Odwaga i dzielność, ich przeciwieństwa oraz przeszkody, czyli o odkrywaniu dziedzictwa mistrza Wincentego Kadłubka

Alicja Żywczok

doi:10.36578/BP.2021.06.49

Data publikacji : 10-12-2021

Tom 6 Nr 2 (2021)

Odwaga i dzielność, ich przeciwieństwa oraz przeszkody, czyli o odkrywaniu dziedzictwa mistrza Wincentego Kadłubka

Alicja Żywczok

https://orcid.org/0000-0003-3994-9558

DOI: https://doi.org/10.36578/BP.2021.06.49

Abstrakt

In view of the rare reception of pedagogical thought of Wincenty Kadłubek, a medieval thinker and chronicler, the author of this article decided to examine this part of Wincenty Kadłubek’s literary output, which can be related to axiology (the theory of values) and arethology (the theory of virtues). Apart from ethical provenance, the categories of “courage” and “bravery” have strong scientific roots in pedagogics and its numerous sub-disciplines. The significant meaning of these categories manifests itself in the spheres of theoretical and practical (applied) pedagogics. This is why beside containing a sketch of the specific features of the epoch, in which this outstanding Polish intellectual lived and created, and alongside a concise study of the chronicle and the biographical facts, this article also addresses several research problems: how does Wincenty Kadłubek perceive courage and bravery? How does he understand the “origin”/genesis of the human courage and bravery? To what other values and virtues are they, in his opinion, most closely related? What significance does the chronicler assign to personification of bravery and courage? What factors, in his opinion, hinder these values, and what are their antonyms? How does he propose to overcome all that thwarts bravery and courage, and what advice does he have for educational shaping of bravery? The author undertakes a hermeneutic interpretation of the lesser known output of Wincenty Kadłubek in the belief that it belongs to the Polish cultural capital and a treasury of tradition, and that it continues to offer much not only to Polish researchers but also to individual recipients.

Słowa kluczowe:

wartość, cnota, aksjologia, aretologia, odwaga, dzielność

Inne teksty tego samego autora

Alicja Żywczok, Przejawy pokory i skromności odzwierciedlone w losach oraz dorobku pedagogicznym Księdza Franciszka Blachnickiego , Biografistyka Pedagogiczna: Tom 8 Nr 1 (2023)

Szczegóły

Bibliografia

Statystyki

Autorzy

Pobierz pliki

pdf

Zasady cytowania

Żywczok, A. (2021). Odwaga i dzielność, ich przeciwieństwa oraz przeszkody, czyli o odkrywaniu dziedzictwa mistrza Wincentego Kadłubka. Biografistyka Pedagogiczna, 6(2), 53–80. https://doi.org/10.36578/BP.2021.06.49

Wskaźniki altmetryczne

Cited by / Share

Licencja

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.

Bibliografia

Źródła

Magistri Vincentii dicti Kadłubek Chronicon Polonorum, wydał, wstęp i przypisy M. Plezia, seria: Monumenta Poloniae Historica. Nova series, t. 11, Kraków 1994.

Mistrz Wincenty Kadłubek, Kronika polska, przeł. B. Kürbis, Diepholz 2009.

Mistrz Wincenty Kadłubek, Kronika polska, przeł. B. Kürbis, Wrocław 1996.

Myśli i nauki Mistrza Wincentego zwanego Kadłubkiem, zebr. i przeł. B. Kürbis, Warszawa 1980.

Opracowania

Aretologia, w: Słownik przewodnik filozoficzny. Osoby – problemy – terminy, red. A. Maryniarczyk, P. Jaroszyński, H. Kiereś, Z.J. Zdybicka, Lublin 2012, s. 362.

Badanie biografii: źródła, metody, konteksty, red. R. Skrzyniarz, E. Krzewska, W. Zgłobicka-Gierut, Lublin 2014.

Bieniak J., Mistrz Wincenty w życiu politycznym Polski przełomu XII i XIII wieku, w: Mistrz Wincenty Kadłubek. Człowiek i dzieło, pośmiertny kult i legenda, red. K.R. Prokop, Kraków 2001, s. 21–48.

Bubczyk R., Kazimierz Sprawiedliwy – władca idealny mistrza Wincentego („Chronica Polonorum”), „Kwartalnik Historyczny”, 116 (2009) nr 1, s. 31–53.

Chmielewska K., Uczeni w średniowiecznych klasztorach. Wykształceni zakonnicy – w relacjach kronikarskich, w: Uczeni z odległej i nieodległej przeszłości. Rekonstrukcje, interpretacje, refleksje, red. A. Żywczok, M. Kitlińska-Król, Katowice 2019, s. 35–46.

