„Niestety, na Murmań spóźniłem się…” Kulisy początków działalności społecznej dra Józefa Jakóbkiewicza (1892-1953)

Joanna Szady

doi:10.36578/BP.2024.09.23

Data publikacji : 29-11-2024

Tom 9 Nr 1 (2024)

„Niestety, na Murmań spóźniłem się…” Kulisy początków działalności społecznej dra Józefa Jakóbkiewicza (1892-1953)

Joanna Szady

https://orcid.org/0000-0002-6871-5315

DOI: https://doi.org/10.36578/BP.2024.09.23

Abstrakt

Artykuł prezentuje kluczowy moment w biografii Józefa Jakóbkiewicza, lekarza, działacza społecznego i harcerskiego, który miał przełomowe znaczenie dla Jego aktywności życiowej i zawodowej. „Epizod murmański” z 1918 r., związany ze zmianą trasy w trakcie wydostawania się z terenów Rosji Sowieckiej, spowodował zwrot Jakóbkiewicza ku działalności opiekuńczo-wychowawczej. Mając za sobą odbycie służby wojskowej w czasie I wojny światowej oraz pracę na posadach lekarza na Syberii, Jakóbkiewicz zaangażował się w latach 1919-1923 w akcję przewiezienia dzieci syberyjskich do Polski. Pomoc dzieciom z Syberii rozwijał też po powrocie do kraju, po czym w drugiej połowie lat dwudziestych powrócił do zawodu lekarza. Wątek biograficzny ujęty w artykule skupia się na wczesnym etapie Jego życia, poprzedzającym znany z literatury przedmiotu, dorobek na rzecz pomocy dzieciom w okresie międzywojennym. Na potrzeby opracowania tekstu, pozyskano materiały biograficzne z zasobów Archiwum Uniwersytetu Warszawskiego oraz Głównej Biblioteki Lekarskiej. W artykule scharakteryzowano tło wydarzeń historycznych i sytuacji społeczno-politycznej, którego zrozumienie stanowi klucz do zaprezentowania zróżnicowanej drogi życiowej Jakóbkiewicza.

Słowa kluczowe:

Józef Jakóbkiewicz, Murmańsk, Polski Komitet Ratunkowy we Władywostoku, Zakład Wychowawczy Dzieci Syberyjskich w Wejherowie

Inne teksty tego samego autora

Joanna Szady, Biografia w muzeum , Biografistyka Pedagogiczna: Tom 5 Nr 2 (2020)

Szczegóły

Bibliografia

Statystyki

Autorzy

Pobierz pliki

pdf

Zasady cytowania

Szady, J. (2024). „Niestety, na Murmań spóźniłem się…” Kulisy początków działalności społecznej dra Józefa Jakóbkiewicza (1892-1953). Biografistyka Pedagogiczna, 9(1), 437–452. https://doi.org/10.36578/BP.2024.09.23

Wskaźniki altmetryczne

Cited by / Share

Licencja

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.

Bibliografia

Źródła archiwalne

Archiwum Uniwersytetu Warszawskiego

- Akta Józefa Jakóbkiewicza, sygn. WL nf-3; sygn. WL-[Nrej]-5

Biblioteka Jagiellońska, Oddział Zbiorów Specjalnych

- [Polski Komitet Ratunkowy Dzieci Dalekiego Wschodu (Władywostok)], sygn. Przyb. 301/68

Główna Biblioteka Lekarska

- Materiały Józefa Jakóbkiewicza, sygn. I-188

Muzeum Harcerstwa

- Relacja o Drużynie Harcerskiej we Władywostoku 1917-1918, sygn. ZHL/565

- Harcerstwo poza granicami Kraju 1917-1939, [Charbin], sygn. MHAR/11-39/6/1-7

Źródła drukowane

Appelt M., Dr Józef Jakóbkiewicz (1892-1955), w: Pod żaglami „Grażyny”. Relacje i wspomnienia, oprac. M. Appelt, Poznań 1997, s. 229-230

Bagiński H., Wojsko polskie na Wschodzie 1914-1920, Warszawa 1921

Chrząstowski Z., Górne i durne. Na Murmań, Łomianki 2014

Dowbór-Muśnicki J., Wspomnienia, Warszawa 2003

Hera E., Z biegiem lat, z biegiem wydarzeń…, Chotomów 1992.

