpus wystąpił przeciwko sowietom. Od maja do września 1918 r., wraz z tworzącymi się oddziałami „białogwardyjskimi”, Korpus Czechosłowacki opanował obszar od Wołgi po Ocean Spokojny. Umożliwiło to powstanie wschodniego ośrodka władzy „białych”Rosjan, kierowanego w późniejszym czasie przez adm. Aleksandra Kołczaka. Po stratach zadanych Korpusowi Czechosłowackiemu przez Robotniczo-Chłopską Armię Czerwoną został zreorganizowany i skierowany do osłony Kolei Transsyberyjskiej. Podczas ewakuacji z Syberii walczył z siłami sowieckimi. W wyniku porozumienia z Kujtun zawartego 7 lutego 1920 r. dowództwo czechosłowackie wydało w ręce Sowietów adm. Aleksandra Kołczaka, który wcześniej oddał się pod opiekę Korpusu oraz tzw. „złoty skarb Rosji”. W zamian wojska czechosłowackie mogły swobodnie ewakuować się do Władywostoku. Do końca 1920 r. czechosłowaccy legioniści opuścili tereny dalekowschodniej Rosji drogą morską i dalej przez Europę Zachodnią dotarli do Czechosłowacji.

Słowa kluczowe:

Korpus Czechosłowacki w Rosji, wojna domowa w Rosji, Syberia, bolszewicy, Lew Trocki, interwencja aliantów w Rosji, interwencja syberyjska

Inne teksty tego samego autora

1 2 > >>

Szczegóły

Bibliografia

Statystyki

Autorzy

Pobierz pliki

PDF

Zasady cytowania

Wiśniewski, J. (2022). Przeciw sowietom. Korpus Czechosłowacki na Syberii i jego wystąpienia przeciwko bolszewikom wiosną 1918 r. Fides, Ratio Et Patria. Studia Toruńskie, (17), 9–42. https://doi.org/10.56583/frp.2239

Wskaźniki altmetryczne

Cited by / Share

Licencja

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe.

Bibliografia

Vojenský ústřední archiv – Vojenský historický archiv (Praga),

– Odbočka Československé národní rady v Rusku – Presidium;

– Odbočka Československé národní rady v Rusku – Vojenský odbor;

– Sekretariát OČSNR v Omsku

– Kollegium OČSNR ve Vladivostoku

–- Vykonný výbor čs. Vojsk

Archiv Ústavu T.G. Masaryka (Praga),

– fond Tomáš G. Masaryk: Rusko – legie

– Památník osvobození 1918-1939

Archiv Ministerstva zahraničních věci (Praga),

– Fond „Sibírské archívy”, Archív B. Pavlů

Гoсударственный Aрхив Российской Федерации (Moskwa),

– ф. 1700 (Министерствo Внутренных Дел);

– ф. 106 (Управление Apмиями Восточнаго Фронта).

Beneš E., Světová válka a naše revoluce. Vzpomínky a úvahy z bojů za svobodu národa. Dokumenty,

Praha 1929, díl III.

Francouzské dokumenty k přípravé protisovětského vystoupení čs. legií, red. V. Vávra, „Historie

a vojenství” 1963, č. 3.

Papers Relating to the Foreign Relations of the United States, 1918, Supplement 1, The World War I,

Washington 1933.

Vznik Československa 1918. Dokumenty československé zahraniční politiky, ed. A. Klimek a kol.,

Praha 1994.

Дoкумeнты внешней политики СССР (ДBП CCCP),, Москва 1957, т. I: 7 ноября 1917 г.-31

декабря 1918 г.

Директивы командования фронтов Красной Арми (1917-1922 гг.), Сборник документов в

-4х томах (ДКФКA), т. I: ноябрь 1917 г.-март 1919 гг., Москва 1971.

Документы и материалы по истории советско-чехослвацких отношений (ДМИСЧО), ред.

Кoллeгия, Москва 1973, Т. 1.

Чешско-Словацкий (Чехословацкий) корпус 1914-1920, Дoкумeнты и мaтepиaлы, ред. кoллeгия,

Москва 2018, t. 2, Чехословацкиe легионы и Гражданская война в России 1918-1920 гг.

„Československý denník”, nr 42, 10 kwietnia 1918 r.

„Českoslovenký denník”, nr (?), 25 maja 1918 r.

Gajda R., Generál ruských legií R. Gajda. Moje paměti. Československá anabase. Zpět na Urál proti

bolševikům. Admiral Kolčak, Praha 1920.

Beneš E., Světová válka a naše revoluce. Vzpomínky a úvahy z bojů za svobodu národa, Praha 1929,

díl II.

Zbiory prywatne, Wspomnienia Jaromíra Stodola [1928].

Opletal B., Anabáze hanáckého medika 1914-1920. Zápisky z velké války, Praha-Litomyšl 1998.

Ausky S. A., Kozáci, Praha 1999.

Baumgart W., Deutsche Ostpolitik 1918, Wien-München 1966.

Bradley J. F. N., Allied intervention in Russia, Lanham-New York-London [1984].

Bradley J. F. N., The Czechoslovak Legion in Russia 1914-1920, New York 1991.

Dmochowski T., Interwencja mocarstw na Syberii i Dalekim Wschodzie (1918-1922), Toruń 1999.

