Hagiografia i biografie zakonne polskich karmelitanek bosych w XVII wieku: źródła, narracje, interpretacje

Anna Nowicka-Struska

doi:10.36578/BP.2024.09.41

Published : 2024-12-27

Vol. 9 No. 2 (2024)

Hagiography and Monastic Biographies of the Polish Discalced Carmelite Nuns in the 17TH Century

Anna Nowicka-Struska

https://orcid.org/0000-0002-5412-3925

DOI: https://doi.org/10.36578/BP.2024.09.41

Sources, Narratives, Interpretations

Abstract

The object of research interest in this article is the milieu of the Polish nuns of the seventeenth century, the Discalced Carmelite nuns, and their writings with a special focus on hagiographical and monastic biographical writings. These literary fields are part of the more widely understood Baroque women's writing which has not been completely explored so far. The subject matter of the monastic writings, especially of female orders, is extremely interesting. This is not only because of the quality of texts that are still being discovered but also because of the extremely hermetic environment in which these texts came to existence and the closed, extremely limited circulation of manuscript works, it being a case for an overwhelming majority of them. For the purposes of the present study, the first part of the study presents the process of creating and using hagiographies in a Carmelite monastery while the second part employs two hagiographic texts to exemplify the theses raised herein.

Keywords:

women’s writing, old Polish literature, nuns, baroque, religious writing, Discalced Carmelites, historiography, hagiography

Details

References

Statistics

Authors

Download files

pdf (Język Polski)

Citation rules

Nowicka-Struska, A. (2024). Hagiography and Monastic Biographies of the Polish Discalced Carmelite Nuns in the 17TH Century: Sources, Narratives, Interpretations. Biografistyka Pedagogiczna [Biographical Studies in Education], 9(2), 15–46. https://doi.org/10.36578/BP.2024.09.41

Altmetric indicators

Cited by / Share

Licence

This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.

References

Źródła

Biblioteka Karmelitanek Bosych w Krakowie, rkp 73, Breve compendium vitae V.M. Annae a Jesu Polonae […] conscriptum lingua vernacula, postea latine factum a P.Fr. Justino a S. Hedvige. Anno 1669.

Ignacy od św. Jana Ewangelisty, Żywot matki Teresy od Jezusa (Marchockiej), oprac. C. Gil, Poznań 2017.

Jaroszewicz F., Matka świętych Polska albo Żywoty świętych, błogosławionych, wielebnych, świątobliwych, pobożnych Polaków i Polek, Kraków 1767.

Konterfekt życia przykładnego z Ozdoby Karmelu zakonnego kopiowany kolorami chwalebnych cnót, świątobliwości karmelitów i karmelitanek bosych […] odmalowany, druk M.J.A. Dyjaszewski, Kraków 1747.

Biblioteka Karmelitanek Bosych w Krakowie, rkps 82, Krótkie zebranie żywota świątobliwego W.M. Anny a Jesu.

Biblioteka Karmelitanek Bosych w Krakowie, rkp 263, Krótkie zebranie żywota W. M. Anny od Pana Jezusa przez wielebnego ojca Stefana.

Kucharski S., Dzieła, t. 1–2, oprac. A.M. Sopart, Kraków 2012.

Marchocka M., Teresa od Jezusa, Autobiografia mistyczna i inne pisma, oprac. C. Gil, Kraków 2010.

Ozdoba Karmelu zakonnego, w splendorach świętych i życia doskonałością znaczniejszych karmelitów i karmelitanek…, [tłum. T. Osmólski], t. 1, druk. Coll. Soc. Iesu: Lublin 1746, t. 2–3, druk. Akademicka, Kraków 1747.

Ph. a Sancti Trinitate, Decor Carmeli religiosi in Splendoribus Sanctorum, Lugundi 1665.

Teresa od Jezusa, , Księga fundacji, Poznań 2012.

Żywot matki Barbary od Najśw. Sakramentu (Zadzikowej), karmelitanki bosej (1609–1670), oprac. C. Gil, Kraków 2013.

Żywot W.M Anny od Pana Jezusa, Biblioteka Karmelitanek Bosych w Krakowie rkps 253

Opracowania

Borkowska M, Górski K., Historiografia zakonna a wzorce świętości w XVII wieku, Warszawa 1984.

Borkowska M., Życie codzienne polskich klasztorów żeńskich w XVI–XVIII wieku, Warszawa 1996.

Borkowska M., Panny siostry w świecie sarmackim, Warszawa 2002.

Borkowska M., Zakony żeńskie w epoce nowożytnej, Lublin 2010.

Borkowska U, Hagiografia polska (wiek XVI–XVIII), w: Dzieje teologii katolickiej w Polsce, red. M. Rechowicz, t. 2, cz. 1, Lublin 1975.

Borkowska U., Witkowska A., Polska twórczość hagiograficzna. Próba bilansu, „Anamnesis” 9 (2005) nr 1, s. 97–109.

Witkowska A., Nastalska J., Staropolskie piśmiennictwo hagiograficzne, t. 1–2, Lublin 2007.

