Biografie znane i nieznane w rzeczywistości PRL: Bohaterki tekstów i ich wizerunek upowszechniany w periodyku dla kobiet  „Zwierciadło” (1957-1989)

Małgorzata Dajnowicz; Maria Bauchrowicz-Tocka

doi:10.36578/BP.2025.10.76

Data publikacji : 30-12-2025

Tom 10 Nr 4 (2025)

Biografie znane i nieznane w rzeczywistości PRL

Małgorzata Dajnowicz

https://orcid.org/0000-0001-6124-9983

Maria Bauchrowicz-Tocka

https://orcid.org/0000-0003-1691-2568

DOI: https://doi.org/10.36578/BP.2025.10.76

Bohaterki tekstów i ich wizerunek upowszechniany w periodyku dla kobiet „Zwierciadło” (1957-1989)

Abstrakt

Tygodnik „Zwierciadło” adresowany do kobiet, ukazywał się w latach 1957-1989. W publikacjach poświęcał dużo uwagi polskim kobietom. Analiza tekstów tygodnika pozwoliła na wyłonienie trzech katalogów bohaterek, które przedstawia artykuł. Bohaterkami tekstów publikowanych w tygodniku „Zwierciadło” były kobiety różnych zawodów, pochodzące z różnych środowisk, kobiety, które osiągnęły sukcesy, doświadczyły porażek i tragedii, samotne i mające rodziny. Analiza publikacji pozwoliła na wyłonienie wspólnych cech bohaterek i ich kategoryzację. Artykuł przedstawia kobiety z trzech wyodrębnionych katalogów bohaterek publikacji prasowych. Pierwszy katalog przedstawia kobiety osiągające sukcesy w różnych dziedzinach, następny miał był postrzegany przez czytelniczki jako reprezentantki dla ogółu społeczeństwa i PRL-owskiej rzeczywistości (pracowały zawodowo, radziły sobie z codziennymi problemami, dotyczącymi rodziny i prowadzenia domu, wyróżniły się w środowisku osiągnięciami zawodowymi, aktywnością w organizacji, partii) oraz kobiety z problemami (uwikłane w społeczne problemy, reprezentujące bohaterki zbiorowe). Kobiety pierwszego i drugiego katalogu były prezentowane z imienia i nazwiska, prezentowane okazale m.in. w okolicznościowych numerach, związanych chociażby z rokiem 1975, z Międzynarodowym Dniem Kobiet. Przedstawione ich osiągnięcia i aktywności mogły inspirować inne kobiety do śmiałego podejmowania życiowych wyzwań. Przedstawione bohaterki w pewien sposób zaprzeczały rzeczywistości i powszechnej opinii o małej reprezentatywności kobiet w sferze publicznej i na stanowiskach kierowniczych. Teksty te wzbogacały fotografie portretowe (pierwszy katalog) i narracyjne (drugi katalog). Kobiety ukazujące poważne problemy występowały w tekstach anonimowo. Ich tragedie, w ówczesnym czasie, dotyczyły wielu kobiet, reprezentowały one bohaterki zbiorowe.

Słowa kluczowe:

tygodnik „Zwierciadło”, historia kobiet, kobieta w PRL, praca kobiet, sukcesy, liderki, biografie kobiet, rodzina, życie codzienne, problemy społeczne

Inne teksty tego samego autora

Małgorzata Dajnowicz, Janina Doroszewska – pedagog, kobieta nauki, profesor , Biografistyka Pedagogiczna: Tom 9 Nr 2 (2024)

Szczegóły

Bibliografia

Statystyki

Autorzy

Pobierz pliki

pdf

Zasady cytowania

Dajnowicz, M., & Bauchrowicz-Tocka, M. (2025). Biografie znane i nieznane w rzeczywistości PRL: Bohaterki tekstów i ich wizerunek upowszechniany w periodyku dla kobiet „Zwierciadło” (1957-1989). Biografistyka Pedagogiczna, 10(4), 63–82. https://doi.org/10.36578/BP.2025.10.76

Wskaźniki altmetryczne

Cited by / Share

Licencja

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.

Bibliografia

Bauchrowicz-Tocka M., Moda dla kobiet na łamach „Zwierciadła” w okresie Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, „Czasopismo Naukowe Instytutu Studiów Kobiecych”, 2024, nr 1, s. 157–172.

Bauchrowicz-Tocka M., Udział kobiet w wyborach do Sejmu Ustawodawczego na łamach prasy lokalnej. Wybrane przykłady, „Czasopismo Naukowe Instytutu Studiów Kobiecych”, 2019, nr 1, s. 54–72.

Bauchrowicz-Tocka M., „Zakonspirowane mężatki”, czyli o ograniczeniach obyczajowych i prawnych wobec pracujących kobiet na łamach „Tygodnika Kobiety”, w: Polityka i politycy w prasie XX i XXI wieku, red. M. Dajnowicz, A. Miodowski, Białystok 2019, s. 103–116.

