Edukacyjna i wychowawcza misja sztuki a rodzina

Paweł Skrzydlewski

doi:10.56583/fs.2610

Data publikacji : 2025-09-29

Edukacyjna i wychowawcza misja sztuki a rodzina

dr hab. Paweł Skrzydlewski, prof. AZ

https://orcid.org/0000-0003-2647-5939

DOI: https://doi.org/10.56583/fs.2610

Abstrakt

W artykule omówiono wpływ edukacji klasycznej i sztuki na wychowanie w rodzinie. Istotą edukacji klasycznej jest prowadzenie człowieka do doskonałości intelektualnej i duchowej, określanej w tradycji Zachodu słowem kalokagathia – osiągnięcie przez człowieka należnego mu piękna i dobra. Edukacja ta zaczyna się w rodzinie, łączy się z wychowaniem i rozszerza na życie społeczne. Sztuka jako środowisko wychowania i formacji moralnej ukazuje prawdę o świecie, dobru i złu, prowadzi człowieka do katharsis (przez przeżycia litości i trwogi) oraz do metanoi – nakierowania woli na miłość dobra i odrzucenie zła. Formacja młodego człowieka przez sztukę polega także na procesie sublimacji uczuć, w którym w rodzinie wielką rolę odgrywają matki i osoby starsze. Podkreślono, że sztuka wymaga krytyki i oceny pod kątem prawdy i moralności, która to funkcja w cywilizacji łacińskiej należy do autorytetów, w rodzinie najczęściej ojców, kierujących się cnotą pietyzmu. Zwrócono także uwagę na niebezpieczeństwo intelektualizmu moralnego i konieczność dopełnienia zdobywanej wiedzy wychowaniem, praktyką dobra i cnotami.

Słowa kluczowe:

edukacja klasyczna, sztuka, wychowanie, kalokagathia, katharsis, metanoia, sublimacja uczuć, rodzina, cywilizacja łacińska

Inne teksty tego samego autora

dr hab. prof. Paweł Skrzydlewski, Cnoty społeczne w administracji publicznej a etos urzędnika , Facta Simonidis: Tom 15 Nr 1 (2022)

Szczegóły

Bibliografia

Statystyki

Autorzy

Pobierz pliki

PDF
ePUB
HTML

Zasady cytowania

Skrzydlewski, P. (2025). Edukacyjna i wychowawcza misja sztuki a rodzina. Facta Simonidis, online first. https://doi.org/10.56583/fs.2610

Wskaźniki altmetryczne

Cited by / Share

Licencja

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe.

Bibliografia

Arystoteles, Poetyka, w: Arystoteles, Polityka. Ekonomika. Retoryka. Retoryka dla Aleksandra. Poetyka. Zachęta do filozofii. Ustrój polityczny Aten. List do Aleksandra Wielkiego. Testament, Warszawa 2001 (Dzieła Wszystkie, t. 6), s. 574–626.

Arystoteles, Zachęta do filozofii, w: Arystoteles, Polityka. Ekonomika. Retoryka. Retoryka dla Aleksandra. Poetyka. Zachęta do filozofii. Ustrój polityczny Aten. List do Aleksandra Wielkiego. Testament, Warszawa 2001 (Dzieła Wszystkie, t. 6), s. 635–654.

Baszkiewicz J., Nowy człowiek, nowy naród, nowy świat. Mitologia i rzeczywistość rewolucji francuskiej, Warszawa 1993.

Chaunu P., Cywilizacja wieku Oświecenia, tłum. E. Bąkowska, Warszawa 1989.

Chudy W., Zdrada życia, w: W. Chudy, Społeczeństwo zakłamane. Eseje o społeczeństwie i kłamstwie, t. 1, Warszawa 2007, s. 401–436.

D’Azambuja G., Szczęście doczesne. Krótka teorja szczęścia, Warszawa 1909.

Gajda J., Sofiści. Warszawa 1989.

Jaeger W., Paideia. Formowanie się człowieka greckiego, Warszawa 2001.

Jaroszyński P., Etyka. Dramat życia moralnego, w: M.A. Krąpiec i in., Wprowadzenie do filozofii, Lublin 1996, s. 515–586.

