Edukacyjna i wychowawcza misja sztuki a rodzina

Paweł Skrzydlewski

doi:10.56583/fs.2610

Published : 2025-09-29

The Educational and Formative Role of Art in the Family

Paweł Skrzydlewski

https://orcid.org/0000-0003-2647-5939

DOI: https://doi.org/10.56583/fs.2610

Abstract

This article discusses the influence of classical education and art on upbringing within the family. The essence of classical education is to guide a person toward intellectual and spiritual perfection, defined in Western tradition by the word kalokagathia – the attainment of beauty and goodness that represents the goal of human formation. This education begins within the family, is deeply connected to upbringing, and extends to social life. Art, as a medium for moral formation, reveals truths about the world, good and evil, and guides humans toward catharsis (through experiences of pity and fear) and metanoia – directing the will toward a love of the good and a rejection of evil. The formation of young people through art also involves a process of the sublimation of feelings, in which mothers and elders play a major role in the family. It is emphasized that art requires criticism and evaluation in terms of truth and morality, a function that in Latin civilization belongs to authorities – most often to fathers in the family, guided by the virtue of piety. Attention is also drawn to the danger of moral intellectualism and the need to complement acquired knowledge with moral training, the practice of good, and the cultivation of virtues.

Keywords:

classical education, art, upbringing, kalokagathia, catharsis, metanoia, sublimation of feelings, family, Latin civilization

Most read articles by the same author(s)

Paweł Skrzydlewski, Social Virtues in Public Administration and the Ethos of a Civil Servant , Facta Simonidis: Vol. 15 No. 1 (2022)

Details

References

Statistics

Authors

Download files

PDF (Język Polski)
ePUB (Język Polski)
HTML (Język Polski)

Citation rules

Skrzydlewski, P. (2025). The Educational and Formative Role of Art in the Family. Facta Simonidis, online first. https://doi.org/10.56583/fs.2610

Altmetric indicators

Cited by / Share

Licence

This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-ShareAlike 4.0 International License.

References

Arystoteles, Poetyka, w: Arystoteles, Polityka. Ekonomika. Retoryka. Retoryka dla Aleksandra. Poetyka. Zachęta do filozofii. Ustrój polityczny Aten. List do Aleksandra Wielkiego. Testament, Warszawa 2001 (Dzieła Wszystkie, t. 6), s. 574–626.

Arystoteles, Zachęta do filozofii, w: Arystoteles, Polityka. Ekonomika. Retoryka. Retoryka dla Aleksandra. Poetyka. Zachęta do filozofii. Ustrój polityczny Aten. List do Aleksandra Wielkiego. Testament, Warszawa 2001 (Dzieła Wszystkie, t. 6), s. 635–654.

Baszkiewicz J., Nowy człowiek, nowy naród, nowy świat. Mitologia i rzeczywistość rewolucji francuskiej, Warszawa 1993.

Chaunu P., Cywilizacja wieku Oświecenia, tłum. E. Bąkowska, Warszawa 1989.

Chudy W., Zdrada życia, w: W. Chudy, Społeczeństwo zakłamane. Eseje o społeczeństwie i kłamstwie, t. 1, Warszawa 2007, s. 401–436.

D’Azambuja G., Szczęście doczesne. Krótka teorja szczęścia, Warszawa 1909.

Gajda J., Sofiści. Warszawa 1989.

Jaeger W., Paideia. Formowanie się człowieka greckiego, Warszawa 2001.

Jaroszyński P., Etyka. Dramat życia moralnego, w: M.A. Krąpiec i in., Wprowadzenie do filozofii, Lublin 1996, s. 515–586.

Jaroszyński P., Filozofia kultury, w: Powszechna encyklopedia filozofii, t. 3, red. A. Maryniarczyk, Lublin 2002, s. 478–480.

Jaroszyński P., Ideologia, w: Powszechna encyklopedia filozofii, t. 4, red. A. Maryniarczyk, Lublin 2003, s. 731–734.

