Zamojski arkusz pruskiej mapy sekcyjnej z początku XIX w. w Archiwum Państwowym w Zamościu

Jakub Żygawski

doi:10.56583/az.1258

Published : 2011-12-31

Vol. 10 (2011)

Zamojski arkusz pruskiej mapy sekcyjnej z początku XIX w. w Archiwum Państwowym w Zamościu

Jakub Żygawski

DOI: https://doi.org/10.56583/az.1258

Abstract

Unikatowy arkusz mapy pruskiej, dotąd nieznany badaczom przeszłości Zamościa, wraz z kilkoma innymi archiwaliami wzbogacił kartograficzny zasób Archiwum Państwowego w Zamościu. Mapa przedstawiająca okolice Zamościa, rozciągające się w promieniu 25–45 km od miasta, jest częścią wielosekcyjnego opracowania topograficznego sporządzonego (skala 1:180 000) i wydanego w latach 1811–1815 w Weimarze, obejmującego Prusy i część dawnej Rzeczypospolitej. Ma wymiary 45×35 cm; stan jej zachowania określono jako dobry. Autor omawia elementy mapy i informacje, jakich dostarczają: matematyczne (skromne; nie opisano współrzędnych geograficznych); geograficzne – rzeźbę terenu przedstawiono za pomocą metody szrafowej (kreskowej), zaznaczono lasy i tereny podmokłe; liniowe – czyli sieć hydrograficzną i komunikacyjną oraz towarzyszące im elementy zabudowy; niestety, w oznaczeniach brak konsekwencji, np. nie rozróżniają one miast i podrzędnych wsi. Natomiast drogi zróżnicowano graficznie pod względem ich hierarchii; najwyższą kategorię miał trakt tzw. Poczty Ruskiej z Warszawy przez Zamość do Lwowa i droga pocztowa do Przeworska i Jarosławia; oznaczono poczthalterie. Autor dokładnie objaśnia, jakie informacje z mapy można wyczytać dla Zamościa w murach i otaczających go przedmieść, w tym przebiegu najważniejszych traktów. Dokładnie odwzorowuje ona historyczną Wielką Zalewę z wyspą, na której miała się kiedyś mieścić pierwsza siedziba Zamoyskich (zameczek Skokówka).

Most read articles by the same author(s)

Jacek Feduszka, Jakub Żygawski, The “Irretrievably Lost” Zamość Foundation Charter of 1580 in the Resources of the National Archive in Kraków. Reflections on the Fate of the Document After 1860. , The Archivist of Zamość: Vol. 19 (2021)
Jakub Żygawski, Szubienica w Zamościu w świetle archiwalnych planów miasta z XVIII i XIX wieku , The Archivist of Zamość: Vol. 16 (2018)
Jakub Żygawski , Lokalizacja dawnych zamojskich cmentarzy w oparciu o dawne archiwalne opracowania kartograficzne z XVIII–XX wieku , The Archivist of Zamość: Vol. 14 (2015)
Jakub Żygawski, 70 Years of the State Archive in Zamość , The Archivist of Zamość: Vol. 18 (2020)
Jakub Żygawski, Dawne plany gruntów wsi w zamojskim archiwum (I) , The Archivist of Zamość: Vol. 6 (2007)
Jakub Żygawski , Plany Zamościa w zbiorach Archiwum Państwowego w Zamościu , The Archivist of Zamość: Vol. 5 (2006)
Jakub Żygawski, Parcelacja zamojskich Plant w latach 1938–1945 , The Archivist of Zamość: Vol. 15 (2017)
Jakub Żygawski, Struktura przestrzenna Zamościa na podstawie planów miasta z XIX i XX wieku , The Archivist of Zamość: Vol. 9 (2010)
Jakub Żygawski , Dawne plany gruntów wsi w Archiwum Państwowym w Zamościu (2) , The Archivist of Zamość: Vol. 7 (2008)
Jakub Żygawski, Kronika Wydarzeń 2016/2017 , The Archivist of Zamość: Vol. 15 (2017)

1 2 > >>

Details

References

Statistics

Authors

Download files

pdf (Język Polski)

Citation rules

Żygawski , J. (2011). Zamojski arkusz pruskiej mapy sekcyjnej z początku XIX w. w Archiwum Państwowym w Zamościu. The Archivist of Zamość, 10, 61–70. https://doi.org/10.56583/az.1258

Altmetric indicators

Cited by / Share

Licence

This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NoDerivatives 4.0 International License.

