Pierwsza wojna światowa i walki o granice II Rzeczypospolitej jako czas przełomu w życiu Stefanii i Janiny Zakrzewskich – kaliskich działaczek społecznych i patriotycznych

Jarosław Durka

doi:10.36578/BP.2024.09.12

Data publikacji : 29-11-2024

Tom 9 Nr 1 (2024)

Pierwsza wojna światowa i walki o granice II Rzeczypospolitej jako czas przełomu w życiu Stefanii i Janiny Zakrzewskich – kaliskich działaczek społecznych i patriotycznych

Jarosław Durka

https://orcid.org/0000-0003-2535-7842

DOI: https://doi.org/10.36578/BP.2024.09.12

Abstrakt

Stefania i Janina Zakrzewskie, matka i córka, były polskimi działaczkami społecznymi i patriotycznymi w czasie pierwszej wojny światowej i w okresie dwudziestolecia międzywojennego w Kaliszu. Wybuch wojny i zniszczenie Kalisza przez Niemców spowodował, że Stefania zaczęła działać w różnych organizacjach o charakterze pomocowym, ale też w polskich organizacjach patriotycznych. Zaangażowała się w prace dobroczynnego Komitetu Obywatelskiego, a później Rady Głównej Opiekuńczej. Zakrzewska wstąpiła też do Ligi Kobiet Polskich Pogotowia Wojennego. W warunkach konspiracji brała udział w organizowaniu pomocy dla internowanych w Szczypiornie polskich legionistów. W jej ślady poszła córka, Janina. Po zakończeniu I wojny światowej Stefania najpierw kierowała polskim Szpitalem Wojkowym w Kaliszu a następnie organizowała świetlice żołnierskie. Janina pomagała matce, ale też kształciła się. Po zdaniu matury studiowała w Wyższej Szkole Handlowej w Warszawie. W 1936 r. opublikowała swoją pracę dyplomową, pt. Odbudowa Kalisza po Wielkiej Wojnie. Obie kobiety w okresie międzywojennym pozostawały aktywne społecznie.

Słowa kluczowe:

Stefania Zakrzewska, Janina Zakrzewska, działaczka społeczna, Kalisz, Liga Kobiet Polskich Pogotowia Wojennego

Inne teksty tego samego autora

Jarosław Durka, Myszków jako miejsce realizacji ścieżki zawodowej i społecznej Franciszka Nadrowskiego , Biografistyka Pedagogiczna: Tom 7 Nr 2 (2022): Biografia w miejscu/miejsce w biografii

Szczegóły

Bibliografia

Statystyki

Autorzy

Pobierz pliki

pdf

Zasady cytowania

Durka, J. (2024). Pierwsza wojna światowa i walki o granice II Rzeczypospolitej jako czas przełomu w życiu Stefanii i Janiny Zakrzewskich – kaliskich działaczek społecznych i patriotycznych. Biografistyka Pedagogiczna, 9(1), 339–418. https://doi.org/10.36578/BP.2024.09.12

Wskaźniki altmetryczne

Cited by / Share

Licencja

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.

Bibliografia

Bieniecki R., Celer B., Katastrofa kaliska 1914. Materiały źródłowe (wybór), Kalisz 1914.

Bożyk I., „Wzór żołnierza i obywatela” – Jan Opieliński, „Wojsznar”, „Zdanowicz” (1892–1918), „Przegląd Historyczno-Wojskowy”, 18 (2017) nr 3, s. 125–140..

Cygański M., Przesmycki K., Udział Łodzi w walce o przyłączenie Górnego Śląska do Polski w latach plebiscytu i powstań śląskich, w: Udział ziem dorzecza górnej Prosny w plebiscycie i powstaniach śląskich, Opole–Wieluń 1971, s. 92–130.

Dobrowolski P., Świetlice żołnierskie – rola i zadania w systemie wychowawczym żołnierzy (1918–1939), „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Historica”, 101 (2018) s. 147-157, DOI: 10.18778/0208-6050.101.10. DOI: https://doi.org/10.18778/0208-6050.101.10

Drewicz M., Kalisz w czasach pożogi i nienawiści. Autorskie spojrzenie na sierpień 1914, „Zeszyty Kaliskiego Towarzystwa Genealogicznego KALISIA”3 (2013/2014) s. 44-60.