Cnoty i wady, w: Słownik przewodnik filozoficzny. Osoby – problemy – terminy, red. A. Maryniarczyk, P. Jaroszyński, H. Kiereś, Z.J. Zdybicka, Lublin 2012, s. 373.

Dawson Ch., Szkice o kulturze średniowiecznej, przeł. J. Sulowski, Warszawa 1966.

Grodecki R., Mistrz Wincenty, biskup krakowski (zarys biograficzny), „Rocznik Krakowski”, 19 (1923) s. 30–61.

Grondin J., Wprowadzenie do hermeneutyki filozoficznej, przeł. L. Łysień, Kraków 2007.

Jan Paweł II, Cnota męstwa. Przemówienie na audiencji ogólnej 15. XI.1978, w: Jan Paweł II, Nauczanie społeczne 1978–1979, Warszawa 1982, s. 44–46.

Jan Paweł II, Wezwanie do męstwa. Przemówienie na konsystorzu publicznym 30 VI 1979, w: Jan Paweł II, Nauczanie społeczne 1978–1979, Warszawa 1982, s. 117–119.

Jan Paweł II, Zachowajcie odwagę i dumę z waszej wiary. Przemówienie w kaplicy ambasady włoskiej w Ankarze 29 XI 1979, w: Jan Paweł II, Nauczanie społeczne 1978–1979, Warszawa 1982, s. 377–380.

Jasienica P., Polska Piastów, Warszawa 1985.

Jasienica P., Trzej kronikarze, Warszawa 1992.

Jaśtal J., Etyka i czas. Wariacje aretologiczne, Kraków 2015.

Kadłubek Wincenty, w: Słownik przewodnik filozoficzny. Osoby – problemy – terminy, red. A. Maryniarczyk, P. Jaroszyński, H. Kiereś, Z.J. Zdybicka, Lublin 2012, s. 146–147.

Korolec J., Ideał władcy w Kronice mistrza Wincentego, w: Pogranicza i konteksty literatury polskiego średniowiecza, red. T. Michałowska, Wrocław 1989, s. 71–87.

Kuksewicz Z., Zarys filozofii średniowiecznej. Filozofia łacińskiego obszaru kulturowego, Warszawa 1973.

Kürbis B., Jak Mistrz Wincenty pisał historię Polski, w: Mistrz Wincenty Kadłubek. Człowiek i dzieło, pośmiertny kult i legenda, red. K.R. Prokop, Kraków 2001, s. 59–78.

Kürbis B., Przedmowa, w: Myśli i nauki Mistrza Wincentego zwanego Kadłubkiem, zebr. i przeł. B. Kürbis, Warszawa, Państwowy Instytut Wydawniczy, 1980, s. 6–17.

Lekka-Kowalik A., Cnota, w: Encyklopedia aksjologii pedagogicznej, red. K. Chałas, A. Maj, Radom 2016, s. 168–174.

MacIntyre A., Dziedzictwo cnoty. Studium z teorii moralności, przeł. A. Chmielewski, Warszawa 1996.

Mańkowski J., Krak, uczeń Sokratesa (glosa do Kadłubka Chronica Polonorum I 5,3), w: Inspiracje platońskie literatury staropolskiej. Materiały z konferencji zorganizowanej przez Zespół Badań Literackich nad Historią Kultury Epok Dawnych Instytutu Literatury Polskiej Uniwersytetu Warszawskiego 14–15 października 1998 r., red. A. Nowicka-Jeżowa, P. Stępień, Warszawa 2000, s. 147–150.

Matla-Kozłowska M., Wstęp do Kroniki polskiej Mistrza Wincentego Kadłubka, w: Mistrz Wincenty Kadłubek, Kronika polska, przeł. B. Kürbis, Diepholz 2009.

Michałowska T., Literatura polskiego średniowiecza wobec poetyki europejskiej („Ornatus difficilis”), Warszawa 2008.

Michałowska T., Szkice mediewistyczne, seria: Studia Staropolskie. Series Nova, t. 40 (96), Warszawa 2014.

Milerski B., Hermeneutyka pedagogiczna. Perspektywy pedagogiki religii, Warszawa 2011.

Olbrycht K., Przygotowanie pedagogów do prowadzenia edukacji aksjologicznej. Wybrane aspekty, w: Edukacja aksjologiczna, t. 4: Wybrane problemy przekazu wartości, red. K. Olbrycht, Katowice 1999, s. 11–20.