Jakóbkiewicz J., Kilka spostrzeżeń dotyczących służby sanitarnej w polu na podstawie wspomnień z armji rosyjskiej, Warszawa 1934

Jacyna J.K. [J. Jakóbkiewicz], Kołotuszka. Wspomnienie z dni rewolucji rosyjskiej, Chicago [1920]

Nowicka H., Spacer w chmurach, Warszawa 2005

Opracowania

Brodniewicz A., Józef Jakóbkiewicz M.D., Pioneer of maritime and tropical medicine in Poland, “Bulletin of the Institute of Maritime ant Tropical Medicine in Gdynia”, 31 (1980), nr 1-2, s. 5-13

A.Gładysz, J. Kos, Założenia organizacyjne zapobiegania, zwalczania i leczenia ostrych chorób zakaźnych na ziemiach polskich w XX wieku, [w:] Choroby zakaźne i ich zwalczanie na ziemiach polskich w XX wieku, red. J. Kostrzewski i inn., Warszawa 2001, s. 18-28

Daszkiewicz R.K., Harcerstwo polskie poza granicami kraju od zarania do 1930 roku w relacjach i dokumentach, oprac. L. Formela, Lublin 1983

Kukla W., Miszczuk M., Dzieje Harcerstwa na obczyźnie 1912-2006. Zarys problematyki, Warszawa 2006

Matsumoto T., Theiss W., Dzieci syberyjskie. Pomoc Japonii dla dzieci polskich z Syberii, 1919-1922, Warszawa 2009

Theiss W., Akcja pomocy dzieciom polskim, ofiarom wojny światowej na Dalekim Wschodzie. 1919-1923, „Przegląd Historyczno-Oświatowy”, 26 (1983), nr 3(101), s. 286-295

Theiss W., Polski Komitet Ratunkowy we Władywostoku (1919-1920). Z dziejów pomocy i opieki społecznej, „Przegląd Polonijny”, 16 (1990), z. 4(58), s. 49-62

Theiss W., Józef Jakóbkiewicz (1892-1953), „Harcerstwo” 28 (1986), nr 7(318), s. 35−41

Theiss W., J. Jakóbkiewicz (1892-1953), „Przegląd Historyczno-Oświatowy”, 29 (1986), nr 3 (113), s. 321-336

Theiss W., Dzieci Syberyjskie. Dzieje polskich dzieci repatriowanych z Syberii i Mandżurii w latach 1919-1923, Warszawa 1992

Theiss W., Dzieci syberyjskie 1919-2019. Z Syberii przez Japonię i Stany Zjednoczone do Polski, Kraków 2020

Konopka A., Bezpieczeństwo sanitarne wojsk. Polskie formacje wojskowe w Rosji (1914-1917), Białystok 2011

Konopka A., Służba zdrowia I Korpusu Polskiego w Rosji (1917-1918), Białystok 2014

Ponczek M., „Sokół” w Królestwie Polskim i w Rosji (1888-1918), w: Zarys dziejów Sokolstwa Polskiego w latach 1867-1997, red. E. Małolepszy, Z. Pawluczuk, Częstochowa 2001, s. 41-47

Radziwiłłowicz D., Polskie formacje zbrojne we wschodniej Rosji oraz na Syberii i Dalekim Wschodzie w latach 1918-1920, Olsztyn 2009

Ruta A., Jakóbkiewicz Józef (1892-1953), w: Harcerski Słownik Biograficzny, red. J. Wojtycza, t. 3, Warszawa 2012, s. 83-86

Rybałko B., Jerzy Strzałkowski, Warszawa 2016

Syberyjskie dzieci Cesarzowej Japonii: konferencja. Pomoc Japonii dzieciom polskim z Syberii w latach 1919-1922, red. M. Piechowska, K. Zuber, Warszawa 2019

Winiarz A., Zarys organizacji harcerstwa na Dalekim Wschodzie (1917-1942), w: Dzieje harcerstwa na obczyźnie w latach 1912-1992. Materiały z konferencji naukowej odbytej w dniach 29-30 maja 1992 r. w Rogach k. Gorzowa Wlkp., red. M. Szczerbiński, Gorzów Wlkp. 1992, s. 173-179

Wiśniewski J., Liczebność Polaków we Wschodniej Rosji i na Syberii w latach 1914-1918. Zarys problematyki, w: Polacy na Syberii od XIX do XXI wieku, red. S. Leończyk, Warszawa 2019, s. 63-74

Wrzosek M., Polski czyn zbrojny podczas pierwszej wojny światowej 1914-1918, Warszawa 1990

Zagórski S., Baśka Murmańska i Lwy Północy, Ustroń 2021

Netografia

https://wielcy.pl/nekrologia/205153 ; http://www.sejm-wielki.pl/b/n.211352

http://poloniajaponica.jp/zycie-w-japonii/item/636-echo-dalekiego-wschodu-o-polskim-komitecie-ratunkowym-uchod%C5%BAc%C3%B3w-z-syberii

https://www.supotnitskiy.ru/book/book3-33.htm

https://vladlib.ru/n12_01_21_4/Brodniewicz A., Józef Jakóbkiewicz M.D., Pioneer of Maritime and Tropical Medicine in Poland, „Bulletin of the Institute of Maritime ant Tropical Medicine in Gdynia”, 31 (1980) nr 1–2, s. 5–13.