Jaroszyński P., Filozofia kultury, w: Powszechna encyklopedia filozofii, t. 3, red. A. Maryniarczyk, Lublin 2002, s. 478–480.

Jaroszyński P., Ideologia, w: Powszechna encyklopedia filozofii, t. 4, red. A. Maryniarczyk, Lublin 2003, s. 731–734.

Jaroszyński P., Kalokagathía, w: Powszechna encyklopedia filozofii, t. 5, red. A. Maryniarczyk, Lublin 2004, s. 444–447.

Kiereś H., Człowiek i sztuka. Antropologiczne wątki problemu sztuki, Lublin 2006.

Kiereś H., Czy sztuka jest autonomiczna?, Lublin 1993.

Kiereś H., Humanistyka, w: Powszechna encyklopedia filozofii, t. 4, red. A. Maryniarczyk, Lublin 2003, s. 633–651.

Kiereś H., Kultura maski czy kultura osoby, w: Osoba i realizm w filozofii, red. A. Maryniarczyk, K. Stępień, Lublin 2002, s. 67–78.

Kiereś H., Sztuka wobec natury, Warszawa 1997.

Koneczny F., Rozwój moralności, Lublin 1938.

Koneczny F., Teatr krakowski. Sprawozdania 1896–1905, oprac. K. Gajda, Kraków 1994.

Krąpiec M.A., Bardziej być, Lublin 2006.

Krąpiec M.A., Dlaczego zło? Rozważania filozoficzne, Lublin 1996.

Krąpiec M.A., O polską kulturę humanistyczną. Z Mieczysławem Albertem Krąpcem rozmawia Piotr Stanisław Mazur, Szczecinek 2006.

Krąpiec M.A., Porzucić świat absurdów. Z Mieczysławem A. Krąpcem rozmawia Jan Sochoń, Lublin 2002.

Krąpiec M.A., Robaczewski A., Media a rzeczywistość – z o. Mieczysławem A. Krąpcem OP rozmawia Arkadiusz Robaczewski, „Cywilizacja”. O nauce, moralności, sztuce i religii, 2004, nr 9, s. 22–25.

Krąpiec M.A., Rozważania o narodzie, Lublin 2004.

Krąpiec M.A., U podstaw rozumienia kultury, Lublin 1991.

Krąpiec M.A., Wprowadzić dziecko w świat kultury, „Cywilizacja”. O nauce, moralności, sztuce i religii, 2006, nr 18, s. 8–15.

Krom M.P., Civic Virtue. Aquinas on Piety, Observance, and Religion, „Proceedings of the American Catholic Philosophical Association”, 88(2014), s. 145–153, https://doi.org/10.5840/acpaproc2015121730.

Maryniarczyk A., Antropologiczne podstawy wychowania w przedszkolu katolickim. Kogo, dlaczego, w jakim celu wychowywać?, w: Katolickie wychowanie dziecka. Rodzina, przedszkole, Kościół, red. A. Kiciński, M. Opiela, Lublin 2016, s. 11–24.

Maryniarczyk A., Antropologiczno-metafizyczne podstawy adekwatnej teorii wychowania w ujęciu twórców Filozoficznej Szkoły Lubelskiej, „Polska Myśl Pedagogiczna”, 2 (2016), nr 2, s. 103–115, https://doi.org/10.4467/24504564PMP.16.004.6682.

Maryniarczyk A., Byt jako ratio recta speculabilium i podstawa wyróżnienia dziedziny poznania teoretycznego, w: Osoba i realizm w filozofii, red. A. Maryniarczyk, K. Stępień, Lublin 2002, s. 215–231.

Maryniarczyk A., O ethosie i logosie współczesnego wychowawcy, w: 100 lat Salezjanów w Przemyślu (1907–2007), red. J. Gocko, K. Skałka, Przemyśl 2007, s. 141–158.

Maryniarczyk A., O etosie nauczyciela w ujęciu św. Tomasza z Akwinu, w: Pedagogika katolicka. Zagadnienia wybrane, red. A. Rynio, Stalowa Wola 1999, s. 397–402.

Maryniarczyk A., Prawa rodziny – między treścią prawa naturalnego a prawem stanowionym. W poszukiwaniu antropologiczno-metafizycznego fundamentu Karty Praw Rodziny, w: 25 lat Karty Praw Rodziny. Aktualność i wartość przesłania, red. W. Wieczorek, M. Brzeziński, Lublin 2008, s. 24–42.