Ostrowska K., Wokół rozwoju osobowości i systemu wartości, Warszawa 1998.

Ostrowska K., Wychowywać do urzeczywistniania wartości, w: Edukacja aksjologiczna, t. 4: Wybrane problemy przekazu wartości, red. K. Olbrycht, Katowice 1999, s. 21–33.

Ostrowska U., Doświadczanie conditio humana przez człowieka współczesnego. W trosce o człowieczeństwo z perspektywy aksjologicznej, Gorzów Wielkopolski 2020.

Plezia M., Mistrz Wincenty zwany Kadłubkiem, w: Pisarze staropolscy, sylwetki, t. 1, red. S. Grzeszczuk, Warszawa 1991, s. 93–131.

Plezia M., Retoryka Mistrza Wincentego, „Studia Źródłoznawcze”, 20 (1976) s. 88–94.

Prokop K.R., Wincenty Kadłubek, Kraków 2005.

Przedmiot, źródła i metody badań w biografii, red. R. Skrzyniarz, L. Dziaczkowska, D. Opozda, Lublin 2016.

Przyłębski A., Hermeneutyka. Od sztuki interpretacji do teorii i filozofii rozumienia, Poznań 2019.

Samek J., Błogosławiony Wincenty Kadłubek w sztuce (rozeznanie problemu), w: Mistrz Wincenty Kadłubek. Człowiek i dzieło, pośmiertny kult i legenda, red. K.R. Prokop, Kraków 2001, s. 93–101.

Samsonowicz H., Sytuacja polityczna Polski w czasach Wincentego, w: Onus Athlanteum. Studia nad Kroniką biskupa Wincentego, red. A. Dąbrówka, W. Wojtowicz, Warszawa 2009, s. 29–38.

Słownik pojęć filozoficznych, red. W. Krajewski, Warszawa 1994.

Stępień A.B., Wstęp do filozofii, Lublin 2001.

Stróżewski W., Istnienie i wartość, Kraków 1981.

Sulowski J., Elementy filozofii XII wieku w Kronice mistrza Wincentego, „Studia Źródłoznawcze”, 20 (1976) s. 19–21.

Świżek K. OCist., Błogosławiony Wincenty Kadłubek. Życie – kult – modlitwy, Jędrzejów 1999.

Tomasz z Akwinu, Suma teologiczna, t. 21: Męstwo, przeł. S. Bełch, P. Bełch, Londyn 1962.

Wartość, w: Słownik przewodnik filozoficzny. Osoby – problemy – terminy, red. A. Maryniarczyk, P. Jaroszyński, H. Kiereś, Z.J. Zdybicka, Lublin 2012, s. 502.

Wartość i sens. Aksjologiczne aspekty teorii interpretacji, red. A. Tyszczyk, E. Fiały, R. Zajączkowski, Lublin 2003.

Wenc A., Odwaga, w: Encyklopedia aksjologii pedagogicznej, red. K. Chałas, A. Maj, Radom 2016, s. 678–680.

Wiszewski P., Polska w kronice Mistrza Wincentego. Ze studiów nad terminologią dzieła i hierarchiami wartości w Polsce pełnego średniowiecza, w: Onus Athlanteum. Studia nad Kroniką biskupa Wincentego, red. A. Dąbrówka, W. Wojtowicz, Warszawa 2009, s. 75–90.

Witkowska A., Górski K., Wzorce ideowe zachowań ludzkich w XII i XIII wieku, w: Polska dzielnicowa i zjednoczona. Państwo, społeczeństwo, kultura, red. A. Gieysztor, Warszawa, 1972, s. 119–158.

Wyrozumski J., Kraków i Małopolska w czasach Mistrza Wincentego Kadłubka, w: Mistrz Wincenty Kadłubek. Człowiek i dzieło, pośmiertny kult i legenda, red. K.R. Prokop, Kraków 2001, s. 13–19.

Zabielski J., Roztropność, męstwo, umiarkowanie i sprawiedliwość jako wyznaczniki chrześcijańskiej moralności. Studium tomistyczno-aksjologiczne, Warszawa 2015, s. 49–65.

Zdrenka M.T., O gnuśności: studium lenistwa i jego kontekstów, Toruń 2012.

Żywczok A., Formy odwagi ludzkiej i sposoby jej identyfikacji w procesie wychowania, „Kwartalnik Pedagogiczny”, 1 (2008) s. 55–68.

Żywczok A., Reaktywowanie idei odwagi i etycznej dzielności w wychowaniu dzieci i młodzieży, „Chowanna”, 1 (2008) s. 37–55.