Jaroszyński P., Kalokagathía, w: Powszechna encyklopedia filozofii, t. 5, red. A. Maryniarczyk, Lublin 2004, s. 444–447.

Kiereś H., Człowiek i sztuka. Antropologiczne wątki problemu sztuki, Lublin 2006.

Kiereś H., Czy sztuka jest autonomiczna?, Lublin 1993.

Kiereś H., Humanistyka, w: Powszechna encyklopedia filozofii, t. 4, red. A. Maryniarczyk, Lublin 2003, s. 633–651.

Kiereś H., Kultura maski czy kultura osoby, w: Osoba i realizm w filozofii, red. A. Maryniarczyk, K. Stępień, Lublin 2002, s. 67–78.

Kiereś H., Sztuka wobec natury, Warszawa 1997.

Koneczny F., Rozwój moralności, Lublin 1938.

Koneczny F., Teatr krakowski. Sprawozdania 1896–1905, oprac. K. Gajda, Kraków 1994.

Krąpiec M.A., Bardziej być, Lublin 2006.

Krąpiec M.A., Dlaczego zło? Rozważania filozoficzne, Lublin 1996.

Krąpiec M.A., O polską kulturę humanistyczną. Z Mieczysławem Albertem Krąpcem rozmawia Piotr Stanisław Mazur, Szczecinek 2006.

Krąpiec M.A., Porzucić świat absurdów. Z Mieczysławem A. Krąpcem rozmawia Jan Sochoń, Lublin 2002.

Krąpiec M.A., Robaczewski A., Media a rzeczywistość – z o. Mieczysławem A. Krąpcem OP rozmawia Arkadiusz Robaczewski, „Cywilizacja”. O nauce, moralności, sztuce i religii, 2004, nr 9, s. 22–25.

Krąpiec M.A., Rozważania o narodzie, Lublin 2004.

Krąpiec M.A., U podstaw rozumienia kultury, Lublin 1991.

Krąpiec M.A., Wprowadzić dziecko w świat kultury, „Cywilizacja”. O nauce, moralności, sztuce i religii, 2006, nr 18, s. 8–15.

Krom M.P., Civic Virtue. Aquinas on Piety, Observance, and Religion, „Proceedings of the American Catholic Philosophical Association”, 88(2014), s. 145–153, https://doi.org/10.5840/acpaproc2015121730.

Maryniarczyk A., Antropologiczne podstawy wychowania w przedszkolu katolickim. Kogo, dlaczego, w jakim celu wychowywać?, w: Katolickie wychowanie dziecka. Rodzina, przedszkole, Kościół, red. A. Kiciński, M. Opiela, Lublin 2016, s. 11–24.

Maryniarczyk A., Antropologiczno-metafizyczne podstawy adekwatnej teorii wychowania w ujęciu twórców Filozoficznej Szkoły Lubelskiej, „Polska Myśl Pedagogiczna”, 2 (2016), nr 2, s. 103–115, https://doi.org/10.4467/24504564PMP.16.004.6682.

Maryniarczyk A., Byt jako ratio recta speculabilium i podstawa wyróżnienia dziedziny poznania teoretycznego, w: Osoba i realizm w filozofii, red. A. Maryniarczyk, K. Stępień, Lublin 2002, s. 215–231.

Maryniarczyk A., O ethosie i logosie współczesnego wychowawcy, w: 100 lat Salezjanów w Przemyślu (1907–2007), red. J. Gocko, K. Skałka, Przemyśl 2007, s. 141–158.

Maryniarczyk A., O etosie nauczyciela w ujęciu św. Tomasza z Akwinu, w: Pedagogika katolicka. Zagadnienia wybrane, red. A. Rynio, Stalowa Wola 1999, s. 397–402.

Maryniarczyk A., Prawa rodziny – między treścią prawa naturalnego a prawem stanowionym. W poszukiwaniu antropologiczno-metafizycznego fundamentu Karty Praw Rodziny, w: 25 lat Karty Praw Rodziny. Aktualność i wartość przesłania, red. W. Wieczorek, M. Brzeziński, Lublin 2008, s. 24–42.