Ceccherelli A., Od Suriusa do Skargi. Studium porównawcze o Żywotach świętych, Kraków 2008.

Kapuścińska-Jawara A, „Żywoty Świętych” Piotra Skargi: Hagiografia – Parenetyka – Duchowość. Szczecin 2008.

Ciesielska-Borkowska S., Mistycyzm hiszpański na gruncie polskim, Kraków 1939.

Cybulska-Bohuszewicz E., „W namiętnościach cielesnych […] prawie obumarły”. Techniki umartwienia ciała w „Żywotach świętych” Piotra Skargi, „Litteraria Copernicana”, 1 (2012) s. 135–153.

Cybulska-Bohuszewicz E., „Żywoty świętych” Piotra Skargi – biografie transgresyjne. Prolegomena do przyszłych badań, „Autobiografia. Literatura. Kultura. Media”, 2 (2018) s. 13–36.

Dziechcińska H., Biografistyka staropolska w latach 1427–1627. Kierunki i odmiany, Warszawa 1995.

Jurow W., Praktyka pisarska i literackie tradycje żywotów świętych do końca XVI wieku, „Przegląd Humanistyczny”, 14 (1970) nr 6, s. 119–136.

Gil C., Historia Karmelu Terezjańskiego, Kraków 2002.

Gil C., Życie codzienne karmelitanek bosych w Polsce w XVII–XIX wieku, Kraków 1997.

Górski K., Autobiograficzne zapiski M. Barbary od Najświętszego Sakramentu, karmelitanki bosej, „Nasza Przeszłość”, 14 (1961) s. 249–26.

Grupiński W., Wewnątrz. Rzecz o „Autobiografii mistycznej” Marianny Marchockiej, Warszawa 2005.

Grześkowiak R, Gwioździk J., Nowicka-Struska A., Karmelitańskie adaptacje Pia desideria Hermana Hugona, Lublin 2020.

Hanusiewicz-Lavallee M., „Świętą zuchwałość” bezimiennej karmelitanki, w: Muzy i Hestia. Studia dedykowane Profesor Ludwice Ślękowej, red. M. Cieński, J. Sokolski, Wrocław 1999, s. 97–112.

Hanusiewicz-Lavallee M., Polskie barokowe przekłady i adaptacje „Glosy” św. Teresy z Ávila, w: Barok polski wobec Europy. Sztuka przekładu, red. A. Nowicka-Jeżowa, M. Prejs, Warszawa 2005, s. 234–246.

Hanusiewicz-Lavallee M., Prywatność w rękopiśmiennej poezji polskich karmelitanek, „Barok”, 18 (2011) z. 2, s. 11–22.

Hanusiewicz-Lavallee M., Święte i zmysłowe w poezji religijnej polskiego baroku, Lublin 1998.

Janicka- Olczakowa E., Zakony żeńskie w Polsce, w: Kościół w Polsce. Wieki XVI–XVIII, red. J. Kłoczowski, t. 2: Studia nad historią Kościoła katolickiego w Polsce, Kraków 1969, s. 731–1049.

Kaczor-Scheitler K., Mistycyzm hiszpański w piśmiennictwie polskich karmelitanek XVII i XVIII wieku, Łódź 2005.

Kapuścińska-Jawara A., Vita activa – vita contemplativa. Praktycyzm i kontemplacjonizm w polskim humanistycznym piśmiennictwie teologicznym i parenetycznym, w: Etos humanistyczny, red. P. Urbański. Warszawa 2010, s. 193–212.

Künstler-Langner K.D., Religijne inspiracje polskiej poezji barokowej. W kręgu siedemnasto- i osiemnastowiecznych polskich przekładów dzieł mistyków hiszpańskich – św. Teresy z Áwili i św. Jana od Krzyża, w: Barok polski wobec Europy. Sztuka przekładu, red. A. Nowicka-Jeżowa, Prejs M., Warszawa 2005, s. 258–276.

Nawrocka-Berg M., Dziwne światy karmelitanek. Próba czytania zakonnych kantyczek, w: Koncept w literaturze staropolskiej, red. L. Ślęk, A. Karpiński, W. Pawlak, Lublin 2005, s. 273–286.

Nawrocka-Berg M., Oblubienicy z Karmelu czytanie „Pieśni nad Pieśniami”, w: Scripta manet. Świadomość twórcza pisarzy epok dawnych, red. J. Głażewski, M. Kacprzak, Warszawa 2007, s. 167–194.

Nowicka-Struska A., Description of the Journey to Vilnius of Sister Mary Magdalene of the Saviour, Anna Żaboklicka, a Discalced Carmelite Nun from Lublin. The FirstPolish Woman’s Travel Journal from 1638 (Opis drogi do Wilna Marii Magdaleny od Zbawiciela, Anny Żaboklickiej, lubelskiej karmelitanki bosej. Pierwszy polski kobiecy diariusz podróżny z 1638 roku), „Annales Universitatis Mariae Curie-Sklodowska”, Lublin, vol XXXVIII Sectio FF 2-2020, s. 28–51.