Bauchrowicz-Tocka M., „Zwierciadło” i tematyka reportaży jako pomysł badawczy, „Czasopismo Naukowe Instytutu Studiów Kobiecych”, 2022, nr 2, s. 149–163.

Dajnowicz M., Bauchrowicz-Tocka M., Zaniewska A., Miodowski A., Liga Kobiet w terenie. Działalność organizacji i realia jej funkcjonowania na szczeblu regionalnym i lokalnym w rzeczywistości Polski Ludowej (1945–1989), Warszawa 2024.

Dajnowicz M., Kobiety – polityka – wybory w świetle „Zwierciadła”, pisma Ligi Kobiet Polskich (1982–1990), w: Rzeczpospolita w koncepcjach polskich partii i środowisk politycznych XX i XXI wieku, red. G. Radomski, M. Strzelecki, K. Sopolińska, Toruń 2018, s. 107–125.

Dajnowicz M., Kobiety w polityce w wypowiedziach prasowych Krystyny Kaszuby na łamach „Kobiety i Życia” (1985–1990), w: Komunikowanie polityczne, red. E. Maj, E. Podgajna, A. Szwed-Walczak, Ł. Jędrzejski, Lublin 2017, s. 199–210.

Dajnowicz M., Obchody Międzynarodowego Roku Kobiet 1975 na Białostocczyźnie (na tle głównych kierunków działalności Ligi Kobiet w kraju i regionie), „Czasopismo Naukowe Instytutu Studiów Kobiecych” 2017, nr 1, s. 9 – 27.

Dajnowicz M., Posłanki Ligi Kobiet Polskich i wybory parlamentarne 1989 roku (prezentacja w świetle „Zwierciadła”), w: Polityka i politycy w prasie XX i XXI wieku: polityka w prasie kobiecej, red. M. Dajnowicz, A. Miodowski, Białystok 2019, s. 205–215.

Dajnowicz M., Wizerunek kobiet sukcesu w latach 80. XX wieku (w świetle „Zwierciadła”, pisma Ligi Kobiet), w: Myśl polityczne. Biografistyka. Komunikowanie. Księga pamiątkowa dedykowana prof. dr hab. Ewie Maj z okazji jubileuszu pracy naukowej, red. A Szwed-Walczak, Ł. Jędrzejski, K. Mazurek, Lublin 2022, s. 741–753.

Dajnowicz M., Wzorce aktywności publicznej kobiet w początkach transformacji ustrojowej w Polsce w świetle „Kobiety i Życia" i „Urody" (1989–1995), w: Drogi kobiet do polityki (na przestrzeni XVIII–XXI wieku), red. T. Kulak, M. Dajnowicz, Wrocław 2016, s. 417–443.

Dajnowicz M., „Zwierciadło” – platforma polityczna Ligi Kobiet w okresie PRL (1957–1961, 1982–1989), „Rocznik Historii Prasy Polskiej”, 20 (2017) z. 3, s. 67–90.

Jędrzejski Ł., Dyskurs polityczny w Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej na łamach tygodnika „Zwierciadło”. Przypadek sporu o Tysiąclecie Państwa Polskiego, „Czasopismo Naukowe Instytutu Studiów Kobiecych”, 2020, nr 2, s. 70–93.

Fidelis M., Kobiety, komunizm i industrializacja w powojennej Polsce, Warszawa 2015.

Grabowska M., Zerwana genealogia. Działalność społeczna i polityczna kobiet po 1945 r., a współczesny ruch kobiecy, Warszawa 2018.

Maj E., Wizerunek artystki w międzywojennej prasie dla Polek, w: Kobiety – kultura – życie publiczne – prawo, red. M. Dajnowicz, D. Dajnowicz-Piesiecka, J. Zajko-Czochańska, Białystok 2023, s. 43–60.

Madejska M., Aleja włókniarek, Wołowiec 2018.

Mrozik A., „Bo dziewczyna to ludzie”. Projekty i polityki emancypacji kobiet w powojennej Polsce, w: Komunizm: idee i praktyki w Polsce 1944–1989, red. K. Chmielewska, A. Mrozik, G. Wołowiec, Warszawa 2028, s. 185–224.

Podgajna E., Agitacja polityczna kobiet na łamach prasy ruchu ludowego, „Czasopismo Naukowe Instytutu Studiów Kobiecych”, 2019, nr 2, s. 9–27.

Sokołowska U., Feminizm na łamach „Kobiety i Życia” (1970–1989), w: Ruchy kobiece na ziemiach polskich w XIX i XX wieku. Stan badań i perspektywy, Białystok 2020, s. 171–189.

Skórzyńska Z., Praca zawodowa kobiet a wychowanie, „Więź”, 1965, nr 6. s. 56–61.

Zajko-Czochańska J., Wybrane formy emancypacji kobiet wiejskich na łamach „Przyjaciółki” w latach 1956–1975, w: Ruchy kobiece na ziemiach polskich w XIX i XX wieku. Stan badań i perspektywy, Białystok 2020, s. 155–169.