Droga Juliana Apostaty do samodzielnej władzy cesarskiej

Anna Pająkowska-Bouallegui

doi:10.36578/BP.2025.10.35

Published : 2025-11-20

Vol. 10 No. 2 (2025)

The Path of Julian the Apostate to Independent Imperial Power

Anna Pająkowska-Bouallegui

https://orcid.org/0000-0003-0383-8098

DOI: https://doi.org/10.36578/BP.2025.10.35

Abstract

Emperor Flavius Claudius Julianus (Flavius Claudius Iulianus), called the Apostate by posterity, is an extraordinary figure in the history of the Roman Empire. And although he held the office of Caesar for only five years (355–360), and the emperor for less than two years (361–363), he became famous as a wise and just ruler, a good commander, a brave soldier and an efficient administrator. He was also a great lover of ancient culture and a talented writer.

The life of Emperor Julian the Apostate was full of difficult moments, such as the death of his mother during his birth, the slaughter of his closest family members during the struggle for the throne, several years of seclusion in the Macellum estate in Cappadocia, the murder of his half-brother Gallus, being appointed Caesar and sent to Gaul plagued by invasions barbarians, gaining imperial power by usurpation, rejecting the Christian faith and returning to the ancient Roman religion, as well as undertaking an expedition to Persia and his death on the battlefield.

A clear mark in the biography of Julian the Apostate was also left by his education, which was both a form of pursuing his own passions and an escape from the dangers of life, as well as his rich and interesting literary output.

In my article, I present selected breakthrough moments in the biography of Julian the Apostate and show that they influenced not only his life, but also his personality. Those that were imposed on him by others as well as those caused by himself had an immense influence. I present the turning points in Julian’s biography, starting from his childhood and ending with the acquisition of independent imperial power.

Keywords:

Julian the Apostate, Constantius II, Roman Empire in the 4th century, Roman-Byzantine historiography, Christian-pagan relations

Details

References

Statistics

Authors

Download files

pdf (Język Polski)

Citation rules

Pająkowska-Bouallegui, A. (2025). The Path of Julian the Apostate to Independent Imperial Power . Biografistyka Pedagogiczna [Biographical Studies in Education], 10(2), 429–456. https://doi.org/10.36578/BP.2025.10.35

Altmetric indicators

Cited by / Share

Licence

This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.

References

Źródła

św. Augustyn, Przeciw Julianowi, t. 1 i 2, tł. W. Eborowicz, Warszawa 1977.

Ammianus Marcellinus, Dzieje rzymskie, t. 1, tł. I. Lewandowski, Warszawa 2001.

Eunapios z Sardes, Zapiski historyczne, tł. A. Pająkowska-Bouallegui, „Christianitas Antiqua”, 5 (2013).

Eutropiusz, Brewiarium od założenia Miasta, w: Brewiaria dziejów rzymskich, tł. P. Nehring, B. Bibik, Warszawa 2010, s. 139-251.

Grzegorz z Nazjanzu, Mowy wybrane, red. S. Kazikowski, Warszawa 1967.

Julian Apostata, Cesarze, tł. A. Pająkowska, „Fontes Historiae Antiquae”, t. 27, Poznań 2013.

Julian Apostata, List do filozofa Temistiosa, tł. A. Pająkowska, „Fontes Historiae Antiquae”, t. 22, Poznań 2011.

Julian Apostata, List do rady i ludu ateńskiego, tł. A. Pająkowska, „Fontes Historiae Antiquae”, t. 7, Poznań 2006.

Julian Apostata, Listy, tł. W. Klinger, Wrocław 1962.

Julian Apostata, Misopogon, czyli Nieprzyjaciel brody, tł. A. Pająkowska, „Fontes Historiae Antiquae”, t. 13, Poznań 2009.

Julian Apostata, Mowa III. Mowa pochwalna na cześć cesarzowej Euzebii, tł. A. Pająkowska-Bouallegui, „Fontes Historiae Antiquae”, t. 45, Poznań 2019.

Julian Apostata, Przeciw Galilejczykom, tł. A. Pająkowska, „Fontes Historiae Antiquae”, t. 24, Poznań 2012.

Libanios, Mowy wybrane, tł. L. Małunowiczówna, Warszawa 1953.

Klaudiusz Mamertinus, Podziękowanie dla cesarza Juliana za konsulat, tł. A. Pająkowska-Bouallegui, „Fontes Historiae Antiquae”, t. 51, Poznań 2022.

Sokrates Scholastyk, Historia Kościoła, tł. S. Kazikowski, Warszawa 1986. Hermiasz Sozomen, Historia Kościoła, tł. S. Kazikowski, Warszawa 1989.

Teodoret z Cyru, Historia Kościoła, tł. H. Pietruszczak, Zgorzelec 2019.

The Works of the Emperor Julian, tł. W.C. Wright, t. 1-3, Loeb Classical Library, London–Cambridge Mass. 1962-1969.

Zosimos, Nowa historia, tł. H. Cichocka, Warszawa 1993.

Opracowania

Athanassiadi P., Giuliano ultimo degli imperatori pagani, Genova 1994.

Athanassiadi P., Julian. An Intellectual Biography, London–New York 1992.Bielas L., Apostazja cesarza Juliana w świadectwach antycznych pisarzy i w nowożytnej historiografii, Kraków 2002.

