Bohaterowie o bohaterach. Z wojennych wspomnień staropolskich (wybrane przykłady)

Anna Jabłońska

doi:10.36578/BP.2023.08.14

Data publikacji : 28-11-2023 — zaktualizowane 28-11-2023

Tom 8 Nr 1 (2023)

Bohaterowie o bohaterach. Z wojennych wspomnień staropolskich (wybrane przykłady)

Anna Jabłońska

https://orcid.org/0000-0002-0111-7011

DOI: https://doi.org/10.36578/BP.2023.08.14

Abstrakt

Artykuł jest zbudowany na zasadzie dwóch warstw. Pierwszą z nich tworzą rzeczywiste postaci z XVII-XVIII w. (Wespazjan Kochowski, Jan Karol Chodkiewicz, Maria Ludwika Gonzaga, konfederaci barscy), które można uznać za bohaterów przede wszystkim ze względu na ich udział w wielu wojnach. Drugi aspekt tworzą natomiast ci, których owe postaci historyczne wskazują jako swoich bohaterów. Są to przede wszystkim postaci występujące w kontekście walki, między innymi królowie, wodzowie, żołnierze, żona, Maria, Bóg; postaci mityczne, historyczne, współczesne autorom.
Podstawę dla stworzenia aspektu „bohaterowie bohaterów” tworzą różne przekazy dotyczące epoki nowożytnej w Polsce. Są to zarówno klasyczne źródła historyczne, jak i utwory literackie, które także można potraktować jako podstawę pracy historyka. Składają się na nie poezja i proza, historiografia, epistolografia. Artykuł wykorzystuje również beletrystykę historyczną istotną ze względu na funkcjonowanie świadomości społecznej.
Życie i działalność bohaterów - postaci historycznych oraz ich pisemne wypowiedzi związane są również bezpośrednio lub pośrednio z wojną i walką, które stanowią jedno z najistotniejszych uwarunkowań ówczesnej polskiej sytuacji zagranicznej i wewnętrznej oraz ważny element kultury staropolskiej.

Słowa kluczowe:

bohater, epoka staropolska, źródła historyczne

Inne teksty tego samego autora

Anna Jabłońska, „Ojczyzna to wielki, zbiorowy obowiązek” , Biografistyka Pedagogiczna: Tom 4 Nr 1 (2019)
Anna Jabłońska, Pogardzany i niezbędny , Biografistyka Pedagogiczna: Tom 1 Nr 1 (2016)
Anna Jabłońska, Postaci przywoływane w piśmiennictwie staropolskim (wybrane przykłady) , Biografistyka Pedagogiczna: Tom 5 Nr 2 (2020)

Szczegóły

Bibliografia

Statystyki

Autorzy

Pobierz pliki

PDF

Zasady cytowania

Jabłońska, A. (2023). Bohaterowie o bohaterach. Z wojennych wspomnień staropolskich (wybrane przykłady). Biografistyka Pedagogiczna, 8(1), 439–460. https://doi.org/10.36578/BP.2023.08.14

Wskaźniki altmetryczne

Cited by / Share

Licencja

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.

Bibliografia

Anusik Z., Gustaw II Adolf, Wrocław 1996.

Borkowska M., Zakony żeńskie w Polsce w epoce nowożytnej, Lublin 2010.

Czubek J., Wespazyan Kochowski: studium biograficzne, Kraków 1900.

Dembołęcki W., Przewagi elearów polskich, oprac. R. Sztyber, Toruń 2005.

Dubas-Urwanowicz E., Urwanowicz J., Jan Karol Chodkiewicz, Warszawa 1998.

Fabiani B., Warszawski dwór Marii Ludwiki, Warszawa 1976.

Fabiani B., Życie codzienne na zamku królewskim w epoce Wazów, Warszawa 1996.

Gierowski J. A., Rzeczpospolita w dobie złotej wolności (1648-1763), seria: Wielka historia Polski, t. 3, Kraków 2003.

Górska M., O graficznych tezach gloryfikujących Jana III Sobieskiego, Warszawa 2017.

Grudziński T., Bolesław Śmiały-Szczodry i biskup Stanisław: dzieje konfliktu, Kraków 2010.

Grzybowski S., Dzieje Polski i Litwy (1506-1648), w: Wielka historia Polski, t. 2, Kraków 2003.

Hernas C., Barok, Warszawa 2006.

Jabłońska A., Expositus periculo… klęski duże i małe wschodniej wielkopolski w świetle siedemnastowiecznych źródeł z archidiakonatu gnieźnieńskiego, „Roczniki Humanistyczne”, 63 (2015) z. 2, s. 99-117, DOI: 10.18290/rh.2015.63.2-4.

Jagosz M., Beatyfikacja i kanonizacja świętej Jadwigi królowej, Kraków 2003.

Kersten A., Stefan Czarniecki 1599-1665, Lublin 2006.