Dufrat J., Kobiety w kręgu lewicy niepodległościowej. Od Ligi Kobiet Pogotowia Wojennego do Ochotniczej Legii Kobiet (1908–1918/1919), Toruń 2001.

Durka J., Janusz Radziwiłł 1880–1967. Biografia polityczna, Warszawa 2011.

Durka J., Stefan Zakrzewski (1898–1934) – żołnierz Legionów Polskich i oficer zawodowy Wojska Polskiego, „Polonia Maior Orientalis”, 10 (2023) s. 385-396, DOI: 10.4467/27204006PMO.23.020.17793. DOI: https://doi.org/10.4467/27204006PMO.23.020.17793

Faryś M., Drugi gabinet Antoniego Ponikowskiego, 10 marca – 6 czerwca 1922, w: Od Moraczewskiego do Składkowskiego. Gabinety Polski Odrodzonej 1918–1939, red. J. Faryś, A. Wątor, H. Walczak, Szczecin 2011, s. 101–110.

Faryś M., Pierwszy gabinet Antoniego Ponikowskiego, 19 września 1921 – 5 marca 1922, w: Od Moraczewskiego do Składkowskiego. Gabinety Polski Odrodzonej 1918–1939, red. J. Faryś, A. Wątor, H. Walczak, Szczecin 2011, s. 91–100.

Faszcza Ł., Okoliczności powołania Rady Głównej Opiekuńczej, „Białostockie Teki Historyczne”, 15 (2017) s. 141–158, DOI: 10 15290/bth 2017 15 07. DOI: https://doi.org/10.15290/bth.2017.15.07

Górzyński M., Miasto, społeczeństwo, przyszłość: architektura i przestrzenie nowoczesności Kalisza przełomu XIX–XX wieku, rozprawa doktorska przygotowana pod kierunkiem B. Arciszewskiej, Instytut Historii Sztuki Wydziału Historycznego Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2019 [maszynopis].

Janczak J., Stosunki ludnościowe, w: Dzieje Kalisza, red. W. Rusiński, Poznań 1977, s. 328–342.

Jarno W., Zaciąg do armii ochotniczej w Okręgu Generalnym Wojska Polskiego nr IV Łódź latem 1920 roku, „Roczniki Humanistyczne” „Roczniki Humanistyczne”, 68 (2020) z. 2, s. 165-191, DOI:10.18290/rh20682-9. DOI: https://doi.org/10.18290/rh20682-9

Jarosz B., Płóciennik M., 130 lat kolei w Ostrowie 187–2005, Ostrów Wielkopolski 2005.

Kadłuczka A., Wieś i miasteczko polskie w Niepodległej i po 100 latach, „Wiadomości Konserwatorskie” 2018, nr 56, s. 88-97, DOI:10.17425/WK56INDEPENDENT.

Kalisz 1914–1918 – rys historyczny, w: Inwentarz Zespołu Akt Naczelnik Powiatu Kaliskiego [Deutscher Kreischef in Kalisch] 1914–1918 [1919], oprac. E. Pietrzak, Kalisz 2014, s. 17–23.

Kołodziej E., Gospodarka wojenna w Królestwie Polskim w latach 1914–1918, Warszawa 2018.

Król M., Towarzystwa oszczędnościowo-pożyczkowe w guberni kaliskiej do 1914 roku, Łódź 2016. DOI: https://doi.org/10.18778/7969-280-4

Kryńska E.J., Polski Biały Krzyż (1918–1961), Białystok 2012.

Lisiak H., Społeczeństwo województwa łódzkiego wobec zagrożenia Państwa w roku 1920, „Zeszyty Naukowe” [Wyższej Szkoły Handlu i Usług w Poznaniu], 24 (2012) s. 129–143.

Maciejewski J., Z dziejów harcerstwa kaliskiego (1911/1–-1939), Kalisz 1998.

Małyszko S., Zabytkowe cmentarze przy Rogatce w Kaliszu, Kalisz 2012.

Minakowski, Genealogia potomków Sejmu Wielkiego, http://www.sejm-wielki.pl/b/katyn.5634, dostęp: 15.07.2023.

Mościcki H., Pomniki bojowników o niepodległość 1794–1863, Warszawa 1929.

MyHeritage, https://www.myheritage.pl/names/antoni_freytag, dostęp: 15.07.2023.