Blockley R. C., Ammianus Marcellinus on the battle of Strasburg, „Phoenix”, 31 (1977) s. 218-231.

Blockley R. C., Constantius Gallus and Julian as Caesars of Constantius II, „Latomus”, 21 (1972) s. 23-34.

Bouffartigue J., Julien entre biographie et analyse historique, „Antiquite Tardive”, 17 (2009) s. 79-89.

Bowersock G. W., Julian the Apostate, London 1978.

Browning R., The Emperor Julian, Los Angeles 1978.

Burgess R.W., The Summer of Blood. The „Great Massacre" of 337 and the Promotion of the Sons of Constantine, „Dumbarton Oaks Papers”, 62 (2008) s. 5-51.

Ceran W., Kościół wobec antychrześcijańskiej polityki cesarza Juliana Apostaty, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Łódzkiego”, 63 (1980).

Cochrane Ch. N., Chrześcijaństwo i kultura antyczna, Warszawa 1960.

Festugiere J., Julien a Macellum, „The Journal of Roman Studies”, 47 (1957) s. 53-58.

Gauthier N., L’expérience religieuse de Julien, „Augustinianum”, 27 (1987) s. 227-235.

M. Di Maio, Fr. Arnold, Per vim, per caedem, per bellum: A Study of Murder and Ecclesiastical Politics in the Year 337 A.D., „Byzantion”, 62 (1992) s. 158-211.

Marcone A., Giuliano, Roma 2018.

Matthews J., The Roman Empire of Ammianus, London 1989.

Novikov A., Michaels Mudd M., Reconsidering the Role Constantius II in the „Massacre of the Princes", „Byzantinoslavica”, 57 (1996) s. 26-32.

Pająkowska A., Cesarz Julian Apostata a chrześcijaństwo i chrześcijanie (na podstawie traktatu Przeciw Galilejczykom), „Christianitas Antiqua”, 4 (2012) s. 140-161.

Pająkowska A., Julian Apostata a restitutio Romanae religionis, „Przegląd Religioznawczy”, 197 (2000) nr 3, s. 71-77.

Pająkowska-Bouallegui A., Cesarzowa Euzebia w Mowie pochwalnej cezara Juliana Apostaty, w: Ideał i antyideał kobiety w literaturze greckiej i rzymskiej, red. A. Marchewka, Gdańsk 2018, s. 163-173.

Pająkowska-Bouallegui A., Eusebia, Elena e l`imperatore romano Giuliano l`Apostata, „Studia Historica Gedanensia”, 14, (2023) s. 34-49.

Pająkowska-Bouallegui A., Jak cesarz rzymski Julian Apostata dbał o zdrowie?, w: Medicina antiqua, mediaevalis et moderna, red. S. Konarska-Zimnicka, L. Kostuch, Kielce 2019, s. 91-102.

Pająkowska-Bouallegui A., La terminologia cristiana negli scritti dell`imperatore Giuliano l`Apostata, „Christianitas Antiqua", 9 (2021) s. 23-28.

Pająkowska-Bouallegui A., Obraz cesarza Juliana Apostaty w panegiryku Klaudiusza Mamertinusa, „Studia Antiquitatis et Medii Aevi Incohantis”, 7 (2023) supl. 1, s. 200-201.

Pająkowska-Bouallegui A., Obraz rodziny Juliana Apostaty w świetle pism własnych cesarza, w: Współczesny i dawny obraz rodziny w literaturze, języku, kulturze, sztuce, red. L. Mariak, Szczecin 2018, s. 111-130.

Pająkowska-Bouallegui A., Orybazjusz – nadworny lekarz i przyjaciel cesarza Juliana Apostaty, Medicina antiqua, mediaevalis et moderna, 3, Kielce 2023, s. 57-75.

Pająkowska-Bouallegui A., Rola cesarza Konstancjusza II w rzezi krewnych w 337 roku, „Christianitas Antiqua", 8 (2016) s. 57-73.

Pająkowska-Bouallegui A., Twórczość epigramatyczna cesarza Juliana Apostaty w: O poetach i poezji. Od antyku po współczesność, red. I. Bogumił i J. Pokrzywnicki, Gdańsk 2019, s. 207-217.

Pająkowska-Bouallegui A., Wykształcenie cesarza rzymskiego Juliana Apostaty w: Dziecko w historycznej przestrzeni edukacji, red. B. Orłowska, B. Uchto-Żywica, K. Prętki, Gorzów Wielkopolski 2020, s. 69-84.

Ricciotti G., L’imperatore Giuliano L’Apostata secondo i documenti, Roma 1962.

Spinelli M., Giuliano l`Apostata. Anticristo o cercatore di dio?, Roma 2017.

Teitler H.C., The last Pagan Emperor. Julian the Apostate and the war against Christianity, Oxford 2017.

Trovato S., Un antieroe dai molti volti. Giuliano a Bisanzio come Apostata, scrittore, imperatore e in una particolare interpretazione „ratzingeriana” dello storico Sozomeno, „Incontri di filologia classica”, 10 (2010-2011) s. 1-28.

Więckowski S., Julian Apostata jako administrator i prawodawca, Warszawa 1930.