Kochowski W., Dzieło boskie albo Pieśni Wiednia wybawionego i inszych transakcyjej wojny tureckiej w roku 1683 szczęśliwie rozpoczętej, oprac. M. Kaczmarek, Wrocław 1983.

Kochowski W., Lata potopu, oprac. L. Kukulski, J. Krzyżanowski, A. Kersten, Warszawa 1966.

Kochowski W., Trybut należyty wdzięczności wszystkiego dobrego dawcy Panu i Bogu albo Psalmodia polska za dobrodziejstwa boskie dziękująca…, Kraków 2003.

Kowalski J., Niezbędnik Sarmaty. Dumy – pieśni – polonezy, Poznań 2006 oraz płyta CD.

Labuda G., Mieszko I, Wrocław 2002.

Libiszowska Z., Żona dwóch Wazów, Warszawa 1963.

Listy Krzysztofa Opalińskiego do brata Łukasza 1641-1653, red. i wstęp R. Pollak, oprac. M. Pełczyński, A. Sajkowski, Wrocław 1957.

Maleczyński K., Bolesław III Krzywousty, Kraków 2010.

Malewska H., Listy staropolskie z epoki Wazów, Warszawa 1977.

Markiewicz M., Historia Polski 1492-1795, wyd. drugie poprawione, Kraków 2002.

Morys-Twarowski M., Narodziny potęgi: wszystkie podboje Bolesława Chrobrego, Kraków 2017.

Moskwa w rękach Polaków. Pamiętniki dowódców i oficerów garnizonu polskiego w Moskwie w latach 1610-1612, Kryspinów 1995.Naruszewicz A., Żywot J. K. Chodkiewicza, wojewody wileńskiego, hetmana wielkiego W. Ks. Lit., t. 1-2, Kraków 1858.

Nikodem J., Jadwiga: król Polski, Warszawa 2009.

Nowak T. M., Wimmer J., Historia oręża polskiego 963-1795, Warszawa 1981.

Ochmann-Staniszewska S., Dynastia Wazów w Polsce, Warszawa 2006.

Pamiętnik Jana Floriana Drobysza Tuszyńskiego, w: Dwa pamiętniki z XVII wieku Jana Cedrowskiego i Jana Floriana Drobysza Tuszyńskiego, Wrocław 1954.

Pamiętniki Samuela i Bogusława Kazimierza Maskiewiczów (wiek XVII), oprac. A. Sajkowski, W. Czapliński, Wrocław 1961.

Pasek J. C., Pamiętniki, cz. 1-2, red. S. Sierpowski, oprac. I. Kraszewski, W. Czapliński, Wrocław 2010.

Podhorodecki L., Hetman Stefan Czarniecki, Warszawa 2009.

Podhorodecki L., Jan Karol Chodkiewicz, Warszawa 1982.

Polskie tradycje wojskowe, red. J. Sikorski, t. 1 Tradycje walk obronnych z najazdami Niemców, Krzyżaków, Szwedów, Turków i Tatarów, Warszawa 1990.

Potocki W., Wojna chocimska, oprac. A. Brückner, Wrocław 2003.

Rytel J., Wespazjan Kochowski, w: Literatura polska. Przewodnik encyklopedyczny, t. 1, Warszawa 1984.

Sienkiewicz H., Potop, w: Trylogia, Warszawa 1989.

Słownik języka polskiego, t. 1, red. W. Doroszewski, Warszawa 1996.

Sokolińska T., Stefan Czarniecki-pogromca Szwedów, Kielce 2020.

Sokolińska T., Stefan Czarniecki w ogniu kresowych walk 1637-1655, Kielce 2013.

Starnawski J., Wespazjan Kochowski, Wrocław 1988.

Steele P. E., Nawrócenie i chrzest Mieszka I, Kraków 2016.

Stolicki J., Działania Jana III Sobieskiego w celu wzrostu znaczenia Rzeczypospolitej w Europie w latach 1674-1683, „Studia Środkowoeuropejskie i Bałkanistyczne”, 25 (2017), s. 27-42, DOI: 10.4467/2543733XSSB.17.003.7249.

Stolpe S., Królowa Krystyna, Warszawa 1988.

Strzelczyk J., Bolesław Chrobry, Warszawa 2014.

Strzelczyk J., Chrzest Polski: zmiana cywilizacyjna i polityczna, w: Kościół, kultura, polityka w państwie pierwszych Piastów, Warszawa 2016.

Strzelczyk J., Mieszko Pierwszy, Poznań 1999.

Targosz K., Uczony dwór Ludwiki Marii Gonzagi (1646-1667): z dziejów polsko-francuskich stosunków naukowych, Wrocław 1975.

Wojny, bitwy i potyczki w kulturze staropolskiej, red. W. Pawlak, M. Piskała, w: Studia staropolskie, Series nova, t. 30, Warszawa 2011.

Żółkiewski S., Początek i progres wojny moskiewskiej, red. S. Sierpowski, oprac. A. Małecki, W. Sobieski, Wrocław 2010.Dubas-Urbanowicz E., Jan III Sobieski, Warszawa 1999.