Maryniarczyk A., Recta ratio, w: Powszechna encyklopedia filozofii, t. 8, red. A. Maryniarczyk, Lublin 2007, s. 672–674.

Maryniarczyk A., Służba prawdzie służbą człowiekowi, w: Oblicza prawdy: Materiały z sympozjum w Wyższej Szkole Kultury Społecznej i Medialnej, Toruń 22 stycznia 2005, Toruń 2006, s. 27–40.

Maryniarczyk A., Tajemnica zła, „Cywilizacja”. O nauce, moralności, sztuce i religii, 2009, nr 31, s. 22–31.

Maryniarczyk A., Źródła dehumanizacji współczesnej kultury i polityki (czytając teksty Jana Pawła II: Pamięć i tożsamość oraz Przekroczyć próg nadziei), w: Polityka a religia, red. P. Jaroszyński, P. Tarasiewicz, I. Chłodna, Lublin 2007, s. 15–31.

Oliveira T., Thomas Aquinas and Social Virtues of Piety and Respect: An Outlook of the History of Education, „Acta Scientiarum. Education”, 36 (2013), nr 1, 17–25, https://doi.org/10.4025/actascieduc.v35i1.18906.

Podbielski H., Katharsis, w: Powszechna encyklopedia filozofii, t. 5, red. A. Maryniarczyk, Lublin 2004, s. 546–551.

Poradowski M., Dziedzictwo rewolucji francuskiej, Warszawa 1992.

Skrzydlewski P., Cnoty społeczne w administracji publicznej a etos urzędnika, „Facta Simonidis”, 15 (2022), nr 1, s. 153–177, https://doi.org/10.56583/fs.1717.

Skrzydlewski P., Naturalne kręgi wychowania człowieka, „Edukacja” 2024, nr specjalny, s. 7–22, https://doi.org/10.24131/3724.24ns01.

Skrzydlewski P., Ontyczne i społeczne podstawy pedagogii rodzinnej. Studium z filozofii wychowania i edukacji, Gdańsk 2018.

Smołka E., O potrzebie realizmu w wychowaniu, w: Filozofia a pedagogika. Studia i szkice, red. P. Dehnel, P. Gutowski, Wrocław 2005, s. 95–106.

Usowicz A., Tomistyczna sublimacja uczuć w świetle nowożytnej psychologii, Kraków 1946.

Usowicz A., Układ cnót i wad w związku z życiem uczuciowo-popędowym u Arystotelesa i św. Tomasza z Akwinu, Kraków 1939.

Wilk J., Edukacja, w: Powszechna encyklopedia filozofii, t. 3, red. A. Maryniarczyk, Lublin 2002, s. 14–19.

Wolny-Zmorzyński K., Skrzydlewski P. (red.), Czy to koniec dziennikarstwa jakie znamy?, Zamość 2023.

Woolf V., O nieznajomości greki, tłum. B. Woźniak, „Kronos”. Metafizyka. Kultura. Religia, 2022, nr 4(63), s. 73–85.

Woroniecki J. Ogólne podstawy filozoficzne i teologiczne chrześcijańskiej nauki o małżeństwie, w: Małżeństwo w świetle nauki katolickiej, praca zbiorowa profesorów Uniwersytetu Lubelskiego, Lublin 1928, s. 41–64.

Woroniecki J., Katolicka etyka wychowawcza, t. 1–2, Lublin 1995.

Woroniecki J., Państwo i szkoła. Rozprawa z etatyzmem kulturalnym, Kraków 2021.

Woroniecki J., U podstaw kultury katolickiej, Poznań 1935.

Woroniecki J., Umiejętność rządzenia i rozkazywania, Poznań 1947.

Wright J.J., Patriotism, w: New Catholic Encyclopedia, t. 10, wyd. 2, Detroit, MI 2003, s. 955–957.

Zalewski D., Mit agresji, „Cywilizacja”. O nauce, moralności, sztuce i religii, 2004, nr 9, s. 160–164.

Zdybicka Z.J., Pułapka ateizmu, Lublin 2012.