Ks. Edward Nitka – animator społeczności lokalnej i sztuki ludowej

Beata Cyboran

doi:10.36578/BP.2025.10.28

Published : 2025-05-23

Vol. 10 No. 1 (2025)

Father Edward Nitka – Local Community and Folk Art Animator

Beata Cyboran

https://orcid.org/0000-0003-4138-5034

DOI: https://doi.org/10.36578/BP.2025.10.28

Abstract

The presented article presents the work of Father Edward Nitka, which was the development of the creative activity of the residents of Paszyn. The pastoral work in this parish resulted in the creation of a unique folk art center, where at its peak over 120 amateur artists created their work. The priest's involvement led to the discovery of sculpting talent among the residents, which, thanks to Father Nitka's efforts, developed on an unprecedented scale. In the 1960s and 1970s, Paszyn became a phenomenon that amazed both researchers and collectors of amateur art from Poland and abroad, and the works of local artists ended up in numerous museums and private collections. For many years, Father Nitka documented the development of the artistic movement in the parish, keeping the Chronicle of the exhibition of Paszyn talent, which is currently a valuable source of knowledge about this interesting phenomenon. Thanks to his charisma and commitment, the priest became an animator of local folk art, and his activities can be analyzed today both from the perspective of the animation of the local community and the development of such phenomena in Polish art as Art Brut.

Details

References

Statistics

Authors

Download files

pdf (Język Polski)

Citation rules

Cyboran, B. (2025). Father Edward Nitka – Local Community and Folk Art Animator. Biografistyka Pedagogiczna [Biographical Studies in Education], 10(1), 159–174. https://doi.org/10.36578/BP.2025.10.28

Altmetric indicators

Cited by / Share

Licence

This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.

References

Besnard P., Problematyka animacji społeczno-kulturalnej, w: Rozprawy o wychowaniu, red. M. Debesse, G. Mialaret, Warszawa 1988, t. 2, s. 361-369.

Bouillet A., Myśleć art brut. Sztuka naiwna, sztuka ludowa, sztuka nieprofesjonalna, w: Art Brut. Różnorodnie, red. J. Daszkiewicz, S. Rammer, Poznań 2018, s. 9-30.

„Cudze chwalicie – Paszyna nie znacie” – Muzeum Sztuki Ludowej w Paszynie, film zrealizowany w ramach konkursu ”Kocham Sądeckie„ przy wsparciu finansowym Starostwa Powiatowego w Nowym Sączu, realizacja: Krynica.TV, https://www.youtube.com/watch?v=aLRfKsyov0E, dostęp: 15.02.2025.

Cyboran B., Animacja w systemie zależności instytucjonalnych. Uwarunkowania rozwoju animacji społeczno-kulturalnej na tle polskiej polityki kulturalnej po 1989 roku, Kraków 2018.

Cyboran B., Knaś P., Różycka M., Animacja kultury. Między improwizacją a efektem mikrozmiany. Raport badawczy, Kraków 2024.

Dańko J., Jak rzeźby Wojtkowe dały początek muzeum sztuki ludowej w Paszynie. O niezwykłym muzeum opowiada proboszcz Krzysztof Smoroński, https://plus.gazetakrakowska.pl/jak-rzezby-wojtkowe-daly-poczatek-muzeum-sztuki-ludowej-w-paszynie-o-niezwyklym-muzeum-opowiada-proboszcz-krzysztof-smoronski/ar/c1-17439541, dostęp: 20.02.2025.

Idzikowski B., Interdyscyplinarne konteksty animacji kultury, „Rocznik Lubuski”, 38 (2012) cz. 2, s. 159.

Jackowski A., Mit sztuki poza kulturą. Art Brut, „Polska Sztuka Ludowa – Konteksty”, 48 (1994) nr 3-4, s. 59-70.

Jackowski A., O pobożności ludowej i nie tylko… Z prof. Aleksandrem Jackowskim rozmawiają Adam Dobrzyński OP i Wojciech Dudzik OP, „Teofil. Pismo Kolegium Filozoficzno-Teologicznego Dominikanów”, 2 (2005) s. 15-29.

Jedlewska B., Animator kultury – zawód przyszłości, w: Animacja społeczno-kulturalna wobec przemian cywilizacyjnych. Animacja-animator i jego kształcenie, red. K. Hrycyk, Wrocław 2000, s. 31-40.

Jedlewska B., Zawód animatora i menedżera kultury w Polsce: geneza i aktualny status, problemy kształcenia i nowe perspektywy-wprowadzenie, w: Akademickie kształcenie animatorów i menedżerów kultury w Polsce, red. B. Jedlewska, Lublin 2006, s. 7-16.

Kołodziejski L., Pamięci ks. Edwarda Nitki, „Kurier Borzęciński. Pismo społeczno-kulturalne”, 2 (2013) s. 68-70.

Kopczyńska M., Animacja społeczno-kulturalna, Warszawa 1993.

Kroh A, Droździk P., Fenomen paszyński, Klęczany 2018.

Kroh A., Edward Nitka, w: Etnoznawcy. Portal wiedzy o dorobku polskiej etnografii, red. K. Ceklarz, A. W. Brzezińska, J. Koźmińska, D. Kasprzyk, https://etnoznawcy.pl/biogram/edward-nitka/, dostęp: 03.02.2025.

Kroh A., Paszyn po siedemnastu latach, „Polska Sztuka Ludowa – Konteksty”, 43 (1989) nr 3, s. 171-173.

Kroh A., Paszyński ośrodek plastyki ludowej, „Polska Sztuka Ludowa – Konteksty”, 29 (1975) nr 1–2, s. 95-104.

Kroh A., Współczesna rzeźba ludowa Karpat Polskich, Wrocław 1979.

Księdza Nitki ekspozycja paszyńskiego talentu, film, reż. J. Hołda, J. Kurzeja, https://www.youtube.com/watch?v=URonb3oShhs, dostęp w dniu 04.02.2025.

Kurzeja-Świątek M., Nitka Edward. Materiały do słownika biograficznego Małopolski, https://www.malopolska.org/images/pliki/roczniki/rm_15_2013/rm_15_2013_p26.pdf, dostęp: 23.01.2025.

Lewartowicz U., Role animatora kultury, w: D. Kubinowski, U. Lewartowicz, Animacja kultury w perspektywie pedagogicznej. Studia i szkice, Kraków 2018, s. 107–120.

Mokijewska E. P., Wpływ emocji na twórczość nieprofesjonalną. Przypadek Marii Wnęk, w: Interdyscyplinarne spojrzenie na sztukę i kulturę – inspiracje i badania, red. P. Pomajda, I. Mołdoch-Mendoń, Lublin 2023, s. 60-74.

Skrzypczak B., Metoda animacji społecznej – zasadnicze aspekty praktyki edukacyjnej, w: Edukacja i animacja społeczna w środowisku lokalnym, red. W. Theiss, B. Skrzypczak, Warszawa 2006, s. 71-90.

Stasiek-Harabin J., Fenomen Paszyński, czyli o wyjątkowym zjawisku w polskiej sztuce ludowej, https://www.laminerva.pl/2021/09/fenomen-paszynski.html, dostęp: 09.02.2025.

Szczebak W., Muzea parafialne i klasztorne na przykładzie Diecezji Tarnowskiej, „Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne”, 85 (2006) s. 77-88.

Wolanin Z., Skarby z Paszyna - dziedzictwo księdza Edwarda Nitki, https://mcksokol.pl/wystawa/skarby-z-paszyna-dziedzictwo-ksiedza-edwarda-nitki, dostęp: 10.02.2025.