References

Archiwum Państwowe w Zamościu, Zbiór kartograficzny, spis nr 2, poz. 25.

Biblioteka Uniwersytetu we Wrocławiu, Oddział Zbiorów kartograficznych, sygn. 2800- III.B.

Gil A., Chełmska diecezja unicka 1596-1810. Dzieje i organizacja, ser. „Studia i materiały do dziejów chrześcijaństwa wschodniego w Rzeczypospolitej” T. I, red. J. Kłoczkowski, A. Gil, Lublin 2005, zał. A.

Herbst S., Zachwatowicz J., Twierdza Zamość, ser. „Architectura Militaris”, Warszawa 1936, s. 118.

Kawałko M. J., Jak Stanisław Orzechowski dobra krupskie sprzedawał, „Nestor” 2008 nr 3, s. 4-7.

Kutyłowska I., Podmiejska rezydencja Zamoyskich na Zamczysku w Zamościu. (w:) Prace i materiały zamojskie, T. II: „Archeologia”, red. E. Banasiewicz, Zamość 1989, s. 178-190.

Miłobędzki J. A., Ze studiów nad urbanistyką Zamościa, „BHS” R. XV: 1953, s. 68-87.

Opisanie statystyczno-historyczne dóbr Ordynacyi Zamoyskiey przez Mikołaja Stworzyńskiego archiwistę 1834 roku. Przypisy. Kopia rękopisu Nr 1815. Biblioteka Narodowa w Warszawie, Biblioteka Ordynacji Zamojskiej, Plik 513, N 13 (mps. w Archiwum Państwowe w Zamościu, Spuścizna Kazimierza Kowalczyka, spis nr 2, poz. 40), k. 238.

Pawłowska-Wielgus A., Plany i mapy Zamościa z XVII-XX wieku. (w:) Zamość miasto idealne, red. J. Kowalczyk, Lublin 1980, s. 243-278.

Pieszko M., Zamość w roku 1809, Zamość 1934, s. 18.

Prusicka-Kołcon E., Lokalizacja rodowej siedziby Zamoyskich na Skokówce w świetle planów i map z 2 poł. XVIII i pocz. XIX w., „Archiwariusz Zamojski” 2009, s. 25-38.

Saliszczew K. A., Kartografia ogólna, Warszawa 1998, s. 125-132.

Sawa B., Gdzież ten zameczek w Skokówce i pałacyk w Krasnymbrzegu?, „Zamojski Kwartalnik Kulturalny” 2002, nr 1-2, s. 68-75.

Sawa B., Najstarsze zamojskie bramy i objazd lubelski w morandowskiej koncepcji Zamościa z 1579 r., „Zamojski Kwartalnik Kulturalny” 2011, nr 2, s. 13-18 (s. 17-18).

Sawa B., Zamość 1772-1866, Zamość 2007 (mps-rkps), s. 132.

Sochaniewicz K., O kolebce rodu Zamoyskich i Piwach-Prawdzicach na Rusi. (w:) Narodziny Zamościa w pracach Kazimierza Sochaniewicza, oprac. K. Kowalczyk, seria: „Biblioteka Archiwariusza Zamojskiego” T. I, red. A. Kędziora, Zamość 2007, s. 25-44.

Szaflarski J., Zarys kartografii, Warszawa 1965, s. 376-379; M. Sirko, Zarys historii kartografii, Lublin 1999, s. 242.

Topographisch-militärische Charte von dem Königreichen Preussen und Polen und den Grossherzogthum Posen in 85 Sectionen unternommen von dem Geographischen Institute entworfen und gezeichnet von F. W. Streit und C. F. Weiland. Centralny Katalog Zbiorów Kartograficznych w Polsce: Wieloarkuszowe mapy topograficzne ziem polskich 1576-1800, red. i oprac. T. Paćko, W. Trzebiński, Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania PAN, Wrocław 1982-1983.

Wiśniewski S., W dobie wojen napoleońskich. w: Zamość z przeszłości twierdzy i miasta, red. A. Koprukowniak, A. A. Witusik, Lublin 1980, s. 109-163 (s. 143); B. Sawa, op. cit., s. 167, 169. DOI: https://doi.org/10.4064/fm-109-2-163-167

Zarębska T., Zamość – miasto idealne i jego realizacja. (w:) Zamość miasto idealne, red. J. Kowalczyk, Lublin 1980, s. 7- 77.

Zimowski L., Geneza i rozwój komunikacji pocztowej na ziemiach polskich, Warszawa 1972, s. 258, rys. 8-26, s. 483.