Maryniarczyk A., Recta ratio, w: Powszechna encyklopedia filozofii, t. 8, red. A. Maryniarczyk, Lublin 2007, s. 672–674.

Maryniarczyk A., Służba prawdzie służbą człowiekowi, w: Oblicza prawdy: Materiały z sympozjum w Wyższej Szkole Kultury Społecznej i Medialnej, Toruń 22 stycznia 2005, Toruń 2006, s. 27–40.

Maryniarczyk A., Tajemnica zła, „Cywilizacja”. O nauce, moralności, sztuce i religii, 2009, nr 31, s. 22–31.

Maryniarczyk A., Źródła dehumanizacji współczesnej kultury i polityki (czytając teksty Jana Pawła II: Pamięć i tożsamość oraz Przekroczyć próg nadziei), w: Polityka a religia, red. P. Jaroszyński, P. Tarasiewicz, I. Chłodna, Lublin 2007, s. 15–31.

Oliveira T., Thomas Aquinas and Social Virtues of Piety and Respect: An Outlook of the History of Education, „Acta Scientiarum. Education”, 36 (2013), nr 1, 17–25, https://doi.org/10.4025/actascieduc.v35i1.18906.

Podbielski H., Katharsis, w: Powszechna encyklopedia filozofii, t. 5, red. A. Maryniarczyk, Lublin 2004, s. 546–551.

Poradowski M., Dziedzictwo rewolucji francuskiej, Warszawa 1992.

Skrzydlewski P., Cnoty społeczne w administracji publicznej a etos urzędnika, „Facta Simonidis”, 15 (2022), nr 1, s. 153–177, https://doi.org/10.56583/fs.1717.

Skrzydlewski P., Naturalne kręgi wychowania człowieka, „Edukacja” 2024, nr specjalny, s. 7–22, https://doi.org/10.24131/3724.24ns01.

Skrzydlewski P., Ontyczne i społeczne podstawy pedagogii rodzinnej. Studium z filozofii wychowania i edukacji, Gdańsk 2018.

Smołka E., O potrzebie realizmu w wychowaniu, w: Filozofia a pedagogika. Studia i szkice, red. P. Dehnel, P. Gutowski, Wrocław 2005, s. 95–106.

Usowicz A., Tomistyczna sublimacja uczuć w świetle nowożytnej psychologii, Kraków 1946.

Usowicz A., Układ cnót i wad w związku z życiem uczuciowo-popędowym u Arystotelesa i św. Tomasza z Akwinu, Kraków 1939.

Wilk J., Edukacja, w: Powszechna encyklopedia filozofii, t. 3, red. A. Maryniarczyk, Lublin 2002, s. 14–19.

Wolny-Zmorzyński K., Skrzydlewski P. (red.), Czy to koniec dziennikarstwa jakie znamy?, Zamość 2023.

Woolf V., O nieznajomości greki, tłum. B. Woźniak, „Kronos”. Metafizyka. Kultura. Religia, 2022, nr 4(63), s. 73–85.

Woroniecki J. Ogólne podstawy filozoficzne i teologiczne chrześcijańskiej nauki o małżeństwie, w: Małżeństwo w świetle nauki katolickiej, praca zbiorowa profesorów Uniwersytetu Lubelskiego, Lublin 1928, s. 41–64.

Woroniecki J., Katolicka etyka wychowawcza, t. 1–2, Lublin 1995.

Woroniecki J., Państwo i szkoła. Rozprawa z etatyzmem kulturalnym, Kraków 2021.

Woroniecki J., U podstaw kultury katolickiej, Poznań 1935.

Woroniecki J., Umiejętność rządzenia i rozkazywania, Poznań 1947.

Wright J.J., Patriotism, w: New Catholic Encyclopedia, t. 10, wyd. 2, Detroit, MI 2003, s. 955–957.

Zalewski D., Mit agresji, „Cywilizacja”. O nauce, moralności, sztuce i religii, 2004, nr 9, s. 160–164.

Zdybicka Z.J., Pułapka ateizmu, Lublin 2012.