MyHeritage, https://www.myheritage.pl/names/maria_k%C5%82opotowski, dostęp: 15.07.2023.

Obóz w Szczypiornie – Albumik Stelli, w: Szczypiorno. Historia i współczesność, https://szczypiorno.info/oboz-w-szczypiornie-galeria-zdjec/nggallery/oboz-w-szczypiornie/albumik-stelli-takze-wpisy-wierszowane-legionistow-i-grafiki-jurka-krukowskiego-pazdziernik-grudzien-1917-r, dostęp: 15.07.2023.

Pakentreger A., Żydzi w Kaliszu w latach 1918–1919, Warszawa 1988.

Piasek W., Antoni Ponikowski (1878-1949), w: Premierzy i ministrowie Rzeczypospolitej Polskiej 1918–1939, red. Z. Girzyński, J. Kłaczkow, W. Piasek, Warszawa 2023, s. 493–496.

Pietrzak J., Powstańczy Ostrów w powstańczej Wielkopolsce 1918–1919, Ostrów Wielkopolski 2019.

Przeniosło M., Pomoc dzieciom w działalności Rady Głównej Opiekuńczej w latach 191–1921, Kielce 2017.

Przeniosło M., Przeniosło M., Rada Główna Opiekuńcza w latach I wojny światowej, Kielce 2018.

Przygodzki S., Kalisz wielokulturowy, Kalisz 2012.

Rabiega H., 60 lat krajoznawstwa w Kaliszu 1908–1968, Kalisz 1968.

Rusiński W., Kalisz. Zarys dziejów, Poznań 1983.

Sobczak-Waliś M., Waliś G., Miejsca pamięci powstania styczniowego na terenie powstańczego województwa kaliskiego, Kalisz 2013.

Tabaka A., Podziękowania legionistów dla kaliskiej Ligi Kobiet. List Mieczysława Naramowskiego (1889–1954) na tle pamiętników jeńców ze Szczypiorna, „Zeszyty Kaliskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk”, 20 (2020) s. 100–116

Tomaszewicz A., Dobroczynność w guberni kaliskiej 1864–1914, Łódź 2010. DOI: https://doi.org/10.18778/2080-8313.06.06

Tomaszewicz A., Kaliskie Towarzystwo Dobroczynności (1979–1914), „Przegląd Nauk Historycznych”, 5 (2006) nr 2, s. 105-142.

Wierna służba. Wspomnienia uczestniczek walk o niepodległość 1910–1915. Służba ojczyźnie. Wspomnienia uczestniczek walk o niepodległość 1915–1918, Warszawa 2021.

Woźniak M.A., Kalisz – Leuven. Pogrom miast w 1914 roku, „Polonia Maior Orientalis”, 1 (2014) s. 25-38. DOI: https://doi.org/10.4467/27204006PMO.14.002.17048

Wrotkowski H., Kalisz w latach I wojny światowej 1914–1918, w: Dzieje Kalisza, red. W. Rusiński, Poznań 1977, s. 523–543.

Wrotkowski H., Na granicy dwóch zaborów – związki Kalisza z Powstaniem Wielkopolskim, w: Udział społeczeństwa ziemi kaliskiej w Powstaniu Wielkopolskim, red. A. Czubiński, Kalisz 1978, s. 65–72.

Wrotkowski H., Społeczeństwo Kalisza w latach pierwszej wojny światowej i dniach wyzwolenia, „Rocznik Kaliski”, 3 (1970) 165-215.

Wróblewski S., Odbudowa zespołów staromiejskich – wybrane zagadnienia dotyczące współczesnych realizacji w Polsce, „Zeszyty Naukowe Państwowej Szkoły Zawodowej im. Witelona w Legnicy”, 9 (2013) s. 89-104.

XXV rys historyczny Towarzystwa Kredytowego miasta Kalisza. Wydanie jubileuszowe (1886–1911), oprac. A. Parczewski, Kalisz b.d.w.

Zadrożny T., Strategie propagandowych batalii. Ochrona zabytków w czasie działań wojennych w ujęciu Corneliusa Gurlitta w dobie konferencji w Brukseli w 1915 roku, „Rocznik Historii Sztuki”, 40 (2015) s. 19-48

Zakrzewska J., Odbudowa Kalisza po Wielkiej Wojnie, Kalisz 1936.