Strategie dyskursywne w szkolnej biografii bohatera narodowego: Ksiądz Jerzy Popiełuszko w podręcznikach do historii

Daria Hejwosz-Gromkowska; Dobrochna Hildebrandt-Wypych

doi:10.36578/BP.2025.10.06

Data publikacji : 20-11-2025

Tom 10 Nr 2 (2025)

Strategie dyskursywne w szkolnej biografii bohatera narodowego

Daria Hejwosz-Gromkowska

https://orcid.org/0000-0003-2144-9600

Dobrochna Hildebrandt-Wypych

https://orcid.org/0000-0002-2422-6405

DOI: https://doi.org/10.36578/BP.2025.10.06

Ksiądz Jerzy Popiełuszko w podręcznikach do historii

Abstrakt

Celem badania była rekonstrukcja dyskursu narracji biograficznej ks. Jerzego Popiełuszki w podręcznikach szkolnych do historii (1991–2022). W badaniu zastosowano krytyczną analizę dyskursu (CDA), która umożliwiła eksplorację wartości oraz ideologii ukrytych w podręcznikowych narracjach o ks. Popiełuszce. Uzyskane wyniki pokazują, że w podręcznikach szkolnych dominuje strategia martyrologiczna, wedle której bohaterstwo narodowe nie jest sprawcze. Nowsze podręczniki – te wydane po 2012 r. – ukazują ks. Popiełuszkę jako ważnego aktora politycznego. Obserwuje się powolne wykraczanie poza wymiar moralistyczny, w kierunku aksjologiczno-identyfikacyjnym: ku wartościom i przekonaniom, które reprezentuje ks. Popiełuszko, a także ku działaniu, z którym uczeń może się identyfikować. Bohaterskie biografie mają kluczowe znaczenie dla internalizacji wartości i zasad obywatelstwa narodowego.

Słowa kluczowe:

Jerzy Popiełuszko, bohater narodowy, podręczniki do historii

Szczegóły

Bibliografia

Statystyki

Autorzy

Pobierz pliki

pdf

Zasady cytowania

Hejwosz-Gromkowska, D., & Hildebrandt-Wypych, D. (2025). Strategie dyskursywne w szkolnej biografii bohatera narodowego: Ksiądz Jerzy Popiełuszko w podręcznikach do historii. Biografistyka Pedagogiczna, 10(2), 245–268. https://doi.org/10.36578/BP.2025.10.06

Wskaźniki altmetryczne

Cited by / Share

Licencja

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.

Bibliografia

Anderson B., Imagined Communities. Reflections on the Origin and Spread of Nationalism, London–New York 2006.

Awdiejew A., Strategie konwersacyjne (próba typologii), „Socjolingwistyka”, 11 (1991) s. 7–20.

Berger P.L., Luckmann T., Społeczne tworzenie rzeczywistości, tł. J. Niżnik, Warszawa 1983.

Brubaker R., Grounds for Difference, Cambridge Massachusetts–London 2017.

Burda B. i in., Historia 2, Gdynia 2003.

Burda B. i in., Historia 2, Gdynia 2012.

Casanova J., Public Religions in the Modern World, Chicago 1994.

Choińska-Mika, J.P. Szlanta, A. Zawistowski, Historia 4, Warszawa 2022.

Cooley C.H., Human Nature and the Social Order, New York 1902.

Crawford K.A., Foster S.J., War Nation Memory: International Perspectives on World War II in School History Textbooks, Charlotte 2008.

Dolecki R. i in., Historia. Po prostu, Warszawa 2018.

Fairclough N., Wodak R., Critical Discourse Analysis, w: Discourse as Social Interaction, red. T. van Dijk, London 1997, s. 258–254.

Foucault M., The Archeology of Knowledge, London 2002.

Foucault M., Truth and Power, w: Power: Essential Works of Michel Foucault, t. 3, red. J. D. Faubion, New York 2000, s. 111–133.

Garlicki A.S., Historia 1939–2001, Warszawa 2002.

Hildebrandt-Wypych D., Religious Nation or National Religion: Poland’s Heroes and the (Re) Construction of National Identity in History Textbooks, w: Globalisation and Historiography of National Leaders: Symbolic Representations in School Textbooks, red. J. Zajda, T. Tsyrlin-Spady, M. Lovorn, Dordrecht 2017, s. 103–121.

Hobsbawm E., Introduction: Inventing Traditions, w: The Invention of Tradition, red. E. Hobsbawm, T. Ranger, Cambridge 1983, s. 1-14..

Kellner H., Language and Historical Representation: Getting the Story Crooked, Madison 1989.

Kłaczkow J., Roszak S., Poznać przeszłość, Warszawa 2012.

Kłaczkow J., Roszak S., Poznać przeszłość, Warszawa 2022.

Kłaczkow J., Zielińska A., Zrozumieć przeszłość, Warszawa 2015.

Markowska B., Społeczeństwo a media. Dwugłos: Baudrillard – McLuhan, „Kultura Popularna”, 1 2004) s. 53–64.

Napieralski B., Political Catholicism and Euroscepticism. The Deviant Case of Poland in Comparative Perspective, New York 2017.

Nieuwenhuyse van K., Valentim J.P., Introduction, w: The Colonial Past in History Textbooks. Historical and Social Psychological Perspectives, red. K. van Nieuwenhuyse, J.P. Valentim, Charlotte 2018, s. 1–12.

Paraskeva J.M., Ideology of Schooling, w: Encyclopedia of Social and Cultural Foundations of Education, red. E.F. Provenzo, J.P. Renaud, California 2009, s.429–431.

Radziwiłł A., Roszkowski W., Historia 1945–1990, Warszawa 1994.

Sarot M., Counterfactuals and the Invention of Religious Traditions, w: Religious Identity and the Invention of Tradition, red. J.W. van Henten, A., Houtepan, Assen 2001, s. 21–40.

Shor I., Empowering Education: Critical Teaching for Social Change, Chicago 1992.

Smith A.D., Myths and Memories of the Nation, Oxford 1999.

Smith A.D., The Nation in History. Historiographical Debates about Ethnicity and Nationalism, Cambridge 2000.

Smith R., Stories of Peoplehood. The Politics and Morals of Political Membership, Cambridge 2003.

Stola D., Historia. Wiek XX, Warszawa 2012.

Ustrzycki J., Historia. Ciekawi świata, Gdynia 2012.

Ustrzycki J., Historia. Ciekawi świata, Gdynia 2015.

Wagner W. i in., Politics, Identity and Perspectives in History Textbooks, w: The Colonial Past in History Textbooks. Historical and Social Psychological Perspectives, red. K. van Nieuwenhuyse, J.P. Charlotte 2018, s. 31-50..

Wodak R., Critical Discourse Analysis, Discourse-Historical Approach, w: The International Encyclopedia of Language and Social Interaction, red. K. Tracy i in., Chichester 2015, s.1–14.

Wodak R., Pragmatics and Critical Discourse Analysis: Cross-Disciplinary Inquiries, „Pragmatics and Cognition”, 15 (2007) nr 1, s. 203–225, DOI: 10.1075/z.184.711wod.

Zimand R., Uwagi o teorii narodu na marginesie analizy nacjonalistycznej teorii narodu, „Studia Filozoficzne”, 4 (1967) s. 7–20.