Daszkiewicz R.K., Harcerstwo polskie poza granicami kraju od zarania do 1930 roku w relacjach i dokumentach, oprac. L. Formela, Lublin 1983.

Gładysz A., Kos J., Założenia organizacyjne zapobiegania, zwalczania i leczenia ostrych chorób zakaźnych na ziemiach polskich w XX wieku, w: Choroby zakaźne i ich zwalczanie na ziemiach polskich w XX wieku, red. J. Kostrzewski i in., Warszawa 2001, s. 18–28.

Konopka A., Bezpieczeństwo sanitarne wojsk. Polskie formacje wojskowe w Rosji (1914–1917), Białystok 2011.

Konopka A., Służba zdrowia I Korpusu Polskiego w Rosji (1917–1918), Białystok 2014.

Kukla W., Miszczuk M., Dzieje Harcerstwa na obczyźnie 1912–2006. Zarys problematyki, Warszawa 2006.

Matsumoto T., Theiss W., Dzieci syberyjskie. Pomoc Japonii dla dzieci polskich z Syberii, 1919–1922, Warszawa 2009.

Ponczek M., „Sokół” w Królestwie Polskim i w Rosji (1888–1918), w: Zarys dziejów Sokolstwa Polskiego w latach 1867–1997, red. E. Małolepszy, Z. Pawluczuk, Częstochowa 2001, s. 41–47.

Radziwiłłowicz D., Polskie formacje zbrojne we wschodniej Rosji oraz na Syberii i Dalekim Wschodzie w latach 1918–1920, Olsztyn 2009.

Ruta A., Jakóbkiewicz Józef (1892–1953), w: Harcerski Słownik Biograficzny, red. J. Wojtycza, t. 3, Warszawa 2012, s. 83–86.

Rybałko B., Jerzy Strzałkowski, Warszawa 2016.

Syberyjskie dzieci Cesarzowej Japonii: konferencja. Pomoc Japonii dzieciom polskim z Syberii w latach 1919–1922, red. M. Piechowska, K. Zuber, Warszawa 2019.

Theiss W., Akcja pomocy dzieciom polskim, ofiarom wojny światowej na Dalekim Wschodzie. 1919–1923, „Przegląd Historyczno-Oświatowy”, 26 (1983), nr 3(101), s. 286–295.

Theiss W., Dzieci syberyjskie 1919–2019. Z Syberii przez Japonię i Stany Zjednoczone do Polski, Kraków 2020

Theiss W., Dzieci Syberyjskie. Dzieje polskich dzieci repatriowanych z Syberii i Mandżurii w latach 1919–1923, Warszawa 1992.

Theiss W., J. Jakóbkiewicz (1892–1953), „Przegląd Historyczno-Oświatowy”, 29 (1986), nr 3 (113), s. 321–336.

Theiss W., Józef Jakóbkiewicz (1892–1953), „Harcerstwo” 28 (1986), nr 7(318), s. 35−41.

Theiss W., Polski Komitet Ratunkowy we Władywostoku (1919–1920). Z dziejów pomocy i opieki społecznej, „Przegląd Polonijny”, 16 (1990), z. 4(58), s. 49–62.

Winiarz A., Zarys organizacji harcerstwa na Dalekim Wschodzie (1917–1942), w: Dzieje harcerstwa na obczyźnie w latach 1912–1992. Materiały z konferencji naukowej odbytej w dniach 29–30 maja 1992 r. w Rogach k. Gorzowa Wlkp., red. M. Szczerbiński, Gorzów Wlkp. 1992, s. 173–179.

Wiśniewski J., Liczebność Polaków we Wschodniej Rosji i na Syberii w latach 1914–1918. Zarys problematyki, w: Polacy na Syberii od XIX do XXI wieku, red. S. Leończyk, Warszawa 2019, s. 63–74.

Wrzosek M., Polski czyn zbrojny podczas pierwszej wojny światowej 1914–1918, Warszawa 1990.

Zagórski S., Baśka Murmańska i Lwy Północy, Ustroń 2021.