Fic V. M., The Bolsheviks and the Czechoslovak Legion. Origin of Their Armed Conflict. March to

May 1918, New Delhi 1978.

Jež I., Boje o Mariinsk r. 1918, Valašské Meziříčí 1937.

Kalvoda J., Genese Československa, Praha 1998.

Kavena K., Cestou ke slávé, w: J. Gregor-Tajovský, F. Písecký, Sborník rozpomienok ruských legionárov

Slovákov, Praha 1933.

Klecanda V., Operace československého vojska na Rusi v letech 1917-1920, Praha 1921.

Klimek A., Hofman P., Vítěz který prohrál. Generál Radola Gajda, Praha-Litomyšl 1995.

Křížek J., Němci, Lenin a čs. legie, Vyšehrad – Praha 1997.

Křížek J., Německo-sovětské vztahy po vystoupení čs. legii v Rusku na jaře 1918, „Historie a vojenství”

, č. 2.

Krop P., Sekrety wywiadu francuskiego, Warszawa 1999.

Kunina J., Klęska amerykańskich planów zdobycia panowania nad światem w latach 1917-1920, Warszawa 1952.

Kvasnička J., Československé légie v Rusku 1917-1920, Bratislava 1963.

Lenin W., Dzieła wszystkie, t. 35, październik 1917 - marzec 1918, Warszawa 1988.

Materski W., Bolszewicy i samuraje. Walka dyplomatyczna i zbrojna o rosyjski Daleki Wschód (1917-1925), Warszawa 1990.

Morley J. W., The Japanese Thrust into Siberia. 1918, Nev York 1957.

Moulis M., Vzestup a pád generála Gajdy, Třebíč 2000.

Papoušek J., Proč došlo k bojům legií se sověty, Praha 1928.

Pichlík K., Klípa B., Zabloudilova B., Českoslovenští legionáři (1914-1920), Praha 1996.

Pichlík K., Zahraniční odboj 1914-1918 bez legend, Praha 1968.

Sak R., Anabáze. Drama československých legionářů v Rusku (1914-1920), Praha 1995.

Savický I., Osudová setkaní. Češi v Rusku a Rusové v Čechách 1914-1938, Praha 1999.

Šteidlera F., Naše vystoupení na Rusi r. 1918, „Naše Revoluce” 1924, č. 2.

Urminský I., Letecké síly československých legií v Rusku 1918-1920, „Historie a vojenství” 1995, č. 4.

Veselý J., Češi s Slováci v revoluční Rusku 1917-1920, Praha 1954.

Wiśniewski J., Kwestia polsko-czechosłowackiej współpracy wojskowej w Rosji (listopad 1917 – styczeń 1918). Koncepcje Tomáša G. Masaryka, „Dzieje Najnowsze” 2017, r. XLIX , z. 4, s. s. 75-96. DOI: https://doi.org/10.12775/DN.2017.4.04

Zmrhal K., Armáda ducha druhé míle, Praha 1919.

Caмoйлoв A. Д., Нa cтpaжe зaвoeвaний oктябpя. (Kpaх контррeвoлюции нa Дaльнeм Востокe), Москвa 1986.

Kрaткий истoрический oчeрк вoзникнoвeния Cибирской Aрмии, „БГA” 2001, t. V – Белое движение на Востоке Роccии.

Гaнин A. B., Opeнбypгcкoe Kaзaчьe Boйcкo в пepиoд гражданской войны, „Белая Гвардия.

Aльманах“ (БГA) 2001, t. V – Белое движение на Востоке Роccии.

Гражданская война и военная интервенция в CCCP. Энциклопедия (ГB), Главный редактор C. C. Хромов, Москва 1987.

Журавлев В. В., Антибольшевистский переворот и создание государственной власти контрреволюции в Сибири (май – июль 1918 г.) // Проблемы истории граждансой войны на востоке России, Новосибирск 2003, C. 37-71.

Крушaнов A., Бopьбa зa власть Советов на Дальнeм Воcтоке и в Забайкалье, Владивосток 1962.

Мaшин M. Д., Opeнбypгcкoe и Уpaльcкoe кaзaчecтво Boйcкo в гражданской войнe, Capaтов 1984,

Шишкин C. H., Гражданская война нa Дальнeм Воcтоке 1918-1922 гг., Москвa 1957.

Jan Wiśniewski

frep@aksim.edu.pl
https://orcid.org/0000-0002-2385-5867

Afiliacja:

Akademia Kultury Społecznej i Medialnej w Toruniu - Akademii Nauk Stosowanych Polska

Biogram

Jan Wiśniewski - doktor nauk humanistycznych, pracownik dydaktyczny Akademii Kultury Społecznej i Medialnej w Toruniu – Akademii Nauk Stosowanych, realizuje projekty naukowe na Wydziale Nauk o Polityce i Bezpieczeństwie Uniwersytecie Mikołaja Kopernika w Toruniu. Specjalizuje się w historii I wojny światowej, wojny domowej w Rosji oraz współczesnych konfliktów zbrojnych na obszarze byłego ZSRS. Stypendysta m.in. PAU – Fundacji Lanckorońskich i Narodowego Centrum Nauki. Prowadzi również badania dotyczące represji komunistycznych wobec szkolnictwa katolickiego w PRL. Autor trzech monografii i edycji źródłowych oraz ponad siedemdziesięciu artykułów naukowych w czasopismach krajowych i zagranicznych.