Nowicka-Struska A., Dom i świat. Prywatność domu klasztornego w świetle kroniki karmelitanek bosych klasztoru św. Józefa w Lublinie i tekstów regulujących ich życie w Karmelu, w: Sarmackie theatrum, t. 7, W kręgu rodziny i prywatności, red. M. Jarczykowa, R. Ryba, Katowice 2014, s. 187–208.

Nowicka-Struska A., Duchowość i piśmiennictwo karmelitańskie w Polsce XVII i XVIII wieku, w: Drogi duchowe katolicyzmu polskiego XVII wieku. Kultura Pierwszej Rzeczypospolitej w dialogu z Europą. Hermeneutyka wartości, t. VII, red. A. Nowicka-Jeżowa, Warszawa, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego 2016, s. 344–393.

Nowicka-Struska A., Kobiety za murem. Antologia tekstów lubelskich karmelitanek bosych XVII i XVIII wieku, Lublin 2021.

Nowicka-Struska A., Księga fundacyj- klasztorów karmelitanek bosych prowincyjej polskiej Ducha Świętego – projekt historiograficzny, artystyczny, literacki i niezwykła książka rękopiśmienna krakowskich zakonnic z początku XVIII wieku, „Facta Simonidis”, 2 (2022) s. 11–27.

Nowicka-Struska A., Listy w kręgu kulturowym karmelitanek bosych w XVII i XVIII wieku. Ze studiów nad rękopisami z Biblioteki Karmelitanek Bosych, w Epistolografia w dawnej Rzeczypospolitej (stulecia XVI–XIX), t. V: Nowa perspektywa historycznoliteracka, red. P. Borek, M. Olma, Kraków 2015, s. 193–213.

Nowicka-Struska A., Nieznany cykl „Emblematy na obraz dziada” z rękopisu karmelitańskiego Bonawentury od św. Stanisława, Frezera, w: Inwencja i inspiracja w kulturze wczesnonowożytnej, red. B. Niebelska-Rajca, M. Pieczyński, Lublin 2018.

Nowicka-Struska A., Opowieści szeptane. O bliskości kobiet na podstawie żywotopisarstwa lubelskich karmelitanek bosych, w: Sława z dowcipu sama wiecznie stoi... Prace ofiarowane Pani Profesor Alinie Nowickiej-Jeżowej z okazji pięćdziesięciolecia pracy naukowej, red. M. Hanusiewicz-Lavallee, W. Pawlak, Lublin 2018, s. 213–229.

Nowicka-Struska A., Rękopisy karmelitanek bosych w XVII i XVIII wieku. Ekspresja artystyczna i sztuka pisania, w: Marginalia w sztuce dawnej i współczesnej, red. B. Mazurkowa, Katowice 2019.

Nowicka-Struska A., Strzały serdeczne z Pisma świętego i ojców świętych zrobione, a od dusze nabożnej ku niebu wypuszczone. Siedemnastowieczna adaptacja Pia desideria Hermana Hugona z rękopisu lubelskich karmelitanek bosych klasztoru Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Marii Panny, „Terminus”, 18 (2016) nr 2, s.131–159.

Nowicka-Struska A., Za murami klasztoru. Historiografia lubelskich karmelitanek bosych „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Litteraria Polonica”, 2 (2019) s.79–116.

Nowicka-Struska A., Kronika klasztoru karmelitanek bosych pw. Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Marii Panny w Lublinie – zaginiona księga zakonna z XVII wieku, „Meluzyna. Dawna Literatura i Kultura”, 1 (2021) s. 63-78.

Platt D., Hagiografia, w: Słownik literatury staropolskiej, red. T. Michałowska, B. Otwinowska, E. Sarnowska-Temeriusz, Wrocław–Warszawa–Kraków, s. 256–261.

Popławska H., Kultura literacka karmelitanek bosych w Polsce (XVII–XVIII wiek), Gdańsk 2006.

Sokołowska K., Świeckich drogi do świętości w hagiografii sarmacko-barokowej, Poznań 2008.

Stawecka K., Polska proza hagiograficzna. XVI–XVIII wiek, w: Proza polska w kręgu religijnych inspiracji, red. M. Jasińska-Wojtkowska, K. Dybciak, Lublin 1993, s. 91–107;

Styk J., „Matka świętych Polska” Floriana Jaroszewicza na tle polskiego piśmiennictwa hagiograficznego XVIII wieku, „Zeszyty Naukowe KUL”, 19 (1976) nr 1, s. 63–68.

Targosz K., Piórem zakonnicy. Kronikarki w Polsce XVII w o swoich zakonach i swoich czasach, Kraków 2002.

Wanat J.B., Karmelitanki bose w Polsce, Kraków 2011.

Wanat J.B., Zakon karmelitów bosych w Polsce. Klasztory karmelitów i karmelitanek bosych 1605–1975, Kraków 1979.

Wider D., Praktyka życia duchowego w ujęciu o. Stefana Kucharskiego (159–1653), „Analecta Cracoviensa”, 14 (1982) s. 427-452.